صاحب‌خبر - رحیم پور-با وجود گذشت نزدیک به سه هفته از ناپدید شدن جمال خاشقچی، مقامات سعودی در نهایت مجبور به اذعان به کشته شدن وی شدند؛ اما مسئولیت این جنایت آشکار و فاجعه بار علیه یک روزنامه نگار ـ منتقد و نه مخالف ـ را برعهده نگرفتند. دادستان کل عربستان اعلام کرد «جمال خاشقچی» در کنسولگری سعودی در استانبول کشته شده است. وی در بیانیه ای ضمن تایید خبر کشته شدن خاشقچی اعلام کرد در روز دوم اکتبر وی با مردی در داخل کنسولگری سعودی ها ملاقات کرده که در حین آن درگیری رخ داده و خاشقچی به قتل رسیده است.دادستان کل اعلام کرده افراد مظنون برای گفت‌وگو درباره احتمال بازگرداندن خاشقچی به عربستان به استانبول رفته بودند. در همین حال خبرگزاری دولتی عربستان سعودی «واس» در بیانیه‌ای به نقل از دادستان کل اعلام کرد، ۱۸ نفر در ارتباط با همین پرونده دستگیر شده‌اند. طبق اعلام منابع سعودی، «سعود القحطانی» و «احمد العسیری» از جمله مقامات امنیتی- اطلاعاتی هستند که توسط مقامات ریاض به دلیل دست داشتن در ماجرای خاشقچی از سمت های خود برکنار شده اند. این اجرای همان سناریوی قاتلان خودسر است که دونالد ترامپ، چند روز قبل از آن سخن گفته بود. رئیس‌جمهور آمریکا گفته بود: «چه کسی می‌داند، من این گونه فکر می‌کنم که شاید قاتلان خودسر این کار را کرده باشند.»پیش از خبر برکناری العسیری، نیویورک تایمز فاش کرده بود، عربستان قصد دارد برای نجات بن سلمان، العسیری را به عنوان مقصر قتل خاشقچی معرفی کند.پادشاه سعودی همچنین دستور تشکیل کمیته وزارتی به ریاست «محمد بن سلمان» متهم ردیف اول ماجرا برای بازبینی در تشکیلات دستگاه امنیتی عربستان را صادر کرد.پیشتر تصاویری منتشر شده بود که نشان می داد یکی از افراد درگیر در قتل خاشقچی در سفرهای زیادی همراه بن سلمان بوده و در روز حادثه نیز چندین تماس با دفتر بن سلمان داشته است. به نظر می رسد حاکمیت عربستان سعودی سعی دارد تهدید ناشی از شکست و رسوایی بین‌المللی را که در نتیجه ترور خاشقچی برای عربستان به وجود آمد، در عرصه داخلی برای خود به یک فرصت تبدیل و ساختار مهم ترین سرویس امنیت داخلی عربستان را بر اساس خواسته ها و تمایلات پادشاه آینده این کشور بازسازی کند. نکته سوال برانگیز دیگر این که اگر سرویس امنیتی عربستان خودسر عمل کرده، چرا عبدالعزیز الهویرینی رئیس سازمان اطلاعات سعودی ‎در میان برکنار شده‌ها دیده نمی شود؟ این موضوع نشان می دهد، محمد بن سلمان از این اتفاق برای پاک سازی سرویس های جاسوسی این کشور بر اساس سلایق و ارتباطات این عناصر با خود استفاده کرده و در عین حال تلاش دارد مخالفانش را با چماق اتهام‌زنی در ترور خاشقچی ساکت نگه دارد. راهبرد 2 جزئی ترامپ اما«دونالد ترامپ» نیز در فاصله کمی از زمان صدور بیانیه دادستانی عربستان، در خط مقدم حامیان روایت می ایستد و آن را باورپذیر قلمداد می کند. برای این که بدانیم راهبرد رئیس‌جمهور ایالات متحده در ادامه پرونده خاشقچی چیست، کافی است به همین یک جمله او توجه کنیم: «عربستان سعودی متحدی فوق‌العاده بوده، اما آن چه اتفاق افتاده غیرقابل قبول است.»به نظر می رسد این راهبرد دو جزء مشخص دارد:اول این که ریاض متحد فوق العاده‌ای برای واشنگتن بوده، بدان معناست که اولویت دولت آمریکا حفظ این اتحاد است. از همین روست که رئیس‌جمهور آمریکا قبلا به صراحت بیان کرده که از قراردادهای110میلیاردی تسلیحاتی کشورش با سعودی‌ها نخواهد گذشت.دوم، «آن چه اتفاق افتاده غیرقابل قبول است»؛ پاسخی است به افکار عمومی داخلی آمریکا که به‌هرحال در تدوین سیاست خارجی این کشور نقش قابل ملاحظه‌ای داشته و دارد، بالاخص پس از پایان جنگ سرد. ترامپ چاره‌ای جز آن ندارد که مطالبه عمومی شکل گرفته در ایالات متحده مبنی بر پیگیری پرونده خاشقچی و وضع مجازات علیه آمران و عاملان قتل او را پیگیری کند.تصویری که کنار هم قرار گرفتن این دو گزاره نشان می‌دهد، واضح به نظر می‌رسد: واشنگتن نمی‌خواهد اتحاد با ریاض را بر هم بزند، اتحادی که با نزدیک شدن ریاض و تل‌آویو، عملا به محور سیاست‌های خاورمیانه‌ای رئیس‌جمهور آمریکا بدل شده است، اما ممکن است برای ساکت کردن اعتراضات احتمالی در آمریکا، دست به تدابیری علیه سعودی‌ها بزند.