صاحب‌خبر - استاد محمود فرشچیان در سال 1308 در شهر اصفهان دیده به جهان گشود. پدرش، حاج غلامرضا فرشچیان، از تجار فرش بود و در کار هنر قالی‌بافی دست داشت. او با توجه به اشتیاق فرزند به هنر نقاشی او را به کارگاه استاد حاج «میرزاآقا امامی» سپرد. فرشچیان در ادامه راه، از 14 سالگی قدم به هنرستان هنرهای زیبای اصفهان گذاشت و چهار سال در آن جایگاه، زیر نظر استاد عیسی بهادری، استاد نابغه و توانمند نقش قالی، مینیاتور، نقاشی رنگ روغن، فراگیری اصول و مبانی طراحی نقوش سنتی (نقشه قالی، تذهیب، مینیاتور) پرداخت. پس از پایان این دوره به اروپا رفت و چند سالی در آنجا به مطالعه و بررسی آثار نقاشان برجسته غرب همت گماشت. وی در موزه‌های اروپا، اول کسی بود که وارد موزه می‌شد با بسته‌ای از کتاب و قلم و درنهایت آخر از همه، خود او بود که از موزه خارج می‌شد. پس از بازگشت به ایران، فرشچیان کار خود را در اداره کل هنرهای زیبای تهران آغاز کرد و به مدیریت اداره ملی و استادی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران برگزیده شد. او هم‌اکنون در نیوجرسی آمریکا ساکن است و سفرهای دوره‌ای و فصلی به ایران دارد. فرزندان محمود فرشچیان به نام‌های علی مراد، لیلا و فاطمه هستند. دکتر علی‌مراد فرشچیان در ایالت فلوریدای آمریکا مشغول طبابت و لیلا در شغل تحلیل‌گر رفتار در ایالت نیوجرسی ساکن است. استاد فرشچیان در حیطه نقاشی ایرانی به وجود آورنده سبک و مکتب خاصی است که در عین توجه به اصالت مبانی سنتی این هنر، با ابداع شیوه‌های نو، قابلیت و کارایی نقاشی ایرانی را افزایش داده است. نقاشی‌های استاد آمیزه دلپذیری از اصالت و نوآوری است. وی با خطوط روان و ترکیب‌بندی‌های ظریف و مدور، راز و رمزها و اشارات درونی نهفته را در آثار خود به وجود می‌آورد. رنگ‌های تابناک و مواجی که در آثار استاد دیده می‌شود، آیتی است از ابتکار که افسانه‌ای به نظر می‌رسد. تابلویی که خالقش هم برای آن اشک می‌ریزد محمود فرشچیان تابلوهای فراوانی در طول فعالیت هنری خود خلق کرده است ولی وقتی سال گذشته «فرهیختگان» در دیداری از او سوال کرد از بین آثاری که خلق کرده به کدام علاقه بیشتری دارد، بدون هیچ مکثی گفت: «دو تابلوی ضامن آهو و عصر عاشورا.» تابلوی «عصر عاشورا» یکی از ماندگارترین آثار محمود فرشچیان، نقاش و نگارگر ایرانی است. این تابلو معروف‌ترین تابلویی است که در رابطه با واقعه عاشورا به تصویر کشیده شده است. موضوع این تابلو بازگشت اسب بی‌سوار امام حسین‌(ع) به سوی خیمه‌گاه در عصر عاشوراست. فرشچیان درباره خلق این اثر گفته است: «سه سال پیش از انقلاب، روز عاشورا، مادرم گفت برو روضه گوش کن تا چند کلام حرف حساب بشنوی. گفتم من حالا کاری دارم بعد خواهم رفت. رفتم اتاق، اما خودم ناراحت شدم. حال عجیبی به من دست داد، قلم را برداشتم و تابلوی «عصر عاشورا» را شروع کردم. قلم را که برداشتم همین تابلو شد که الان هست، بدون هیچ تغییری. الان که