گروه تلویزیون – زینب علیپور: اجرای تلویزیونی به نسبت سال های قبل دچار تغییر و تحول بسیاری شده است. دیگر مجری ها مثل دهه های گذشته مقابل دوربین نمی نشینند تا صرفا سلام و احوالپرسی و اعلام برنامه کنند. گرچه در آن دوران هم شاهد حضور مجریان توانمندی بودیم که اجرای تلویزیونی را به واسطه تخصص و تجربه و توانمندی خود متحول کردند، اما به مرور به دلایلی از گردونه اجرا خارج شده اند. مجریانی که هنوز هم جای خالی شان در رسانه احساس می شود. اما این روزها مجری در قبال هر کلمه و جمله ای که بیان می کند، مسوول است و مقابل دوربین می نشیند تا به عنوان نماینده بخشی از مردم زبان گویای مشکلات و مسائل مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه باشد. حال آنکه مجری تا چه حد دانش و سواد و ادبیات رسانه ای داشته باشد و در مقوله ای که مورد بحث برنامه اش است، مطالعه و آگاهی کامل داشته و به نوعی به موضوع مسلط باشد را خیلی نمی توان در برخی مجریان امروزی دید. گرچه هنوز هم مجریان با تجربه ای هستند که حاصل سخت گیری هایی است که تلویزیون در دهه های گذشته در گزینش این افراد داشت. اما به قدری برخی مجری نماها وارد این عرصه شده اند که کمتر جایی برای حضور این افراد با تجربه هست. در سال های اخیر مدام شاهد اجرای افرادی هستیم که بدون آگاهی و مطالعه درباره موضوع مورد نظر و یا حتی شناخت دقیق از مهمان برنامه مقابل دوربین می نشینند و به جای بحث تخصصی با مهمان، آنتن زنده برنامه را به گپ زدن های بیهوده اختصاص می دهند و یا به دلیل نا آگاهی و عدم شناخت مناسب از طرف مقابل برنامه را درگیر حواشی بسیاری می کنند که با این اتفاق اعتماد مردم را از رسانه سلب می کنند. متاسفانه از این نمونه ها در تلویزیون کم نداریم که به جای استفاده درست از این تریبون و حل مشکلات جامعه و ارائه راهکار مناسب، وقت برنامه و مخاطبان را به بطالت می گذراند. این اواخر هم که برخی مجریان باعث به وجود آمدن حواشی بسیاری به دلیل همین عدم توانایی و شناخت درست برای برنامه خود شده اند که فضای مجازی هم به این موضوعات دامن زده و از این رو شاهد اتفاقات ناخوشایندی برای مقوله اجرا در تلویزیون هستیم. البته در این میان هم مجریانی هستند که با توانمندی و تخصصی که در این زمینه دارند، توانسته اند نگاه مخاطبان بسیاری را به خود معطوف کنند. مخاطبانی که سالهاست به دلایلی از جمله عدم اعتماد به این رسانه از آن فاصله گرفته بودند، اما به واسطه همین افراد بخشی از زندگی خود را به تماشای تلویزیون می گذرانند.
از این رو در گزارشی که پیش رو دارید، سعی کردیم با برخی از مجریان توانمند این رسانه گفت و گو کرده و نظر آنها را در این باره جویا شویم که ماحصل آن را در ادامه می خوانید:
اسماعیل آذر:
توان و نگاهمان را روی مجریان متخصص بگذاریم
دکتر اسماعیل آذر استاد ادبیات فارسی و مجری برنامه های ادبی تلویزیون درباره مقوله اجرا در تلویزیون نظرات قابل تأملی داشت. وی در این باره به بانی فیلم گفت: من بارها در مصاحبه های خودم گفته ام که مجری ها اصولا باید تخصصی کار کنند. یعنی ما چیزی به نام مجری عمومی نباید داشته باشیم. اگر برنامه، برنامه اجتماعی است، یک جامعه شناس باید برنامه را اجرا کند. اگر برنامه ادبی است، باید یک استاد ادبیات برنامه را اجرا کند و…
ما در بعضی از برنامه ها می بینیم که مثلا یک مجری جوان در حال نصیحت کردن مردم است که بیایید با هم خوب باشیم و به هم مهربانی کنیم. این غلط ترین شیوه کار است. یعنی در جامعه اثر بدی خواهد گذاشت. اینکه اگر مجریان ما متخصص کاری باشند که انجام می دهند، این آسیب ها کمتر است.
