کشورهای دارای سلاح هسته‌ای یا کشورهای عضو باشگاه هسته‌ای آن زمان که متشکل از آمریکا، شوروی سابق، فرانسه، انگلستان و چین ( اعضای دائمی شورای امنیت) بودند موظف شدند نه‌تنها زرادخانه‌های هسته‌ای خود را افزایش ندهند بلکه به‌تدریج در قالب توافقات شکل‌گرفته، بمب‌ها، موشک‌ها و کلاهک‌های هسته‌ای خود را معدوم کنند تا دنیای جدید عاری از سلاح هسته‌ای باشد.

در طرف مقابل آن دسته از کشورهایی که فاقد تسلیحات هسته‌ای بوده یا هنوز به عضویت باشگاه هسته‌ای درنیامده بودند، تعهد دادند در مسیر تولید سلاح هسته‌ای حرکت نکنند و در مقابل، آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به همراه کشورهای عضو باشگاه متعهد شدند دولت‌های مذکور را چنانچه به سمت تولید بمب نروند و انرژی مسالمت‌آمیز هسته‌ای را در دستور کار قرار دهند، از همراهی و همکاری‌های مشترک خود درزمینهٔ بهره‌مندی از فناوری و سوخت هسته‌ای مسالمت‌آمیز برخوردار کنند.

تاکنون 191 کشور جهان با امضای این توافق‌نامه به NPTپیوسته‌اند. هند، پاکستان و نیز اسرائیل این پیمان‌نامه را نپذیرفته‌اند و کره شمالی نیز پس از نقض پیمان درنهایت از این پیمان خارج شد. درواقع از منطقه خاورمیانه تنها رژیم صهیونیستی است که عضو معاهده NPTنیست و این در حالی است که امروز بر اساس گزارش‌ها رسمی سران این رژیم تل‌آویو بیش از 200 کلاهک هسته‌ای در اختیار دارد.

در خصوص جمهوری اسلامی ایران که جزو کشورهایی است که همواره عاری از جنگ‌افزارهای هسته‌ای بوده و هیچ‌گاه اراده‌ای هم برای دستیابی به آن ندارد متأسفانه به دلیل حاکمیت سیاسی که قدرت‌ها روی آژانس دارند در اجرای مقرارت NPT تنها علیه ایران بطور سخت‌گیرانه اعمال می‌شود.

اگر بخواهیم بطور مصداقی به این موضوع بپردازیم که چرا رفتار NPTبا ایران تبعیض‌آمیز است باید به این مطلب اشاره داشته باشیم: اولاً کشورهای دارای سلاح هسته‌ای تا به امروز نه‌تنها زرادخانه‌های خود را کاهش نداده‌اند بلکه با استفاده از فناوری های روز از لحاظ کمی و کیفی و نیز توان انهدامی بر تعداد بمب هسته‌ای خود افزوده‌اند. درواقع قدرت‌های بزرگ به‌ویژه در دو دهه اخیر با متمرکز کردن افکار عمومی جهان روی برنامه هسته‌ای ایران، راه فرار از تعهدات خود را باز کردند.

در ثانی نگاه‌های سیاسی و بلوک‌بندی‌های امنیتی غرب و شرق باعث شده برخی کشورها مانند هند، پاکستان، رژیم صهیونیستی و کره شمالی با حمایت آمریکا و متحدان هسته ای آن صاحب تسلیحات ممنوعه شوند.

اما در عوض، جمهوری اسلامی ایران که از برنامه‌ای کاملاً مسالمت‌آمیز و بومی‌شده برخوردار است و گزارش‌های دبیر کل آژانس بر پاک بودن این فعالیت‌ها صحه می‌گذارد، باید تحت‌فشارهای غرب و ایالات‌متحده قرار گیرد و زرادخانه‌های اسراییل روزبه‌روز فربه‌تر از انباشت سلاح هسته‌ای گردد!

