در مطالعه انجام گرفته روی ده ها هزار نفر در بیش از 25 کشور دنیا، مشخص شده که ۱۴ درصد از این افراد در سال ۲۰۱۷ حداقل یک بار از مخدرهای محرک مصرف کرده اند که نسبت به سال ۲۰۱۵ افزایش پنج درصدی داشته است.

استفاده غیرپزشکی از این مواد محرک که اغلب به داروهای هوشمند معروف هستند به منظور افزایش حافظه یا قدرت تمرکز مصرف می شوند. در این بررسی آمده است که برای مثال مصرف مخدرهای محرک در فرانسه از ۳ درصد در سال ۲۰۱۵ به ۱۶ درصد در سال ۲۰۱۷ رسیده و در انگلیس نیز این رقم از پنج درصد به ۲۳ درصد رسیده است. در ادامه نکاتی درباره مخدرهای محرک و آسیب های مصرف آن ها خواهید خواند. مخدرهایی که ظاهرا تجربه مصرف آن ها برای اولین بار به سختی به نقطه پایان می رسد.

انواع مواد مخدر سنتی و صنعتی

مواد مخدر سنتی به دسته ای از مخدرها اطلاق می شود که منشا طبیعی و گیاهی دارند که از جمله مهم ترین این مواد تریاک است. تریاک از قدیمی ترین داروهایی است که بشر شناخته و دارای اثر تخدیری قوی است. به این معنی که مصرف تریاک در ابتدا یک حالت آرام بخش همراه با سستی، رخوت توام با شادی و نشاط و چرت در انسان ایجاد کرده و بالاخره خواب ایجاد می‌کند و مصرف ممتد آن باعث اعتیاد می شود که مدت این دوره به نوع ماده، مقدار و دفعات مصرف بستگی دارد. بر خلاف تصور عامیانه که تریاک و دیگر موادمخدر را داروی تمام بیماری ها می داند، موادمخدر هیچ گونه معالجه ای را در بر نداشته بلکه فقط درد را تسکین می بخشد اما از طرفی عوارض مختلف جسمانی و اختلالات روانی ایجاد می کند.

مواد صنعتی نیز به دسته بزرگی از مواد اطلاق می شود که منشأ طبیعی ندارند و طی فرایندهای پیچیده شیمیایی در آزمایشگاه صنعتی ساخته می شوند. به طور کلی این مواد را می توان در سه گروه طبقه بندی کرد:

1- توهم زاها: این دسته مواد روی سیستم عصبی مرکزی تاثیر می گذارند و عملکردهای ادراکی را تغییر می دهند. مانند LSD، اکستازی و ... .

2- محرک ها: این دسته از مواد با تحریک سیستم عصبی مرکزی حالت سرخوشی به وجود می آورند. مانند: شیشه، کریستال، متیل فندیت (ریتالین)

3- نارکوتیک ها (کندکننده ها): این دسته از مواد سیستم کنترل عصبی را دچار ضعف می کنند و می توانند درد را کاهش دهند. مانند: کدئین، متادون و ... .

آشنایی با 2 مورد از خطرناک ترین محرک ها

حال با توجه به میزان آسیب و گستردگی مصرف در حوزه محرک ها به دو مورد از آن ها یعنی شیشه و متیل فندیت (ریتالین) به اختصار پرداخته می شود.

1- مت آمفتامین (شیشه): شیشه جزو دسته داروهای محرک و با نام علمی «مت آمفتامین» است و از حیث میزان تخریب و آسیب جسمی و روانی و ایجاد وابستگی و نهایتا مرگ آوری، جزو دسته مواد با تخریب بالا محسوب می شود. مکانیسم اثر این ماده از طریق آزاد کردن دوپامین و با تحریک مرکز پاداش مغز اثر می کند که احساس سرخوشی و لذت کاذب را در مصرف کننده به وجود می آورد. مدتی پس از اعتیاد و مصرف زیاد، فرد دچار افسردگی، خستگی و زود رنجی می شود. پس از مصرف زیاد فرد با مشکلات روانی روبه رو می شود به طوری که بدون استفاده از این ماده توانایی لذت بردن را به طور محدودی تجربه می کند و همین عامل باعث می شود که به مصرف بیشتر رو بیاورد. رفتار همراه با اضطراب، عصبانیت، کاهش اشتها، افزایش فعالیت فیزیکی، رفتار خشن و پرخاشگرانه، مردمک چشم گشاد و ضربان قلب بالا از جمله نشانه های فرد مصرف کننده شیشه است.

