صاحب‌خبر - گروه حوادث: هنگامی که سید محمدتقی ملک‌الشعرای بهار خطاب به دماوند می‌سرود که «ای مشت زمین! بر آسمان شو، بر ری بنواز ضربتی چند» و ادامه می‌داد «شو منفجر ای دل زمانه !و آن آتش خود نهفته مپسند/ خامش منشین، سخن همی گوی، افسرده مباش، خوش همی خند .. بگرای چو اژدهای گرزه، بخروش چو شرزه شیر ارغند» شاید نمی‌دانست که چند دهه بعد، خروش این «دیو سپید پای در بند» نگرانی بزرگی برای یک چهارم جمعیت ایران زمین باشد.
درخواست ملک‌الشعرای بهار از «دماوند» البته انتقاد و گلایه شاعر از زمانه است و انتظار دارد که کوه آتشفشانی میانه رشته کوه البرز، با معجونی از «آتش آه خلق مظلوم» و «شعله کیفر خداوند» بر روی ری (که امروز در میانه «تهران بزرگ» محصور شده)، ابری بفرستد «بارانش ز هول و بیم و آفند» و «اساس تزویر» را فکنده و نژاد و پیوندشان را بگسلد و در نهایت هم «بر کن ز بن این بنا، که باید، از ریشه بنای ظلم برکند/زین بی‌خردان سفله بستان، داد دل مردم خردمند». اگر بهار امروز بود، شاید انتظار نداشت که داد دل مردم خردمند با آتش دماوند کوه البرز ستانده شود. همین است که خردمندان امروز، تلاش می‌کنند چاره بحران انفجار «دل زمانه» را در نشست‌های پایش دماوند بیاندیشند.
دومین نشست پایش آتشفشان دماوند دیروز با حضور جمعی از مسئولان از سازمان‌های گوناگون برگزار شد.
یک‌چهارم جمعیت کشور متاثر از فعال‌شدن آتشفشان دماوند!
علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در این نشست با تاکید بر ضرورت ایجاد ایستگاه‌هایی به منظور پایش تغییرات رفتار این آتشفشان، افزود: اجرای این امر نیاز به همکاری همه دستگاه‌های مرتبط و همچنین ایجاد زیرساخت‌های اعتباری و قانونی دارد. وی با اشاره به شایعات فعال شدن آتشفشان دماوند، خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر بیش از ۱۰ بار اخبار مرتبط با فعالیت مجدد این آتشفشان منتشر شده است که ما ابزار لازم برای پاسخگویی مناسب به سوالات مطرح شده در خصوص فعالیت‌های این آتشفشان را در اختیار نداشتیم. بیت‌اللهی هدف از برگزاری این جلسات را هماهنگی میان دستگاه‌ها و نهادهای متولی مطرح و با اشاره به مخاطرات دماوند در صورت فعال شدن، اظهار کرد: در شعاع ۱۰۰ کیلومتری این قله آتشفشانی، ۱۶ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر در مناطق شهری و دو میلیون و ۷۰۰ هزار نفر در مناطق روستایی ساکن هستند. از این رو انتظار داریم در صورت فعال شدن این آتشفشان بسته به جهت وزش باد، این جمعیت را تحت تاثیر قرار دهیم. بیت‌اللهی با تاکید بر اینکه با فعال‌شدن این آتشفشان یک چهارم جمعیت کشور تحت تاثیر مخاطرات آتشفشان دماوند قرار خواهند گرفت، ادامه داد: علاوه بر آن، فعالیت‌های آتشفشانی، همراه با وقوع زلزله خواهد بود و از سوی دیگر در اطراف این قله گسل‌های زیادی وجود دارد.