وی ادامه داد: به هر حال یک گروه هستند که این افراد را انتخاب می کنند و تهیه کننده هم بالطبع مجری را انتخاب می کند که به نظرش شیرین تر و شاید ارزان تر است. البته من خیلی فرصت ندارم که به دقت همه برنامه ها را ببینم، کمتر با این مقوله آشنایی دارم. به همین دلیل کلی تر در این باره صحبت می کنم. به نظر من کسی که در حوزه معارف کار می کند، حتما باید قرآن پژوه باشد و حوزه های علمیه را دیده باشد و در این زمینه تحصیل و مطالعه داشته باشد تا وقتی در این باره صحبت می کند، بداند که در چه زمینه ای و با چه ادبیاتی درباره موضوعات معارفی صحبت کند که اگر یک فقیه محترم آن مطلب را گوش می کند، رنجیده خاطر نشود و یک فرد عادی هم بفهمد و از آن حرف بهره بگیرد. بنابراین ما باید توان و نگاهمان را روی مجریان متخصص بگذاریم.
آذر همچنین افزود: بزرگ ترین مشکل نه در صداوسیمای ما که در هر جای دنیا می تواند افرادی باشند که تبحر و عالم به علمی که پیرامونش صحبت می کنند، نباشند که هم به مجری آسیب می زند و هم به سازمان صداوسیما و هم به جامعه.
گاهی برخورد می کنم با مجریان جوانی که در برنامه های زنده حرف های بسیار معمولی می زنند. حرف هایی که هر کسی می تواند بگوید. البته برخی از آنها خیلی زحمت می کشند و خوب هستند. اما طبق فرموده امام باید به صداوسیما به عنوان دانشگاه نگاه کنیم. می دانم که مدیران هم در این زمینه می کوشند.
وی در پایان هم درباره یکی از اتفاقات اخیر در یکی از برنامه ها که باعث سلب اعتماد مخاطبان شد، بیان کرد: من فکر می کنم صداوسیمای ما آنقدر تسلط روی برنامه ها و مجریان دارد که با چنین مواردی روبرو نشود. به عنوان مثال من که برنامه های اصولاً ادبی را دارم، درباره برنامه مدام با هم صحبت می کنیم و حتی من از چند کارشناس در این باره درخواست می کنم که با من همکاری کرده و برنامه را ببینند و نظر بدهند. من همیشه دیده ام و خودم تجربه کرده ام که مدیران روی این مسائل اشراف دارند. اما گاهی هم اینگونه مسائل پیش می آید.
***
هرمز شجاعی مهر:
مجری باید شخصیت گویندگی داشته باشد
هرمز شجاعی مهر مجری برنامه «سیمای خانواده» که حدود سه دهه است که این برنامه را روی آنتن شبکه یک دارد، در این باره به بانی فیلم گفت: برنامه ها معمولا جاذبه درونی و جاذبه ظاهری دارند. تصور من این است در اغلب برنامه ها جاذبه درونی نیست و نمی تواند مردم را به خود جذب کند، برای اینکه جاذبه برنامه را بیشتر کنند، بیشتر از جاذبه های ظاهری استفاده می کند. از این رو خیلی از شخصیت هایی که به آنها سلبریتی یا آدم های معروف لقب می دهند، چه در سینما و یا موسیقی به خاطر اینکه مردم آنها را دوست دارند، مجری برخی از این برنامه ها می شوند تا مردم به بهانه حضور آنها بیننده برنامه باشند.
وی ادامه داد: قطعا چنین مجریانی به مقوله اجرا آسیب می زنند. نه به خاطر اینکه من هم مجری هستم، اما همیشه در خدمت دوستانی که گویندگی و فن بیان را سپری می کردیم، می گفتم گوینده و مجری قبل از اینکه آدم باسوادی باشد و تیپ و چهره زیبایی داشته باشد، باید شخصیت گویندگی داشته باشد. به همین خاطر کار اجرا و گویندگی متفاوت از سایر مقوله های هنری است. یعنی اجرا جدای از بازیگری و خوانندگی و موزیسینی است. مردم باید به باوری در شما برسند تا شما را به عنوان یک گوینده و مجری بپذیرند. بنابراین چون این باور درباره برخی از آقایان و خانم های سلبریتی به وجود نمی آید، اتفاقا می تواند خیلی از باورهای درست و واقعی و عمیقی را که سال های بسیاری برایش زحمت کشیده شده تا در مردم به وجود بیاید، خدشه دار کند.
