البته روسیه از دوران اوج قدرت نظامی خود در زمان اتحاد جماهیر شوروی فاصله فراوانی گرفته و آمریکای دوران ترامپ هم مانند زمان جنگ سرد حاضر نیست که 100 هزار نظامی را در کشوری مانند آلمان مستقر کند و حتی اروپایی‌ها هم به فکر تشکیل یک نیروی نظامی مشترک برای حفاظت از مرزهای خود افتاده‌اند؛ نیرویی که برای استفاده از آن مجبور به باج دادن به آمریکایی‌ها نباشند. البته در طرف مقابل آمریکایی‌ها از جمله شخص ترامپ مدعی هستند که اروپایی‌ها سهم خود را برای دفاع از سرزمین‌هایشان پرداخت نمی‌کنند.

با تمام اینها زمانی که روس‌ها بزرگ‌ترین مانور خود را در دوران پس از جنگ سرد در منطقه سیبری با حضور بیش از 300 هزار نفر و مشارکت کشور چین برگزار کرد، بلافاصله ناتو و کشورهای اروپایی نیز مانوری را در کشور نروژ و در نزدیکی مرزهای روسیه به راه انداختند.

روس‌ها در مقابل این مانور آرامش خود را حفظ کردند، اما تلاش کردند اعتراض‌شان را به صورت عملی و بی‌سروصدا نشان دهند. از جمله اقدامات آنها پرواز هواپیماهای شناسایی در نزدیکی منطقه مانور بود. اما جدی‌ترین اقدام آنها که داد ناتو را نیز در آورده است، اخلال در سامانه‌ای بود که قلب ناوبری کشورهای غربی محسوب می‌شود.

**جی‌پی‌اس قلب ناوبری کشورهای غربی
جی‌پی‌اس سامانه‌ای ماهواره‌ای است که وظیفه مکان‌یابی را برای نقاط ثابت و متحرک برعهده دارد و تقریبا در تلفن‌های هوشمند به احتمال زیاد یکی از آنها وجود دارد. بسیاری از خدمات امروزی مبتنی‌بر شناسایی مکان بر اساس هدایت این سامانه ممکن می‌شود. با این حال نکته مهم‌تر اینجاست که این سامانه اساسا یک سامانه مکان‌یابی نظامی است که توسط وزارت دفاع آمریکا اداره می‌شود. در حقیقت سامانه جی‌پی‌اس از 24 ماهواره تشکیل شده است که در زمان مکان‌یابی به صورت همزمان از چهار ماهواره برای شناسایی دقیق مکان خود استفاده می‌کند.

توسعه این سامانه برای اولین بار در دهه 80 میلادی آغاز شد و امروز قلب ناوبری و هدایت نظامی ایالات متحده آمریکا و کشورهای غربی محسوب می‌شود. با استفاده از این سامانه است که بمب‌های هدایت ماهواره‌ای و موشک‌های کروز توان اصابت دقیق به اهداف خود را دارند. در غیر این صورت این تجهیزات مجبور به استفاده از همان سیستم‌های قدیمی هستند که خطای آنها را تا صد متر افزایش می‌دهد. زمانی که ما از جی‌پی‌اس استفاده می‌کنیم در حقیقت از همان نسخه غیرنظامی آن استفاده می‌کنیم که دقتی به مراتب کمتر از نسخه نظامی آن دارد. البته روس‌ها سامانه‌ای اختصاصی به نام گلوناس و چینی‌ها سیستمی به نام بیدو را در اختیار دارند.

**ناوچه نروژی چگونه زیر آب رفت
در مانور اخیر ناتو در نروژ یکی از اتفاقات بحث‌برانگیز برخورد یک ناوچه نروژی به یک نفتکش انگلیسی بود. در اثر این برخورد بدنه ناوچه نروژی به‌طور کامل از بین رفت و سپس امواج دریا این کشتی را به ساحل کوبید. با گذشت نزدیک به یک هفته از این سانحه، این ناوچه همچنان در دریا و به دلیل نفوذ آب کاملا در دریا فرو رفته است. این ناوچه سنگین پنج‌ هزار تنی به جدیدترین تجهیزات راداری مجهز بوده و سامانه راداری آن می‌تواند از فاصله 100 کیلومتری تمام کشتی‌ها روی آب را تشخیص دهد. با این حال این کشتی 600 میلیون دلاری حالا به آرامی در آب‌های دریای بالتیک و نیروی دریایی نروژ باید یک میلیارد دلار برای خارج کردن این کشتی از دریا هزینه کند.