احتمال فوران انفجاری دماوند در آینده
دکتر مرتضی طالبیان، عضو هیات علمی پژوهشکده علوم زمین نیز با اشاره به فعالیت آتشفشان دماوند، خاطرنشان کرد: مطالعات نشان می‌دهد که خاکسترهای آتشفشانی و جریان‌های گدازه‌ای در اطراف این قله وجود دارد. این محقق جریان‌های گلی را از دیگر نشانه‌های فعال بودن آتشفشان دماوند در گذشته دانست و گفت: این جریان‌های گلی به دلیل سیلاب‌های عظیمی است که در تاریخ فعالیت دماوند ایجاد شده و در جاده هراز قابل مشاهده است. عضو هیات علمی پژوهشکده علوم زمین با تاکید بر اینکه فوران‌های آتشفشانی با زمین لرزه همراه است، اظهار کرد: این زمین لرزه‌ها برای ما مفید خواهد بود، چرا که هشداری است برای فعالیت قله‌های آتشفشانی. وی آلودگی خاک، انتشار گاز و همچنین پدیدار شدن منابع آب‌های زیرزمینی را از دیگر اثرات زیست محیطی فعالیت آتشفشان‌ها دانست و گفت: بر اساس مطالعات انجام شده، فعالیت آتشفشان دماوند در ابتدا به صورت فوران گدازه‌ای آرام و در مرحله بعد یک فوران انفجاری است.به گفته عضو هیات علمی پژوهشکده علوم زمین، هر چند که فوران گدازه باعث تخریب منطقه وسیعی می‌شود، ولی مزیت آن این است که می‌توان محدوده آن را شناسایی کرد. طالبیان با اشاره به وجود پنج آتشفشان در کشور، تاکید کرد: آتشفشان‌های تفتان، بزمان، سهند و سبلان نیز وضعیتی همانند آتشفشان دماوند دارد. عضو هیات علمی پژوهشکده علوم زمین با تاکید بر اینکه ۷۰۰۰ سال قبل آخرین فعالیت آتشفشان دماوند است، افزود: تاکنون این آتشفشان هیچ فعالیتی نداشته است. طالبیان با اشاره به مخاطرات آتشفشان دماوند، تاکید کرد: در صورتی‌که دماوند فعال شود و خروج گاز صورت گیرد، به همراه این خروج گاز خاکستر فوران می‌کند که می‌تواند منطقه وسیعی را تحت تاثیر قرار دهد. وی از اجرای مطالعات مدلسازی در خصوص این آتشفشان خبر داد و یادآور شد: بر اساس مدلسازیها بسته به اینکه آتشفشان در چه فصلی رخ دهد، می‌تواند وسعت زیادی را تحت تاثیر قرار دهد. به گفته عضو هیات علمی پژوهشکده علوم زمین، اگر دماوند در فصل زمستان فعال شود، به دلیل وجود بادهای غربی منطقه‌ای را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در صورتی‌که در تابستان فعال شود تهران تحت تاثیر مخاطرات آن قرار خواهد گرفت. طالبیان در عین حال با تاکید بر اینکه در فعالیت آتشفشانی بر خلاف زلزله می‌توان هشدار به موقع ارائه داد، خاطرنشان کرد: ولی بر اساس مطالعات جهانی احتمال فعالیت انفجاری دماوند در آینده وجود دارد. بر این اساس نیاز است تا با استفاده از روش‌هایی چون ایجاد شبکه لرزه‌نگاری، راداری، پایش گازهای خروجی و پایش آب‌های زیرزمینی اقدام به پایش این آتشفشان کرد.
امکان پیش‌بینی فعالیت آتشفشان دماوند با ابزارهای موجود در کشور
همچنین دکتر شکرچی‌زاده رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه بر خلاف حرکات زلزله، فعالیت‌های آتشفشانی با استفاده از ابزارهای علمی امکانپذیر است، گفت: بر این اساس لازم است تا با همکاری دستگاه‌های مختلف سامانه‌ای برای رصد آتشفشان دماوند ایجاد شود. وی با تاکید بر اینکه مخاطرات آتشفشان دماوند با استفاده از دانش و فناوری قابل اجرا است، گفت: با استفاده از ابزارهای علمی می‌توان تا حدودی مخاطرات فعالیت آتشفشان را کاهش داد. شکرچی‌زاده با بیان اینکه در حال حاضر دانش کافی و دستگاه‌های مورد نیاز برای پایش آتشفشان دماوند در کشور وجود دارد، تاکید کرد: از این رو جفا است که نتوانیم میان دستگاه‌های متولی هماهنگی ایجاد کنیم و از خسارات ناشی از آن بکاهیم.
