صاحب‌خبر - مکتب سامرا در حدود سال 1291 هـ.ق، توسط میرزای شیرازی پایه‌ریزی شد. به گزارش پایگاه مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، محتوای آموزه‌های میرزای شیرازی و حساسیت وی درباره حیات اجتماعی مسلمانان و اقبال او به معرفت سیاسی، باعث شد که پس از مدت کوتاهی، حلقه‌ای از فقها و مجتهدان شیعه در حوزه سامرا گردهم آیند. میرزای شیرازی در تبیین اصول مکتب سامرا در رساله خود می‌نویسد:«در اعصاری که دولت و ملت در یک محل مستقر بود، چون زمان حضرت محمد(ص)، تکلیف سیاست در این قسم از امور عامه در عهده همان شخص معظم بود و حال که به اقتضای حکمت‌های الهیه هر یک در محلی است بر عهده هر دو است که با اعانت یکدیگر، دین و دنیای عباد را حراست کرده، کیان اسلام را در غیبت ولی‌عصر عجل‌ا... فرجه محافظت نمایند». میرزای شیرازی یکی از مهم‌ترین وظایف حکومت‌ها و علما در حراست از اسلام را مقابله با تسلط غیرمسلمانان بر مسلمانان می‌دانست. ازاین‌رو، مبارزه با استعمار بخشی از اصول مکتب سامرا محسوب می‌شد. اجرای احکام یکی دیگر از ارکان مکتب سامرا بود. این مکتب حفظ شوکت دین را در تداوم اجرای احکام الهی می‌دانست؛ اما منظور مکتب سامرا از اجرای احکام، فقط برپایی نماز یا اجرای حد بر گناهکاران نبود و به اجرای احکام در حوزه‌های مختلف اجتماعی و سیاسی نیز توجه داشت. این مکتب اعتقاد داشت، احکام اسلامی باید به‌گونه‌ای در جامعه اجرا شود که باعث توسعه عدالت و تقویت مسلمانان باشد. عراق در آستانه جنگ اول جهانی، منطقه‌ای بود که تحت سیطره دو امپراتوری قرار داشت. از سویی امپراتوری عثمانی و از سوی دیگر بریتانیا که بر اساس مطامع استعماری و برای استحکام مواضع خود در منطقه راهبردی خلیج‌فارس، به دنبال اشغال عراق بود. با اشغال نظامی عراق توسط انگلستان، علمای مکتب سامرا ضمن دعوت مردم به مقابله با اشغالگران، مبارزه با تجاوز انگلستان و ایجاد یک قدرت سیاسی متمرکز و غیر وابسته در عراق را، به‌عنوان مهم‌ترین هدف خود انتخاب کردند. رهبران شیعه، مانند شیخ‌الشریعه، آیت‌ا... مصطفی کاشانی، آیت‌ا... محمدسعید الحبوبی و مهدی حیدری در رأس این جریان قرار داشتند. در پی فتوای علمای مکتب سامرا، هزاران شیعه در عراق برای مقابله با انگلیسی‌ها عازم جهاد شدند. فتوای علمای مکتب سامرا باعث شد در آوریل 1916، انگلیسی‌ها در اطراف دجله از مجاهدان شکست بخورند؛ اما در اواخر سال 1916، به دلیل خیانت‌های نفوذی‌ها در کشور عثمانی و سنگ‌اندازی در حمایت از جبهه‌ها، عراق به تصرف انگلیسی ها درآمد.∎​