بالاخره پایبندی تهران به NPT و حتی پروتکل الحاقی آن مانع از عداوت دولت‌های متخاصم نشد و از ابتدای هزاره دوم یک رژیم مذاکراتی خاص در برابر کشورمان به‌منظور تعدیل برنامه‌های هسته‌ای از سوی کشورهای غربی تعریف شد.

بر همین مبنا طبق توافقات حاصله که نقطه عطف آن منجر به توافق هسته‌ای برجام شد، بازرسی‌های بی‌سابقه‌ای از مراکز هسته‌ای ایران شکل گرفت به‌نحوی‌که در سراسر دنیا هیچ کشوری به‌اندازه جمهوری اسلامی ایران اجازه بازرسی هسته‌ای از سایت‌های خود را به مأموران آژانس نداده است.

این در حالی است که باوجود گذشت نزدیک به 50 سال از اجرایی شدن معاهدهNPT و توافقات جامعه جهانی در این زمینه، قدرت‌های بزرگ همچنان بیش از 200 هزار سلاح هسته‌ای را حفظ کرده‌اند که 90 درصد آن در اختیار دو قدرت بزرگ دنیا یعنی آمریکا و روسیه قرار دارد.

به‌بیان‌دیگر در عصر حاضر قدرت‌های بزرگ نه‌تنها از تعهدات خود در مورد خلع سلاح سرباز زده‌اند، بلکه در چند دهه اخیر ذخایر هسته‌ای خود را نیز مدرنیزه‌تر کرده‌اند و این در حالی است که تمام ظرفیت جامعه جهانی را صرف برنامه هسته‌ای ایران کرده و بی‌رحمانه‌ترین تحریم‌ها را اعمال کرده‌اند. این نگاه دوگانه در حالی بر NPT سایه افکنده که ایران عضو معاهده است، بمب هسته‌ای ندارد و طبق گزارش‌های آژانس هیچ انحرافی به سمت سلاح هسته‌ای نداشته است.

اما فشارهای چند کشور غربی به تبعیت از تل‌آویو علیه کشورمان باروی کار آمدن دونالد ترامپ شکل جدیدی به خود گرفته است. همان‌طور که وی وعده داده بود در گام اول بطور یک‌جانبه از برجام خارج شد و تاییدیه آژانس مبنی بر سلامت برنامه هسته‌ای ایران را زیر پا نهاد. بنابراین شاهد هستیم پیمان NPT هیچ بهانه‌ای برای فشار آمریکا بر ایران را حذف نکرده است، لذا در چنین زمانی که موضوع سالگرد معاهده مطرح است باید تائید کنیم علت عدم توفیق آژانس این است که این نهاد نظارتی هم همچون خیلی از سازمان‌های بین‌المللی تابعی است از قدرت‌های سلطه‌جو و متأسفانه همین امر باعث عقب افتادن آژانس از کار رسالت اصلی خود که همانا برقراری عدالت و شفاف‌سازی .

واقعیت آن است امروز در منطقه خاورمیانه بازیگرانی چون رژیم صهیونیستی نقش ناامن سازی منطقه را به عهده‌دارند و چون تحت حمایت آمریکا قرار دارند، بدون اینکه به NPT بپیوندد از یک فضای پنهان برای توسعه بمب هسته‌ای استفاده می‌کنند درحالی‌که کشوری مانند ایران بر اساس ادعاهای واهی اثبات نشده تحریم‌های ناعادلانه علیه را تحمل می‌کند.

در شرایط کنونی باید توصیه کنیم که هرچه آژانس از حوزه قدرت دورتر شود و ملت‌ها می‌پذیرند که آینده دنیا روزبه‌روز امنیت سوق پیدا می‌کند، آن موقع است که آژانس می‌تواند به وظایف ذاتی خود یعنی جلوگیری از اشاعه تسلیحات هسته‌ای عمل نماید.

دکتر سمیه تکاپو-کارشناس امور بین‌الملل