بعد از 30 سال به این تابلو نگاه می‌کنم، می‌بینم اگر می‌خواستم این کار را امروز بکشم، باز هم همین تابلو به وجود می‌آمد، بدون هیچ تغییری. یک چیزی دارد این تابلو که خود من هم گریه‌ام می‌گیرد...» ترکیب رنگ‌های تابلوی «عصر عاشورا» به تأسی از به‌کارگیری رنگ در نگارگری سنتی ایرانی است. رنگ‌های ملایم و لطیفی که هیچ ترکیب آزاردهنده‌ای را ایجاد نمی‌کند. حتی زمانی‌که به رنگ چادرهای زنان و دختران توجه می‌کنیم برخلاف معمول به‌جای رنگ سیاه از رنگ‌های ارغوانی (منسوب به رنگ معنوی) و خاکستری استفاده شده است. تنها به‌واسطه‌ چین‌های روی چادرها و سایه‌ روشن‌های ناچیز، کمی رنگ سیاه محسوس است. شعرخوانی بر پرده نقاشی شیوه‌ بیان هنرمندانه فرشچیان با توجه به جزئیات یک اثر عاشورایی مثل «عصر عاشورا»، تغزلی مرثیه‌وار و شاعرانه‌ است. وی در همان گفت‌وگوی سال گذشته با «فرهیختگان» با اشاره به تابلوی «عرش بر زمین» که اخیرا به تصویر کشیده، بر رعایت ظرافت و نگاه شاعرانه برای ورود به دنیای روایتگری اهل‌بیت تاکید کرد و گفت: «اخیرا تابلویی را به پایان برده‌ام که کار عمیقی است و «عرش بر زمین» نام دارد. این تابلو به‌نوعی قتلگاه امام حسین‌(ع) را نشان می‌دهد و برخلاف دیگر آثاری که تا‌کنون دراین ارتباط نشان داده شده، در آن نه اثری از نیزه است و نه خون و سایر مواردی از این دست. بلکه به قول شاعر: خوش‌تر آن باشد که سر دلبران/گفته‌آید در حدیث دیگران. در‌واقع در این اثر فقط دو پای امام حسین‌(ع) و حضرت زینب(س) را تصویر کرده‌ام، چون براساس مطالعاتی که داشته‌ام و به استناد روایت‌های مذهبی، بعد از به‌وقوع پیوستن واقعه کربلا و کشته شدن امام حسین‌(ع) تنها کسی که بر بالین او حاضر بود حضرت زینب‌(س) بوده است.» هنر در پناه عقیده ضریح فعلی منصوب بر مرقد مطهر امام‌ رضا‌(علیه‌السلام)، ضریح «سیمین و زرین» نام دارد که طراحی آن توسط استاد محمود فرشچیان صورت گرفته است. این ضریح در سال 1379 ه.‌ش همزمان با عید سعید‌قربان مورد بهره‌برداری قرار گرفت. دور خارجی این ضریح با سوره مبارک «یس» و «هل اتی» با خط ثلث طلا و نقره، مزین شده است و در چهار‌ سوی آن، 14 محراب به نشانه 14 معصوم وجود دارد. در اطراف ضریح گل‌‌های آفتابگردان به نشانه شمس‌الشموس و گل‌های هشت‌پر به نماد هشتمین امام و گل‌های پنج‌پر، به نشانه پنج‌تن آل‌عبا به نمایش گذاشته شده است. استاد محمود فرشچیان درمورد طراحی این ضریح گفته است: «از دفتر تولیت آستان قدس رضوی مرحوم آقای طبسی تماس گرفتند و به من گفتند که ضریحی برای حضرت علی‌ابن‌موسی‌الرضا طراحی کنم و بسازم، من خیلی خوشحال شدم و در دلم یک نوری یا یک لطفی ساری و جاری شد، آن زمان درد دستم بسیار دردناک و مشقت‌آور بود البته ناگفته نماند که چند جلسه‌ای هم فیزیوتراپی رفتم که اگر می‌رفتم یا نمی‌رفتم تفاوتی نمی‌کرد چون درد دستم همچنان ادامه داشت؛ وقتی این طرح و کاغذهای بزرگ و پهناوری که طرح ضریح روی آن هست را