2- متیل فندیت (ریتالین): ریتالین محرک دستگاه عصبی است و اثرات آن شبیه به آمفتامین هاست که برای کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و کمبود توجه و بعضی آسیب های مغزی کاربرد دارویی دارد. با این حال، ظرفیت سوء مصرف آن بالاست و در بعضی از اقشار مانند دانشجویان و دانش آموزان به منظور افزایش تمرکز و با هدف موفقیت در امتحانات استفاده می شود. سوء مصرف ریتالین منجر به علایمی همچون مسمومیت و بروز نشانه های شبه مانیک(سرخوشی)، افسردگی و انواع مختلفی از جمله پانیک (حملات وحشتزدگی) می شود. علایم حرکتی و رفتاری مصرف با دوز بالا می تواند شامل دندان قروچه، گیجی، رفتارهای غیر هدفمند، وسواس عملی و رفتارهای تهاجمی باشد. یکی از دلایل سوء مصرف ریتالین استرس و فضای رقابتی زیاد در جامعه است که افراد را به دنبال داروهای محرک از جمله ریتالین می کشاند. عامل دیگری که استفاده زیاد از ریتالین را توجیه می کند نگرش افراد به مصرف دارو برای تقویت توانایی هاست.

روان گردان‌ها درمان دارویی ندارند!

سعید صفاتیان، رییس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه مواد «پیش‌ساز» برای تولید مواد مخدر یا روان‌گردان‌ها مورد سوء مصرف قرار می‌گیرد، گفت: برای مثال تولید هروئین نیاز به تریاک دارد، اگرچه تریاک یک ماده پایه است و پیش ساز نیست. برای تبدیل تریاک به هروئین از ماده‌ای به نام «انیدرید استیک» که یک اسید و پیش ساز است، استفاده می‌کنند.

وی در ادامه با بیان اینکه این مواد پیش‌ساز خودشان در زمینه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند، اظهار داشت: پیش ساز تولید «مت آمفتامین» یا همان «شیشه» در تولید داروهای ضد احتقان نیز کاربرد دارند و برای افرادی که سرماخوردگی دارند، استفاده می‌شود یا پیش ساز تولید کوکائین برای تصفیه پس ماند آب، بوزدایی یا ضد عفونی کردن استفاده می‌شود.

این کارشناس حوزه اعتیاد با بیان اینکه بعضی از پیش‌سازها هم مصارف طبی و هم مصارف غیر دارویی دارند تصریح کرد: همین مساله باعث می‌شود قاچاق این مواد راحت‌تر صورت بگیرد. به عبارت دیگر حتی افرادی که در کار قاچاق مواد مخدر هستند ممکن است کارخانه‌ تولید مواد ضد عفونی کننده ایجاد کنند.

وی گفت: پیش از این درباره درمان تریاک یا هروئین به عنوان مخدر سنتی درمان نگهدارنده تجویز می شد و فرد مصرف کننده پس از سه دوره مصرف متادون و ارتباط با روان شناس و مددکار می توانست بسیاری از مشکلات خود را برطرف کند اما درباره مواد مخدر صنعتی این امکان وجود ندارد. هیچ کجای دنیا هم درمان روان گردان ها، دارویی نیست و باید این افراد تحت روان درمانی های طولانی مدت قرار گیرند.

صفاتیان با بیان اینکه این مسایل باعث می‌شود تولید مواد روان گردان برای قاچاقچیان کار ساده‌ای باشد، اظهار کرد: ایران صادر کننده مواد پیش‌ساز نیست و اگر تولیدکننده هم باشد برای مصرف دارویی خودش است. افرادی هستند که به طور ویژه در حوزه پیش سازها کار می‌کنند. با تمام فشارهای سازمان‌های بین المللی و تعهدات آنها باز هم این اتفاقات می‌افتد و از طریق گمرک‌های کشور های مختلف یا تغییر شکل آنها، انتقال انجام می‌شود.

