به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صداوسيما، پایگاه اینترنتی ­نیویورک تایمز در گزارشی تحت عنوان ‹‹توضیحات عربستان سعودی درباره علت مرگ جمال خاشقجی قانع کننده نیست›› به قلم دیوید دی. کرکپاتریک David D. Kirkpatrick و بن هوبارد Ben Hubbard نوشت:
عربستان سعودی اکنون می گوید جمال خاشقجی، روزنامه نگار ناراضی مخالف ریاض، بعد از مشاجره ای در داخل ساختمان کنسولگری این کشور در استانبول کشته شده است. بیانیه ای که دولت سعودی در ارتباط با قتل جمال خاشقجی منتشر کرد تنها به تشدید خشم جهانی از این قتل دامن زد. حتی با وجودی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، بعد از انتشار بیانیه دولت عربستان سعودی در خصوص علت قتل جمال خاشقجی اعلام کرد این روایت باورپذیر به نظر می رسد، تردید کنندگان در خصوص این بیانیه روی خلاءهایی که در روایت ارائه شده از سوی ریاض وجود دارد متمرکز شدند. همزمان ترکیه نیز تهدید کرد با انجام بررسی و تحقیقات لازم صحت روایت و داستان ارائه شده از سوی سعودی ها را به زیر سوال خواهد برد.
کسانی که در خصوص بیانیه منتشر شده از سوی دولت عربستان سعودی تردید دارند این پرسش را مطرح می کنند که چرا این بیانیه بعد از گذشت هجده روز منتشر شده است و چرا این همه مدت طول کشیده است تا دربار سلطنتی سعودی اذعان کند که از سرنوشت خاشقجی مطلع بوده است. دولت سعودی به مدت چند هفته ادعا می کرد جمال خاشقجی بعد از آن که مدت کوتاهی را در داخل ساختمان کنسولگری این کشور در استانبول به سر برد این ساختمان را ترک کرده است. همچنین، دولت عربستان سعودی توضیح نداده است که چرا آقای جمال خاشقجی 60 ساله با عوامل امنیتی پرتعداد سعودی درگیر شده است.
البته، دولت عربستان سعودی اعلام کرده است که آن چه که در درون ساختمان کنسولگری این کشور در استانبول روی داده است بدون اطلاع محمد بن سلمان، ولیعهد 33 ساله عربستان سعودی، صورت گرفته است. اما در توضیحات ریاض به این مسئله اشاره نشده است که چرا دست کم چهار نفر از مظنونان به دست داشتن در قتل جمال خاشقجی از افراد محافظ محمد بن سلمان بوده اند. سعودی ها همچنین هیچ توضیحی ندادند که چرا پزشکی را به استانبول روانه کرده اند که تخصص وی کالبدشکافی است و به جای وی، مثلا پزشکی را به این شهر روانه نکرده اند که تخصص وی درمان افراد زنده است.
اما شدیدترین ضربه به اعتبار عربستان سعودی می تواند از سوی ترکیه وارد شود. مقامات دولت ترکیه می گویند فایل های صوتی و شواهد دیگری در اختیار دارند که نشان می دهند توضیحاتی که ریاض و ولیعهد عربستان سعودی در خصوص قتل خاشقجی ارائه داده اند اعتبار ندارد. آنها نشان می دهند که قاتلان برنامه قتل خاشقجی و قطعه قطعه کردن بدن او را در داخل ساختمان کنسولگری طراحی کرده اند.
اگر ترک ها چنین شواهدی را در اختیار داشته باشند و این شواهد را در اختیار عموم قرار داده و یا آنها را به اطلاع دستگاه های اطلاعاتی غرب برسانند، آسیب بسیار جدی به (وجهه) ولیعهد عربستان سعودی وارد خواهد آمد.
سعودی ها گفته اند اعضای کنسولگری در ابتدا تنها تلاش می کردند که جمال خاشقجی را متقاعد کنند که به عربستان سعودی بازگردد. اما برخی از مقامات ترکیه که خواستند نامشان فاش نشود حضور دکتر صالح الطبیقی Salah al-Tubaigy در قتل جمال خاشقجی را مدرکی دال بر نیت و قصد ریاض برای کشتن و قطعه قطعه کردن جسد این فرد توصیف کرده اند. این دکتر در حوزه کالبدشکافی تخصص دارد.