روی میز کارم پهن کردم، خدا گواه است که وقتی قلم را به دست گرفتم، کوچک‌ترین دردی احساس نکردم، طرح‌های ضریح را انجام دادم و دست راستم شفا پیدا کرد.» استاد فرشچیان در ابراز علاقه به امام هشتم، حضرت رضا‌(علیه‌السلام) بارها تاکید کرده که من خادم ایشان هستم و قریب به 18 اثر از او به آستان مقدس علی‌ابن‌موسی‌الرضا وقف شده است. استاد فرشچیان از طراحان ضریح فعلی مرقد مطهر امام‌حسین‌(علیه‌السلام) است و خودش در این باره گفته است: «سال ۸۵ نامه‌ای از طرف هیات محترم امنای قم به‌دستم رسید که در آن نوشته بودند به‌دلیل اینکه کار ساخت ضریح مطهر حضرت علی‌ابن‌موسی‌الرضا‌(ع) را به‌شکل بسیار خوبی انجام داده‌اید، از شما دعوت می‌کنیم طرحی برای ضریح حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) ارائه دهید. خیلی خوشحال شدم و در کمتر از پنج ماه، 6 طرح متفاوت ارائه دادم و برای آنها فرستادم. آنها برای اینکه بعد‌ها حرف و حدیثی درباره این ‌کار ایجاد نشود، برای طراحان دیگر هم نامه نوشتند و از آنها هم خواستند طرح‌های‌شان را در این زمینه ارائه دهند. آن‌طور که شنیدم برای ساخت ضریح امام‌حسین(ع) طرح‌های مختلفی ارائه شد و وقتی آنها را بررسی کردند به این نتیجه رسیدند که کار را بنده انجام دهم. به همین دلیل دوباره با من تماس گرفتند و برای انجام کار دعوتم کردند. به همین دلیل طرح‌هایی را که انجام داده بودم دوباره بررسی و درنهایت یکی از آنها را براساس اصول اجرایی به‌اندازه کامل طراحی کردم. این‌گونه بود که کار ساخت ضریح امام‌حسین‌(ع) شروع شد.» وی در مورد ویژگی طراحی این ضریح گفته است: «ضریح حضرت به هیچ عنوان شباهتی با ضریح‌هایی که تا به‌حال کار شده، ندارد. ضریح فعلی 6 چراغ دارد که برای 6‌ گوشه ضریح طراحی شده و آیه مبارکه «الله نورالسماوات و الارض» روی آن مشبک شده و از درون آن نور سبز‌رنگ زیبایی پرتوافشانی می‌کند.» هنرمندان جهانی درباره آثار استاد فرشچیان چه می‌گویند؟ پروفسور فرانسیس ریشار، سرپرست بخش هنرهای اسلامی موزه لُوور در مورد ویژگی آثار هنری فرشچیان گفته است: «محمود فرشچیان با شجاعتی بی‌سابقه و شگفت‌انگیز در به کار بردن رنگ‌های بسیار تند که گاه ملایم و رنگ باخته به نظر می‌آید از حس غریزی و خدادادی بهره می‌برد که همان رنگ‌ها را با سایه روشن‌هایش به صورت یکی از زیباترین و دل‌ربا‌ترین ویژگی‌های نقاشی معاصر ایران به جلوه درآورده است.» فرانسیس ریشار همچنین گفته است: «بی‌هیچ تردید سخن گفتن درباره هنر این هنرمند بزرگ، بدون یادآوری و بیان تخیل فوق‌العاده، باورنکردنی و خلاقیت توانمند او مشکل است. هنری که می‌توان گفت به صورت رویا جلوه‌گری می‌کند. رویایی که دوستان ایرانی ما آن‌چنان اهمیتی در تعبیرش قائلند که آن را در حد پیشگویی می‌شمارند. پیچ و خم و فراز و نشیب‌هایی که ارائه ترکیبات نقاشی فرشچیان است نیز در خدمت همین رویاست و آنها حالتی از همان ابرهایی که مظهر جاودانگی است، می‌باشند