وی با بیان اینکه در ایران میزان کشفیات «انیدریک استیک» یا آمفتامین‌ها یا سودو افدرین و ... در حال افزایش است که نشان می‌دهد پلیس روی این موضوع شناخت و تسلط کافی پیدا کرده است، تصریح کرد: خوشبختانه پلیس ایران در زمینه کشف آشپزخانه‌های مواد مخدر در منطقه حرف اول را می زند که این اتفاق مثبتی است که پلیس بحث آزمایشگاه و پیش سازها را تقویت کرده است. در ستاد مبارزه با مواد مخدر هم کمیته پیش سازها تشکیل شده است و افرادی از قوه قضاییه، وزارت بهداشت و ... عضو آن هستند.

هشدار سازمان پزشکی قانون نسبت به شیوع روان گردان‌های جدید

دکتر کامبیز سلطانی نژاد، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور نسبت به ورود و شیوع مصرف نوع جدیدی از روان گردان های خطرناک در کشور هشدار داد و گفت: مصرف روان گردان های جدید که به عنوان " ان پی اس " شناخته می شوند با ایجاد توهم زایی بسیار بالا در کشورهای همسایه ایران در حال افزایش است.

وی از ورود و دسترسی جوانان به این روان گردان ها در داخل کشور به عنوان تهدیدی جدی یاد کرد و افزود: مواد محرک جدید صنعتی تنوع زیادی دارد و بیش از 700 گونه آن در جهان شناخته شده است و ورود آن به کشور ما که تاکنون مواد محرک صنعتی در آن تنوع زیادی نداشته می تواند خطرناک باشد.

وی با اعلام این که مواد مخدر جدید تاکنون به صورت تجاری وارد ایران نشده، گفت: ولی مصرف آن در کشورهای عراق ، افغانستان و حوزه خلیج فارس شیوع قابل توجهی یافته است.

این محقق مرکز تحقیقات پزشکی قانونی توضیح داد: از آنجایی که ساخت روان گردان های جدید نیاز به آزمایشگاههای پیشرفته ندارد، دسترسی به آن خطر جدی محسوب می شود بویژه این که به شکل قرص عرضه می شود و شبیه داروهای درمانی است. مجموعه ویژگی های ظاهری آن باعث تا حتی در بازرسی ها هم ایجاد شک و شبهه نکند.

سلطان نژاد توهم زایی بالای این مواد را در بروز انواع جرایم موثر دانست و اظهار داشت: عدم تشخیص فاصله و ارتفاع و پرخاشگری از عواقب مصرف این روان گردان هاست که ممکن است پیامدهای دیگری مانند قتل های خانوادگی را به دنبال بیاورد.

بروز سرطان و برونشیت: عوارض مصرف مواد مخدر صنعتی

‌‌دکتر محمدرضا ناظر، یک متخصص بیماری‌های عفونی گفت: عوارض مصرف مواد صنعتی و روانگردان در طول سال‎ها با بروز سرطان، برونشیت و مشکلات قلبی ریوی خود را نشان می‌دهد.

وی در مورد مصرف مواد روانگردان، اظهار کرد: مصرف مواد روان‌گردان و صنعتی، یک سری عوارض مستقیم دارد که اعتیادآور و توهم‌زاست و رفتارهای غیرطبیعی بوده و دیگر عارضه این است که فرد دچار اختلال هوشیاری و هذیان می‌شود، آگاهی به محیط نداشته و به رفتارهایی که انجام می‌دهد آگاهی ندارد.

وی اضافه کرد: هنگامی‌که فرد اختلال هوشیاری داشته باشد خوردن زیاد الکل، تزریق با سرنگ مشترک و روابط جنسی پرخطر را انجام می‎دهد و احتمال ابتلا به بیماری‎هایی نظیر ایدز و هپاتیت در آنها وجود دارد.

این فلوشیپ آموزشی پزشکی با بیان اینکه افرادی که مواد روانگردان و صنعتی استفاده می‌کنند، دچار تروما می‌شوند، بیان کرد: افرادی که موادی نظیر حشیش، شیشه و... مصرف می‌کنند دچار اختلال می‌شوند، به‌طوری‌که خود را از بلندی و ارتفاع پرت می‌کنند.

ناظر افزود: عارضه دیگری که به دنبال استفاده از مواد مخدر صنعتی و روانگردان ایجاد می‌شود انواع مسمومیت‌هاست که روی کبد اثر می‌گذارد و عوارض آن زودتر نشان داده می‌شود، در مواردی این اثرات می‌تواند خود را در طی سال‎ها با بروز  سرطان، برونشیت و مشکلات قلبی ریوی نشان دهد.