شجاعی مهر همچنین درباره نحوه گزینش مجریان و نظارت بر روی مقوله اجرا عنوان کرد: من از اینکه یک نفر برای ورود به مقوله اجرا چه مسیری را باید طی کند، اطلاعی ندارم. اما آن وقت خیلی روی این مقوله حساسیت و دقت وجود داشت. شاید این حساسیت ها کمتر شده که تهیه کنندگان اینگونه مجریان خود را انتخاب می کنند. البته ممکن است به صورت مقطعی خیلی جذاب و شیرین باشد، اما در دراز مدت همه باورهای مردم را از بین می برد.
او در پایان درباره اینکه چه راهکاری برای مقابله با چنین مسائلی وجود دارد هم بیان کرد: باید اجازه بدهیم تا مجریان خودمان محبوب تر شوند و زمینه را بیشتر برایشان فراهم کنیم تا بیشتر بتوانند توان و قدرتشان را در این زمینه بکار گرفته و در ذهن مردم جا بیفتند. البته خیلی از بازیگران و خواننده ها می توانند مجریان خوبی باشند، به شرط اینکه یک دوره ای را در این زمینه بگذرانند. چون هر کاری لازمه اش آن است تا دانش آن کار را داشته باشی. یک گوینده نمی تواند دروازه بان تیم پرسپولیس باشد! بنابراین باید دوره ای را در این زمینه سپری کنند.
***
محمد نظری:
مجری باید ادبیات رسانه ای را رعایت کند
دکتر محمد نظری که نامش با برنامه «به خانه برمی گردیم» گره خورده است نیز درباره مقوله اجرا در تلویزیون به نکات مهمی اشاره کرد. وی در این باره به بانی فیلم گفت: فیلترینگ ورود مجریان به صداوسیما وجود داشته و دارد. ولی متاسفانه درباره برخی از دوستان باید گفت که غوره نشده می خواهند مویز شوند! برخی از مدیران ما به دلیل اشتباهات زیادی که در سیستم مدیریتی می کنند، این غوره نشده مویز شدن را می پذیرند و بعد باید منتظر عواقب سنگینی باشند که روی آنتن پیش می آید.
وی ادامه داد: مشکلی که در این زمینه وجود دارد این است که ما فکر می کنیم مردم نمی فهمند و ما می فهمیم! یعنی من مجری باورم این است که مردم نمی فهمند و من می فهمم. کسی نیست که به من بگوید تو از کجا آمده ای که فکر می کنی مردم نمی فهمند! چرا فکر نمی کنی کسی که پای تلویزیون نشسته و برنامه تو را می بیند، استاد دانشگاه است و بیشتر از تو می فهمد. یا آدمی که مقابل تلویزیون نشسته است، با وجود اینکه تحصیلات دانشگاهی ندارد اما معلومات بالایی دارد. بنابراین اگر باور کردی که ممکن است مخاطب تو چنین افرادی باشند، آن وقت است که وقتی دهان باز می کنی تا حرفی بزنی، جانب احتیاط را رعایت می کنی.
وی همچنین افزود: متاسفانه این اشتباه چند سال قبل در رادیو شکل گرفت و رادیو جوان باعث شد که زبان معیار در صداوسیما تغییر پیدا کند. ما یک زبانی در صداوسیما داریم که زبان معیار است و همه گویندگانی که وارد این مقوله می شدند، باید قائل به آن زبان بودند. تست می گرفتند و اگر در این تست رد می شدی نمی توانستی وارد شوی. وقتی این زبان را تغییر می دهی و به عنوان مثال گوینده خانم در رادیو هفت صبح به راننده تریلری که با او تماس گرفته می گوید ما حال می کنیم صدای شما را می شنویم، یعنی زبان معیار تغییر پیدا کرد!
وی در تکمیل گفته هایش عنوان کرد: زبان معیار رسانه زبان کوچه باغ های تهران صد سال پیش نیست. دمت گرم و اینگونه جملات در شأن رسانه نیست. گوینده و مجری باید ادبیات رسانه ای را رعایت کند. اما وقتی در رادیو جوان این اتفاق افتاد، طیفی از دوستان جوان فکر کردند با این کار می توانند مطرح شوند. این دوستان جوان پایشان در تلویزیون باز شد و کار به جایی رسید که دوستانی که به زبان معیار قائل بودند زیر سوال رفتند که چرا شما هم مثل آنها صحبت نمی کنید! در صورتی که مخاطب در دراز مدت از این موضوع منزجر می شود.
غالب مخاطبان تلویزیون معتقدند که این شیوه از زبان و برخورد با مهمان برنامه شیوه بی ادبانه است.