در همان زمان این سوال جدی مطرح شد که عامل برخورد این کشتی با وجود تمام این تجهیزات قدرتمند راداری چه بوده است. انگشت اتهام در ابتدا به سمت کاپیتان و کارکنان ناوبری چرخید، اما بعد روشن شد سامانه مکان‌یابی کشتی به صورت اشتباه در حال مخابره مکان آن در دریا بوده است. خیلی زود گزارش‌های مشابهی از اختلال در سامانه ناوبری مبتنی‌بر سامانه جی‌پی‌اس در فنلاند و سوئد نیز منتشر شد. به این ترتیب همه نگاه‌ها به سمت روس‌ها چرخید که از همان ابتدا نارضایتی خود را از مانور ناتو در نزدیکی مرزهای خود ابراز کرده بودند.

**پارازیت روس‌ها در کمین غربی‌ها
هیچ‌کس نمی‌تواند توانمندی روس‌ها را در ایجاد اختلال رادیویی و الکترونیکی نفی کند. زمانی که برای اولین بار روس‌ها در پایگاه حمیمیم در روسیه مستقر شدند، بلافاصله رسانه‌های غربی اخباری از انتشار پارازیت‌های قدرتمند روی کشتی‌ها و هواپیماهای شناسایی ناتو مطرح کردند که وظیفه شناسایی و انتقال اطلاعات از مواضع ارتش سوریه را برعهده داشتند. حتی کار به آنجا رسید که هیاتی از نیروی‌های نظامی رژیم صهیونیستی در همان سال 2015 عازم روسیه شدند تا در این باره با روس‌ها مذاکره کنند و مزاحمت‌های پارازیتی بر تجهیزات راداری صهیونیست‌ها به حداقل برسد. آمریکایی‌ها به‌ظاهر مدعی هستند که سامانه مکان‌یاب جهانی آنها عملا غیرقابل اختلال است و حتی در سخت‌ترین شرایط جنگی نیز می‌توان انتظار داشت که به‌خوبی عمل کند.

با این حال اتفاقاتی که در جریان مانور ناتو روی داد به‌خوبی نشان داد که ادعای آمریکایی‌ها تا چه اندازه از حقیقت دور است. البته به صورت معمول روس‌ها ایجاد چنین پارازیت‌هایی را منکر می‌شوند، چراکه متهم به خطر انداختن جان غیرنظامیان در هواپیماها و کشتی‌هایی می‌شوند که از جی‌پی‌اس استفاده می‌کنند، با این حال چه کسی است که نداند روسیه سال‌هاست تجهیزات عظیم راداری و اخلال الکترونیکی را در شبه جزیره کولا در شمال فنلاند و نروژ مستقر نکرده است. روس‌ها همیشه نشان داده‌اند که می‌توانند نقاط ضعف آمریکایی‌ها را به‌خوبی به آنان یادآوری کنند.

**آب رفتن توان نظامی آمریکایی‌ها
این اتفاق حقیقت تلخی را به غربی‌ها و آمریکایی‌ها یادآوری کرد. سیستمی که در همه‌جا غیرقابل اخلال توصیف می‌شد، حالا ضعف‌های آن یکی پس از دیگری روشن می‌شود. بدون جی‌پی‌اس دقت افسانه‌ای که آمریکایی‌ها همواره مدعی آن بودند و تمام توان نظامی به‌خصوص بخش هوایی خود را بر اساس آن نظم داده بودند، دیگر وجود خارجی نخواهد داشت. این به معنای دقت کمتر سلاح‌ها و آسیب‌پذیری بیشتر خواهد بود. البته در دوران جنگ عراق در سال 2003 گزارش‌هایی از تلاش برای اخلال در این سیستم منتشر شد، اما هیچ‌گاه به صورت رسمی از سوی آمریکایی‌ها تایید نشد.

با این حال ماجرای جدی‌تر زمانی خود را نشان می‌دهد که روس‌ها این تجهیزات را در اختیار سایر کشورها قرار دهند یا حتی کشورهای مستقل خود به سمت استفاده از چنین فناوری‌هایی حرکت کنند. به‌عنوان مثال در ماجرای فرود اجباری هواپیمای 170RQ آمریکا در شرق کشورمان، مشخص شد که سیستم هدایت و ناوبری آمریکا تا چه اندازه در مقابل پیشرفت کشورهایی همچون ایران شکننده است.

البته ایران در نمایشگاه‌های مرتبط با صنعت دفاعی بارها به صورت رسمی تجهیزات ایجاد اخلال در سامانه‌های ناوبری دشمن از جمله جی‌پی‌اس را به نمایش گذاشته و حتی در مواردی از آن به صورت علنی نیز استفاده کرده است. به این ترتیب سوال جدی اینجاست که آیا آمریکایی‌ها باز هم می‌توانند از توان خود برای غلبه بر هر تهدید نظامی سخن بگویند.

منبع: روزنامه فرهیختگان؛ 1397،8،28
گروه اطلاع رسانی**2059**2002