بررسی زلزله‌ها با راه‌اندازی ایستگاه جدید در رودهن
اسماعیل فرزانگان رئیس شبکه ملی شتاب‌نگاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی هم با بیان اینکه در منطقه دماوند دستگاه جدید شتاب‌نگاری نصب و بهره‌برداری شده است، افزود: علاوه بر آن در منطقه فیروزکوه واقع در شرق قله دماوند نصب می‌شود، ضمن آن که در هفته آینده نیز دستگاه جدید شتاب‌نگاری برای بررسی زلزله‌های دماوند در رودهن راه‌اندازی می‌شود. فرزانگان از نصب ایستگاه جدید شتاب‌نگاری در شرق منطقه پل سفید در ماه آینده خبر داد و یادآور شد: در صورتی‌که ارتباطات سیار در اختیار ما قرار گیرد، در شمال منطقه دماوند نیز ایستگاه شتاب‌نگاری راه‌اندازی می‌شود. به گفته وی ایستگاه‌های جدید شتاب‌نگاری جایگزین ایستگاه‌های قدیمی می‌شود و از این طریق می‌توان با استفاده از سیستم‌های همراه داده‌ها را به سرور شبکه شتاب‌نگاری منتقل کرد. رئیس شبکه ملی شتاب‌نگاری مرکز تحقیقات راه خاطرنشان کرد: در صورتی‌که امنیت دستگاه‌های ما حفظ شود، می‌توانیم با همکاری سازمان هواشناسی در نزدیکی قله دماوند در منطقه رینه اقدام به راه‌اندازی ایستگاه شتاب‌نگاری کنیم.
ثبت زلزله‌های متعدد در شرق تهران و ضرورت ایجاد ۷ ایستگاه لرزه‌نگاری در دماوند
دکتر محمد تاتار معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله هم در این نشست با بیان اینکه در شرق تهران زلزله‌های متعددی به ثبت رسیده است، گفت: این زلزله‌ها ناشی از فعالیت آتشفشان دماوند نیست و ما برای رصد فعالیت این آتشفشان نیاز به راه‌اندازی ۷ ایستگاه لرزه‌نگاری داریم. وی با بیان اینکه پایش و مانیتورینگ آتشفشان دماوند کاری تخصصی است، افزود: امروزه برای پایش آتشفشان‌ها از شبکه‌های لرزه‌نگاری استفاده می‌شود که برای این امر کافی نیست، از این رو در کنار آن از آرایه‌های لرزه‌نگاری برای این منظور استفاده می‌شود تا بتوان از این طریق حرکات ماگمایی آتشفشان‌ها را رصد کرد. وی با اشاره به راه‌اندازی شبکه‌های لرزه‌نگاری در کشور، خاطر نشان کرد: در اطراف دماوند نیز شبکه‌هایی راه‌اندازی شده است که با توجه به تعداد دستگاه‌های نصب‌شده انتظار نداریم لرزه‌های کوچک در منطقه به ثبت برسد. تاتار ادامه داد: در منطقه شرق تهران زلزله‌های متعدد زیادی به ثبت رسیده است، ولی این لرزه‌ها ناشی از فعالیت‌های آتشفشان دماوند نیست، از این رو اقدام به مدل‌سازی‌های سه‌بعدی کردیم که امیدواریم با این مدلسازیها اطلاعاتی درباره فعالیت این آتشفشان به دست آوریم.
هشدار محققان نسبت به از دست دادن منابع آبی دماوند بر اثر افزایش دما
سید محمدرضا رضوی مدیرکل هواشناسی استان مازندران نیز با رد انتساب سیل اوایل شهریورماه دماوند به بارش‌های سیل‌آسا گفت: بر اساس مطالعات ما دما در ارتفاع ۴ هزار متری این قله ۲۶ درجه سانتی‌گراد بوده است. وی با تاکید بر اینکه در کشور اطلاعات دقیقی از فعالیت این آتشفشان وجود ندارد، افزود: سیل هفته اول شهریورماه سال جاری در گزانه ناشی از تغییرات اقلیم بوده است؛ چرا که در تابستان سال جاری دمای ۴ هزار متری این قله ۲۶ درجه سانتی‌گراد بوده است. رضوی ادامه داد: از آنجایی که استان مازندران از آب‌های قله آتشفشان برای کشاورزی تغذیه می‌کند، ما نگران از دست دادن این منبع آبی بزرگ هستیم.∎
نظر شما