به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، به رغم تمامی انتقادات و جریان هایی که نسبت به حاتمی کیا به ویژه پس از دریافت سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی برای فیلم به وقت شام و مخصوصا بعد از سخنان تند و انتقاد آمیز وی در اختتامیه جشنواره سی و ششم فیلم فجر به راه افتاد، هیچ کس نمی تواند منکر اهمیت، جایگاه و قدرت اثرگذاری حاتمی کیا و سینمای او پس از انقلاب اسلامی در ایران باشد.

**کارنامه حاتمی کیا
حاتمی کیا (1340 تهران) فارغ التحصیل رشته سینما از دانشکده سینما و تئاتر هنر است که از همان ابتدای راه و شروع فعالیت هنری، سینمای مستند و جنگ را سوژه دوربین خود قرار داد. پس از ساخت فیلم های کوتاه و مستند، حاتمی کیا شروع فیلم سازی خود به صورت آثار بلند سینمایی را با فیلم «هویت» در سال 1365 شروع کرد. او در سال 1372 از پایان نامه خود دفاع کرد، اما یک سال پیش از آن و در سال 1371 اولین شاهکار ماندگار تاریخ و منتقدان ایرانی، فیلم « از کرخه تا راین» را ساخت.
دهه هفتاد اوج درخشش و کارنامه پرافتخار فیلم سازی حاتمی کیا و همچنین تاریخ سینمای دفاع مقدس و جنگ در ایران است. فیلم های از کرخه تا راین(1371)، بوی پیراهن یوسف (1374)، آژانس شیشه ای(1376)، روبان قرمز (1377) و فیلم ارتفاع پست (1380) شاهکارهای فیلم سازی حاتمی کیا در این دهه هستند.
پس از آن و در دهه هشتاد حاتمی کیا کمتر کار تر شد و چهار فیلم به رنگ ارغوان (1383)، به نام پدر (1384)، دعوت (1387) و گزارش یک جشن (1389) محصول این دوره کاری وی هستند. حاتمی کیا که در این دهه و به ویژه با فیلم «دعوت» به دنبال فاصله گیری از ژانر همیشگی و تخصصی خود و تجربه زمینه هایی جدید بود، خیلی زود و پس از عدم اقبال و استقباال از این تغییر رویکرد و نگرش به زمینه همیشگی خود یعنی فیلم های ژانر جنگ و مستند بازگشت و فیلمهای چ (1392)، بادیگارد (1394) و به وقت شام (1396) محصول این دوره کاری او هستند.
البته حاتمی کیا در این سالها دو شاهکار از سریال های تلویزیونی را نیز در تجربه خود گنجانده است. سریال خاک سرخ (1381) و حلقه سبز (1385) دو نمونه و اثر خوب از هنر به تصویر کشیدن وقایع روز و گذشته از چشم دوربین است. البته انتقاداتی بسیار جدی بابت اقتباس های بدون نام و نشان در کارهای حاتمی کیا به ویژه از فیلم های هالیوودی وجود دارد، انتقاداتی که عمدتا از طرف وی یا انکار شده اند و یا بی پاسخ بوده اند.

**درباره فیلم
این فیلم که به گفته تهیه کننده اش با هزینه 8 میلیارد تومانی در ایران ساخته و در دمشق سوریه، تکمیل و خاتمه یافته است پس از اکران عمومی در اسفند 1396 و پس از گذشت هشت ماه موفق گردیده تا با 13 میلیارد فروش، جایگاه پنجم پرفروش ترین ها در لیست گیشه در سال 97 را از آن خود کند.
این فیلم که در فاصله 4 ماه، فیلمبرداری و ساخته شده است داستان پدر و پسر خلبانی است که مامور می شوند هواپیمایی را در «تدمر» (شهری باستانی در سوریه و مابین دمشق و حمص) به سمت دمشق به پرواز درآورند و مردم ستم دیده و زیر گلوله سوری را از زیر آتش داعش نجات دهند.
حوادث عجیب و غریب و غم انگیز و دراماتتیکی که از خلال این داستان برای آنها پیش می آید، داستان فیلم را رقم می زنند. مواجهه با داعشی ها و اسارت و از طرف دیگر همسر خلبان ایرانی که در حال زایمان است و تنهایی های ناشی از سنگینی دِین و مسئولیتی که این سربازان وطن برعهده گرفته اند و در نهایت شهادت این خلبان ایرانی در خارج از ایران، فراز و نشیب های این فیلم و فیلمنامه است.