یک مسئول ترک که از روند تحقیق و تفحص در خصوص ماجرای قتل خاشقجی آگاه است می گوید این پزشک جسد جمال خاشقجی را با اره استخوان بر قطعه قطعه کرده است. وی می افزاید این پزشک سعودی اره مزبور را با همین هدف با خود آورده بود.
از سوی دیگر، یک مسئول دولت سعودی که از روند رسیدگی به این پرونده مطلع است این ادعا را که پزشک مزبور اره استخوان بر به همراه خود داشته است رد کرد. وی افزود این پزشک تنها با این هدف به استانبول اعزام شده بود که در صورت لزوم آثار و شواهد قتل آقای خاشقجی را پاک کند نه این که به قطعه قطعه کردن جسد وی کمک نماید. این مسئول دولت سعودی تصریح کرد که پزشک مزبور به عنوان کارشناس کالبد شکافی به تیم افزوده شد تا در صورتی که حضور تیم اعزامی فاش می شد و عملیات به مخاطره می افتاد از این پزشک برای از بین آثار جنایت، مانند اثر انگشت استفاده کند.
با این حال، این مسئول دولت سعوی هیچ توضیحی درباره این موضوع ارائه نکرد که پزشک اعزامی کارشناس کالبد شکافی بود نه کارشناس بررسی اثر انگشت یا دیگر شواهد.
به نظر می رسد سعودی ها بازی خطرناکی را شروع کرده بودند. آنها نمی دانستند که متقاعد کردن رهبران جهان به پذیرش توضیحاتی که ریاض در خصوص ناپدید شدن و قتل خاشقجی ارائه می کند کار دشواری است. خاشقجی از نویسندگان روزنامه واشنگتن پست بود که از سال گذشته در یک تبعید خود خواسته در ویرجینیای آمریکا به سر می برد. قتل خاشقجی محکومیت گسترده بین المللی را به دنبال داشت و به یک بحران سیاسی برای عربستان سعودی و ولیعهد این کشور تبدیل شد. نمایندگان کنگره آمریکا از هر دو حزب دموکرات و جمهوری خواه نیز به این حادثه واکنش نشان دادند.
توضیحاتی که عربستان سعودی در خصوص ماجرای قتل جمال خاشقجی در ساختمان کنسولگری این کشور در استانبول ارائه کرده است می تواند علاقمندی رهبران کشورهای غربی و مدیران اجرایی شرکت های این کشورها را برای همکاری نزدیک با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی که به جای پدر مسن خود اداره امور کشور را در دست دارد، به مخاطره اندازد. محمد بن سلمان قدرتی در عربستان سعودی به هم زده است که از قدرت همه حاکمان این کشور در خلال دست کم نیم قرن گذشته به مراتب بیشتر است. دولت دونالد ترامپ نیز به محمد بن سلمان به عنوان یکی از ستون های اصلی پیشبرد راهبرد واشنگتن در خاورمیانه نگاه می کند. راهبرد دولت ترامپ در خاورمیانه راهبردی گسترده است که از مهار نفوذ ایران در این منطقه تا دستیابی به توافق صلح بین اسرائیل و فلسطینی ها را در بر می گیرد.
ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی، روز شنبه حمایت خود از ولیعهد این کشور را تشدید کرد. ولیعهد پسر مورد علاقه پادشاه عربستان سعودی است. ملک سلمان به جای آن که بعد از آشکار شدن این رسوایی از قدرت و نفوذ ولیعهد بکاهد، محمد بن سلمان را موظف و مسئول کرد تا تجدید ساختار سرویس های اطلاعاتی عربستان سعودی را اجرایی کند. این امر به طور ضمنی به آن معناست که ولیعهد این اختیار و اجازه را پیدا کرده است تا هر اشتباهی را که به قتل خاشجقی منتهی شده است اصلاح کند.