مجری برنامه «خانه مهر» همچنین عنوان کرد: من فکر می کنم آسیبی را که برخی از مدیران با انتخاب نادرست خود می زنند، اتفاقی را رقم می زند که انگار زیر ستونی از رسانه خالی شده است. مردم وقتی دلزده شوند را نمی توان دوباره بازگرداند. شبکه های ماهواره ای دشمن نیستند، رقیبند. بین این دو تفاوت وجود دارد. آقای ضرغامی چند سال قبل این جمله را گفت که شبکه ماهواره ای که ماه رمضان سر افطار برنامه افطاری پخش می کند، دشمن نیست، رقیب ماست. اگر در همان زمان برنامه ای پخش کنی که مخاطب برنامه تو را ببیند، تو برده ای. اگر مخاطب ما از دست برود که متاسفانه تا حدودی از دست رفته است، بازگشتش کار بسیار سختی است و به این راحتی نمی توانی بدست بیاوری.
وی در پایان نیز گفت: من امیدوارم دوستانی که ما را انتخاب می کنند، به این نکات اهمیت بدهند. چون انتخاب های نادرست باعث شده تا حاشیه برخی از این مجریان در فضای مجازی باعث جلب نظر مخاطب شود که این یعنی خود زنی و تفکر اشتباهی است!
***
ژیلا امیرشاهی:
حواشی مجری باعث دیده شدن برنامه نمی شود!
ژیلا امیرشاهی یکی از مجریان توانمند «به خانه برمی گردیم» هم سالهاست که در زمینه گویندگی و اجرا فعالیت می کند و از هنرمندان حرفه ای این عرصه است. وی در این باره به بانی فیلم گفت: هر آنچه که هست، نمی تواند از جانب مجریان باشد. چون این شغل خیلی شغل جذاب و شیرینی است و خیلی از جوانها می خواهند که وارد این حرفه شوند. اما آن کسی که اجازه می دهد چنین افرادی وارد شوند؛ بدون اینکه مدیریت درستی روی آنها باشد و بدون اینکه به آنها آموزش بدهند و بدون اینکه سواد رسانه ای را به آنها انتقال بدهند، به آنها آنتن برنامه زنده می دهند، باعث به وجود آمدن مشکلاتی می شود.
وی ادامه داد: من اینگونه می بینم برخی از این مجریان را به چنین برنامه هایی می آورند تا این حواشی باعث شود که برنامه و در کل تلویزیون دیده شود. متاسفانه من یکی از چیزهایی که این اواخر در برخوردهایی که با مردم دیدم این بوده که می گویند ما تلویزیون تماشا نمی کنیم. البته لبخند می زنند و به من لطف دارند و با محبت رفتار می کنند؛ اما می گویند که تلویزیون تماشا نمی کنند!
این دیالوگ که می گویند ما تلویزیون نگاه نمی کنیم، یعنی قهر عمومی با تلویزیون اتفاق افتاده است. بنابراین اگر ما بخواهیم حال و هوای تلویزیون را به روزهای قبل برگردانیم، سیاست غلطی است که فکر کنیم با ورود بازیگران به مقوله اجرا این اتفاق می افتد. چون با ورود بازیگران به مقوله اجرا هم کار ما را می گیرند و هم اینکه کار اجرا را بلد نیستند. برنامه «به خانه برمی گردیم» یکی از پربیننده ترین برنامه های شبکه است. آیا به خاطر مجریان جدید این اتفاق افتاده و یا فکری که پشت این برنامه بوده و یا مجریان قدیمی که داخل برنامه مانده اند. البته من با ورود مجری جدید به برنامه موافق نیستم. من فکر می کنم شرط پربیننده بودن برنامه و موفق بودن برنامه بی حاشیه بودن آن است. اما نمی دانم چرا برخی از مدیران فکر می کنند با آمدن مجریان خانمی که بالا و پایین می پرند و یا صداسازی می کنند، می توانند برنامه را پربیننده کنند. در صورتی که برای مجری صداسازی خیلی کار مسخره ای است. همه هم می دانند و ادایشان را در می آورند. اما کسی با آنها برخورد نمی کند. ضمن اینکه از رسانه استفاده ابزاری برای مسائل شخصی خود می کنند. من برای همه این گفته هایم مثال و شواهد دارم. اما دوست ندارم نام ببرم. بنابراین فکر می کنم این سیاست را به کار گرفته اند تا مخاطب را به تلویزیون جذب کنند که به نظر من سیاست غلطی است.