که ایرانیان از آغاز قرون وسطی برای پوشش و آرایش آسمان‌ها در نقاشی‌های‌شان پذیرفته و به کار گرفته بودند.» پروفسور امبرتو بالدینی، رئیس دانشگاه هنر فلورانس ایتالیا هم در مورد مسیری که فرشچیان برای رسیدن به این نقطه از هنر اشاره کرده و گفته است: «فرشچیان راهی طولانی و عمیقا هوشیارانه را طی کرده است. در سروده‌های شاعران عرفانی ایران صبورانه تعمق کرد؛ به جست‌وجوی تامل در آثار مشاهیر نقش آفرینان جهان در موزه‌های اروپا و آمریکا پرداخت و قدم به قدم به کار خود که از قریحه ذاتی و نبوغ خدادادی نیز به حد وفور سود می‌برد، غنا بخشید و به این ترتیب در هنر خود به مرتبه جهانی رسید.» امبرتو بالدینی در بخش دیگری از صحبت‌هایش در مورد استاد فرشچیان گفته است: «فرشچیان در فکر نقش‌آفرینی گُل نیست. او می‌خواهد ما عطر گُل را درک کنیم و سعی بر آن دارد که چشم ما را به دنیایی که خود ناظر آن است بازکند و در عالم رنج سرمستی با رنگ‌های جادویی، بیننده را از سرای مشهود به دنیای ماورای طبیعت هدایت کند. او از حیث ظاهر در نقش‌های ماندگار خود آمیزه‌ای از معنویت شرقی و شیوه ربی را به خدمت گرفته و نگاره‌هایش آیینه‌ای است از شکل و شمایل ایرانی که در عین اصالت دل هر صاحبدلی را به یک نظر می‌رباید. اما برای دریافت باطن یا بافت درونی کار فرشچیان دیدی ژرف‌ نگر لازم است و صبری زمانگیر. فرشچیان در حوزه نقاشی ایرانی یک نقطه عطف و پدیده شگفت به شمار می‌آید. ادامه هنر تابناک این هنرمند فرهیخته ایران را آرزومندم.» پروفسور استوارت کری ولش، رئیس موزه‌های هنر دانشگاه هاروارد آمریکا در یادداشتی به تحسین هنر استاد فرشچیان پرداخته و خطاب به او نوشته است: « مهارت و استادی استثنایی شما، این همه فضاها، شکل‌ها و افسانه‌هایی را که از هنر نقاشی کلاسیک ایرانی می‌شناسیم به افسونگری وامی‌دارد. استادی شما در کاربرد قلم‌مو و رنگ مایه و نیز دلبستگی ژرف و عمیق‌تان به سنت زنده و زندگی‌بخش، رهروان جهان نگارگری و طراحی‌های‌تان را پاداشی به‌سزا می‌بخشد.» پروفسور برت فراگنر، رئیس کرسی ایران‌شناسی، زبان، تاریخ و فرهنگ دانشگاه هامبورگ آلمان درخصوص ویژگی هنری فرشچیان گفته است: «به محض اینکه با آثار استاد محمود فرشچیان روبه‌رو شدم بلافاصله متوجه شدم که این شخصیت هنری همان کسی است که در برقراری سازگاری و تناسب بین سنت قدیم ایرانیان و عصر جدید از همه هنرمندان موفق‌تر بوده است. تاکنون نقاشی ایرانی را ندیده‌ام که در تلفیق این دو عنصر به درجه‌ای از تکامل رسیده باشد که در آثار محمود فرشچیان مشاهده می‌شود. نقاشی محمود فرشچیان آثاری را نشان می‌دهد که پیوند تمام عیار با هنر اصیل ایران دارد، اما بیش از آن هنری را نمایان می‌سازد که از‌آن تمام بشریت و همه جهان نیز به شمار می‌رود. از این رو، به هنرمندی برجسته و بی‌نظیر، محمود فرشچیان تبریک عرض می‌کنم و امیدوارم ایشان در آینده نیز آثار پرقدرت و بی‌مانندی در دیدگاه جهانیان قرار دهند.»∎​