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و دوست نزدیک جمال خاشقجی، تا کنون آشکارا از متهم کردن سعودی ها به دست داشتن در قتل خاشقجی یا ارائه دلیل و مدرکی که ادعای دست داشتن ریاض در این ماجرا را اثبات کند خودداری کرده است. رئیس جمهور ترکیه تاکنون به اجازه دادن به برخی از مسئولان ترک جهت اظهار نظر در باره ماجرای قتل خاشقجی و ارائه برخی اطلاعات در زمینه دست داشتن سطوح بالای دربار سعودی در این ماجرا بسنده کرده است. البته، همه این مسئولان ترک بعد از درز دادن اطلاعات خواستار آن شده اند که نامشان فاش نشود.
عربستان سعودی همزمان هم همپیمان آشکار ترکیه و هم رقیب این کشور است. هر دو کشور عربستان سعودی و ترکیه قدرت های منطقه ای هستند. برخی کارشناسان و ناظران سیاسی به این نکته اشاره می کنند که احتمالا آقای اردوغان به دنبال آن است که با عربستان سعودی به مصالحه دست یابد و از قطع همه جانبه روابط دیپلماتیک با ریاض اجتناب ورزد. شمار دیگری از کارشناسان و ناظران مسائل سیاسی بر این باورند که رئیس جمهور ترکیه ممکن است به دنبال طولانی کردن خشم جهانی علیه عربستان سعودی و ولیعهد این کشور باشد.
از سوی دیگر، بحرانی که در ارتباط با قتل خاشقجی شکل گرفته است باعث شده است که جنگ سعودی ها در یمن به طور عمده تحت الشعاع این ماجرا قرار بگیرد.
سخنگوی آقای اردوغان در روز شنبه اعلام کرد که رئیس جمهور ترکیه توضیحات عربستان سعودی درباره ماجرای قتل جمال خاشقجی را رد کرده است. وی تصریح کرد که ترکیه تحقیق و تفحص خود در ارتباط با این حادثه را ادامه خواهد داد.
عمر چلیک، سخنگوی حزب حاکم عدالت و توسعه در ترکیه، در سخنانی که در خبرگزاری نیمه رسمی آناتولی درج شد گفت: ‹‹ما اجازه نخواهیم داد مسائل همچنان در هاله ای از ابهام باقی بمانند.›› وی افزود: ‹‹ما از همه فرصت هایی که در اختیار داریم استفاده خواهیم کرد تا آن چه را که رخ داده است روشن کنیم و قصد رئیس جمهور ما هم همین است.››
نعمان کورتولموش Numan Kurtulmuş، نایب رئیس حزب حاکم ترکیه و یکی از نمایندگان پارلمان این کشور، نیز قول داد ‹‹هنگامی که تحقیق و تفحص و شواهد نهایی شد، ترکیه بی درنگ نتیجه این تحقیق وتفحص را در اختیار جهانیان قرار خواهد داد›› و ‹‹از پیگیری این رخداد وحشتناک و مخوف بازنخواهد ایستاد. ما اجازه نخواهیم داد این ماجرا مبهم باقی بماند.›› وی درسخنانی که در رسانه های ترکیه بازتاب یافت تصریح کرد: ‹‹من گمان نمی کنم که عربستان سعودی بتواند در ارتباط با این حادثه از زیر بار مسئولیت شانه خالی کند و تنها به این گفته بسنده نماید که یک شخص خاص این جنایت را مرتکب شده است.››
توران کیسالکچی Turan Kislakci، مدیر انجمن رسانه های اعراب-ترکیه که به آقای اردوغان نیز نزدیک است و با آقای خاشقجی نیز سابقه دوستی دارد، گزارش ارائه شده از سوی دولت عربستان سعودی درباره قتل روزنامه نگار ناراضی سعودی را ‹‹دور از واقعیت›› توصیف کرد و خواستار آن شد که محمد بن سلمان از قدرت کنار گذاشته شود. وی گفت: ‹‹ماجرا تمام نشده است. این تازه اول ماجراست. ما خواستار آن هستیم که قاتلان جمال مجازات شوند.›› وی افزود آمران قتل جمال خاشقجی نیز باید مجازات شوند. رئیس انجمن رسانه های اعراب-ترکیه در ادامه سخنان خود با اشاره به بقایای جسد خاشقجی گفت: ‹‹جمال را به ما پس بدهید. او را به ما پس بدهید تا شاید بتوانیم مراسمی برای تشییع جنازه اش برگزار کنیم.››
از سوی دیگر، نمایندگان کنگره آمریکا در واشنگتن نیز در خصوص روایت جدیدی که عربستان سعودی درباره ماجرای قتل خاشقجی ارائه کرده است ابراز تردید کرده و مدعی شدند این روایت با نتیجه گیری هایی که دستگاه های اطلاعاتی آمریکا انجام داده اند تناقض دارد. شماری از این نمایندگان کنگره نیز تا آن جا پیش رفتند که خواستار تحریم کردن عربستان سعودی شدند.