**کارهای سفارشی جذاب نیستند
ریشه کلیه انتقادات اساسی و به واقع درستی که باعث دلخوری مخاطب، انتقادات تند و تیز منتقدان و در نهایت دلخوری و حرف های حاتمی کیا در اختتامیه جشنواره سی و ششم فجر گردید (که البته خود این صحبت ها نیز موج جدیدی از واکنش ها و نقدهای جدید را مطرح ساخت) را باید در شرکت تولید کننده این فیلم یعنی «سازمان هنری رسانه ای اوج» دید.
سازمان هنری رسانه ای اوج در طول 7 سال گذشته (پس از شروع فعالیتش در سال 1390) با دنبال کردن و همکاری با کارگردانان و اسامی محبوب (ابراهیم حاتمی کیا یا سریال پایتخت و...) سعی در انتقال معانی مطلوب خود را داشته است.
در این فیلم حاتمی کیا به لطف سرمایه گذاری و بودجه کلان سازمان هنری رسانه ای اوج اگرچه توانسته است جلوه های ویژه بصری جذابی همانند سررسیدن دو جنگنده روسی در آسمان سوریه و در تقابل با هواپیمای داعشی ها را خلق کند اما همه چیز تحت روح کلی داستان و فیلم و سفارشی بودن آن قرار گرفته و باعث دلخوری مخاطبان گردیده است. آنچه حاتمی کیا از داعش و داعشی نشان می دهد بسیار فانتزی و مبالغه آمیز و مدل وار است. در واقع این یکی از قسمت هایی است که آماج حملات شدیدی از سوی بینندگان و منتقدان واقع شده است و شاید تاثیرات سفارشی بودن و دیده شدن موسسسه اوج را به اوج رسانده است.
این که در این فیلم تکلیف از همان ابتدا مشخص ، گره افکنی و نبرد حق و باطل هرچه کمرنگ تر و ایدئولوژی بر همه چیز غلبه دارد، آنچه باعث جذابیت در فیلم های دیگر حاتمی کیا همچون آژانس شیشه ای و یا بادیگارد می شود، تقابل دو نماینده متفاوت، در یک پایه ایدئولوژیک یکسان است که در تقابل باهم، ادعای منحرف کردن جریان را به یکدیگر نسبت می دهند. این تقابل به شدت جذاب است و توانایی همراهی و تایید حق به جانب بودن هر دو نماینده فکری از طرف بیننده را دارد. چیزی که به وقت شام به شدت فاقد آن و به همین دلیل اگرچه خوش رنگ و لعاب اما نخواستنی است.

** ایدئولوژی نباید نور بالا بزند
فیلم ایدئولوژیک ساختن بسیار سخت و نیازمند مهارت های فراوانی است. مهمترین مهارت در ساخت چنین فیلم هایی، هوش بسیار بالای سازندگان و هرچه فاصله گرفتن ظاهری و حتی محتوایی از المان های واضح و مبرهن است. یعنی قدرت یک فیلم ایدئولوژیک، رابطه مستقیمی با بیان غیر مستقیم آن دارد. به این معنی که مخاطب باید مفاهیم را به لطف نشانه ها و اثرگذاری غیرمستقیم و در پس زمینه و ناخودآگاه دریافت کند. اساسا در چنین فیلم هایی این «خوب است» و آن «خوب نیست» و سایر گزاره های اخلاقی، هرچقدر آشکارتر گفته شوند، اثرگذاری کمتری دارند. کاری که به وقت شام کرده همین است؛ بیان یک سری گزاره های اخلاقی که به صورتی بسیار واضح، کاملا در متن و با تاکید مبالغه آمیز بر درستی شان تکرار و بازتکرار می شوند .

**مرد کم تکرار سینمای ایران
توانایی حاتمی کیا در بازی گرفتن از هنرپیشه های کار بلدی چون بابک حمیدیان و ساخت جلوه های ویژه بصری در سینمای ایران که کمتر شاهد باورپذیری و قدرت آن در طی سالیان بوده ایم، از نکات برجسته فیلم به وقت شام است که قابل تحسین هستند. بابک حمیدیان و رابطه ضد و نقیضی که با پدرش دارد شاید یکی از همزادپنداری نسل جدید و واگویی حرف های دل آنان باشد که در شروع فیلم سازی حاتمی کیا، کودکانی کوچک و حتی انسان هایی هنوز متولد نشده بودند که امروز هم در گلایه دارند و هم توانایی کنار گذاشتن آرمان های پدرانشان را ندارند.
حاتمی کیا رامی توان یکی از بهترین کارگردانان در زمینه ارائه خلاقانه موضوع جنگ و سینمای مستند دانست که به لطف استعداد و موهبت هنرمندانه اش توانایی به روز سازی و انطباق دادن مسائل معاصر با مفاهیم گذشته را دارد. همچنان که در سال 1381 و در رای گیری از 55 فیلمشناس ایرانی، حاتمی کیا به عنوان یکی از 10 فیلمساز برتر تاریخ سینمای ایران شناخته است.
پژوهش**س.ب**