در بحبوحه شک و تردیدهایی که درباره گزارش دولت عربستان سعودی درباره ماجرای قتل جمال خاشقجی مطرح شده است، ریاض همچنان به دنبال آن است که وانمود کند برنامه ها در این کشور طبق روال معمول پیش می رود.
وزارت خارجه عربستان سعودی در توئیتی که انجام داد تصویری از ولیعهد این کشور را منتشر کرده است و به انتصاب وی به عنوان رئیس یک کمیته بلند پایه برای بازسازی ساختار دستگاه اطلاعاتی عربستان سعودی بعد از ماجرای قتل جمال خاشقجی اشاره نموده است. این کمیته بلند پایه به فرمان پادشاه عربستان سعودی ایجاد شده است. هم پیمانان عربستان سعودی در گوشه و کنار منطقه - از جمله مصر و اکثر شیخ نشین های خلیج فارس- از تحقیق و تفحصی که ریاض در ارتباط با این ماجرا انجام داده است حمایت کردند.
در عین حال، مقامات عربستان سعودی تلاش کردند محمد بن سلمان را از هر گونه دست داشتن در ماجرای قتل جمال خاشقجی مبرا کنند. این در حالی است که ریاض یکی از مشاوران نزدیک ولیعهد عربستان سعودی را به عنوان فردی که در این ماجرا دست داشته است معرفی نموده است. این فرد ژنرال احمد العسیری، معاون اطلاعات عربستان سعودی، می باشد.
برخی مقامات عربستان سعودی که از تحقیق و تفحص انجام شده توسط دربار سلطنتی این کشور مطلع هستند روز شنبه گفتند دستگاه اطلاعات سعودی تنها یک دستور عمومی صادر کرده است تا مخالفان ریاض در خارج - کسانی مانند آقای خاشقجی - به کشور بازگردانده شوند، اما هیچ گونه روشی را برای انجام این مهم مشخص نکرده است. تحقیق و تفحص داخلی که سعودی ها در ارتباط با ماجرای قتل جمال خاشقجی انجام داده اند به این نتیجه منتهی شده است که احمد العسیری راسا به تدوین طراحی برای بازگردان آقای خاشقجی مبادرت ورزیده است.
یک مسئول سعودی نیز اذعان کرده است که در روز دوم اکتبر 15 نفر از اتباع عربستان سعودی وارد استانبول شده اند. آقای خاشقجی هم در همان روز دوم اکتبر در ساختمان کنسولگری عربستان سعودی در استانبول ناپدید شد. ترک ها نیز چنین مطلبی را ذکر کرده بودند. این مسئول دولت سعودی تصریح کرد این گروه 15 نفره در ابتدا تلاش کرد آقای خاشقجی را به بازگشت به عربستان سعودی متقاعد کند. این مسئول دولت سعودی افزود: ‹‹او (جمال خاشقجی) نمی خواست وارد بحث (در این خصوص) شود. بنا بر این، کم و بیش تصمیم گرفت که از ساختمان کنسولگری خارج شود.››
از سوی دیگر، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، اعلام کرد گزارش سعودی ها درباره ماجرای قتل جمال خاشقجی گزارش قابل باوری است، هر چند نمایندگان کنگره از هر دو حزب دموکرات و جمهوری خواه آمریکا مراتب تردید عمیق خود را نسبت به این گزارش ابراز کردند.
در گزاش دولت عربستان سعودی درباره ماجرای قتل جمال خاشقجی آمده است که عوامل ریاض تلاش کردند این روزنامه نگار مخالف دولت را متوقف کنند. مشاجره ای شکل می گیرد. آقای خاشقجی شروع به فریاد زدن می کند و یکی از عوامل دولتی او را به شکلی نگاه می دارد که خفه می شود. وی می افزاید: ‹‹نحوه مرگ وی این گونه بود. این ماجرا زیاد طول نکشید.›› این مسئول دولتی سعودی در این باره توضیح نداد که چرا آقای حاشقجی تلاش می کرد هنگامی که او را به دام انداخته اند مقاومت کند. این فرد تصریح کرد که مقامات سعودی نیز هنوز نمی دانند که عوامل سعودی با جسد جمال خاشقجی چه کار کرده اند. او گفت: ‹‹آنها می گویند جسد را به یکی از همکاران محلی شان داده اند تا از شر آن خلاص شوند.›› البته وی توضیح نداد که آیا آن همکار دیگر ترک بوده، سعودی بوده و یا ملیت دیگری داشته است.
مقامات دولت ترکیه می گویند فردی که پزشک کالبدشکافی بوده و در این زمینه تخصص داشته است به سرعت برای قطعه قطعه کردن جسد جمال خاشقجی اقدام کرده است. به گفته مقامات ترکیه، این فرد به همراه عوامل سعودی هدفون هایی را به کار برد و به آنها پیشنهاد کرد به هنگامی که این عمل وحشتناک صورت می گیرد به موسیقی گوش دهند.
یکی از مسئولان سعودی گفت اخباری که مسئولان ترکیه در ارتباط با این ماجرا منتشر کرده اند شماری از اعضای این تیم 15 نفره را به طور درست شناسایی و معرفی نکرده است و دلیل این امر املای اسامی آنها و مسائل دیگر بوده است. اما این فرد فاش نکرد چه تعداد افراد به شکل نادرست معرفی شده اند.
این فرد افزود ژنرال ماهر مطرب، یکی از اعضای تیم، به طور ویژه برای این ماموریت انتخاب شده بود، زیرا او آقای خاشقجی را می شناخت. ژنرال مطرب که یک افسر اطلاعاتی سعودی است در گذشته به همراه خاشقجی در سفارت عربستان سعودی در لندن کار می کرد.
اما حضور ژنرال ماهر مطرب در میان اعضای تیم اعزامی به استانبول می تواند ادعاهای ریاض مبنی بر بی اطلاع بودن محمد بن سلمان از این ماجرا را زیر سوال ببرد. بر اساس یک بررسی که نیویورک تایمز انجام داده است، مشخص شده است که ژنرال ماهر مطرب بارها به همراه ولیعهد عربستان سفر کرده است. ترک ها دست کم سه نفر دیگر از اتباع سعودی را به دست داشتن در این ماجرا متهم کرده اند که هر سه آنها با ولیعهد عربستان سعودی ارتباط دارند.
یک فرد مسئول در دولت عربستان سعودی گفت اعضای این تیم 15 نفره به سه گروه تقسیم شدند: یک گروه مسئولیت پشتیبانی لجستیک و حمل و نقل را تقبل کرد؛ گروه دوم مسئولیت فعالیت های ضدشناسایی و عملیات امنیتی را عهده دار شد؛ و گروه سوم هم ماموریت داشت که عملیات را اجرا کند. افزون بر ژنرال مطرب، یک ژنرال سعودی دیگر نیز در میان این گروه 15 نفره حضور داشته است.
دولت عربستان سعودی اعلام کرده است به دنبال تحقیقاتی که صورت گرفته است 18 نفر بازداشت شده اند. یکی از مسئولان دولتی سعودی می گوید این هجده نفر عبارتند از: 15 عضو تیم اعزامی به استانبول، دو نفر از کارکنان کنسولگری و یک راننده. ژنرال العسیری در میان بازداشت شدگان نبود. این امر پرسش هایی را درباره سرنوشتی که در انتظار این ژنرال سعودی است به وجود آورده است. این مسئول دولتی سعودی گفت تیم مزبور تلاش کرده است قتل آقای خاشقجی را از ولیعهد پنهان نگه دارد. او افزود بعد از آن که اخبار مربوط به ناپدید شدن جمال خاشقجی در رسانه های ترکیه درج یافت، ولیعهد عربستان سعودی به طرح پرسش هایی در این زمینه پرداخت. با این حال، این مسئول سعودی هیچ توضیحی نداد چرا دو هفته طول کشید تا سعودی ها به ارائه گزارشی درباره قتل جمال خاشقجی مبادرت ورزيدند.