علاوه بر این که مهره‌ای مانند جرد کوشنر داماد و مشاور رئیس جمهور آمریکا از مدافعان اصلی بن سلمان در کاخ سفید است.طبعا ارسال 100 میلیون دلار پول توسط عربستان به آمریکا همزمان با سفر مایک پمپئو وزیر خارجه این کشور به ریاض را نباید بی‌ارتباط با کارگردانی آمریکا دانست. ابهامات جدی در روایت سعودی روایت رسمی عربستان سعودی درباره کشته شدن خاشقچی با پرسش‌ها و تردیدهایی جدی رو به روست که پذیرفتن آن را دشوار می‌کند. در روایت سعودی، هیچ توضیحی برای بسیاری از جزئیات مفصلی که رسانه‌های ترکیه و آمریکا درباره قتل خاشقچی افشا کرده بودند، ارائه نشده است؛ مثلاً هیچ اشاره‌ای به سرنوشت جسد خاشقچی که به گواه منابع متعدد تکه تکه شده، نشده است. دومین ابهام در روایت رژیم سعودی این موضوع است که آن ها ابتدا قاطعانه تأکید کرده بودند که خاشقچی به فاصله کوتاهی بعد از ورود به کنسولگری از آن خارج شده، در حالی که در بیانیه جدید روایت عربستان سعودی تغییر کرده و گفته اند او داخل ساختمان کشته شده است. این موضوع مورد توجه نمایندگان مجلس سنای آمریکا هم قرار گرفته است. به عنوان مثال، «لیندسی گراهام»، سناتور آمریکایی در توئیترش نوشت: «ابتدا به ما گفته شد که آقای خاشقچی ساختمان کنسولگری را ترک کرده و هر گونه احتمال دخالت از سوی سعودی‌ها انکار شد. حالا آن ها می‌گویند که دعوایی داخل ساختمان درگرفته و او بدون اطلاع ولیعهد سعودی، داخل ساختمان کنسولگری کشته شده است». «باب کورکر»، رئیس‌ کمیته روابط خارجی مجلس سنا هم نوشت: «روایتی که سعودی‌ها درباره ناپدید شدن خاشقچی گفته‌اند، روز به روز عوض شد، بنابراین ما نباید تصور کنیم که داستان جدید آن ها هم موثق است.» اشکال دیگر روایت سعودی که با اطلاعات موجود همخوانی ندارد، توضیح ندادن درباره ورود 15 نفر، از جمله یک متخصص برای جداکردن اعضای بدن پیش از ورود روزنامه‌نگار سعودی به ساختمان کنسولگری است. آن‌طور که منابع مختلف اطلاعاتی گزارش داده‌اند و بر اساس فیلمی که ترکیه منتشر کرده، تیمی 15 نفره از نزدیکان بن‌سلمان حدود دو ساعت قبل از ورود خاشقچی به کنسولگری وارد ساختمان شده‌اند و سه ساعت در ساختمان بوده اند. گزارش رسانه‌های معتبر حاکی است که در میان اعضای این تیم 15 نفره یک متخصص کالبد شکافی برای جدا کردن اعضای بدن خاشقچی بوده و آن ها تجهیزاتی مانند اره استخوان‌بر به همراه داشته‌اند؛ مسئله‌ای که نشان می‌دهد این تیم با برنامه‌ریزی قبلی برای قتل وارد استانبول شده‌اند و مرگ خاشقچی، آن‌طور که عربستان سعودی ادعا می‌کند به صورت تصادفی و بر اثر نزاع از پیش‌برنامه‌ریزی‌نشده، اتفاق نیفتاده است. «تد لو»، نماینده مجلس نمایندگان آمریکا هم بر همین اساس روایت سعودی‌ها را «مضحک» خوانده است. او در توئیترش نوشت: «روایت عربستان سعودی که خاشقچی با 18 نفری که خیلی‌هایشان قاتلان کارآزموده‌اند وارد دعوا شده، کاملاً مضحک است. راستی، آن ها برای چه اره استخوان‌بر داشته‌اند؟» علاوه بر این، حذف فیلم دوربین‌های امنیتی از کنسولگری عربستان سعودی و دادن مرخصی به تمام کارکنان ترکیه‌ای این ساختمان در روز حادثه موارد دیگری هستند که برنامه‌ریزی‌های قبلی برای قتل را نشان می‌دهند و در روایت سعودی به آن ها اشاره نشده است.با این فرض که قتل خاشقچی حاصل یک مشاجره در کنسولگری میان ماموران رژیم سعودی و شخص خاشقچی بوده است، چرا رژیم سعودی اعلام قتل را 18 روز به تاخیر انداخت و اساسا در حالی که از اولین لحظات به وقوع این جنایت علم داشت از عهده دار شدن آن طفره رفت؟ ادعای عجیب دیگر بی‌اطلاع بودن «محمد بن سلمان» از این عملیات بوده است. سعودی‌ها ادعا کرده‌اند که اصل این عملیات، برای رایزنی با خاشقچی و بازگرداندن او به عربستان بوده که بدون اطلاع بن سلمان انجام شده و به صورت تصادفی به جدال کشیده و باعث قتل خاشقچی شده است.جدا از این که بن سلمان، حاکم غیررسمی عربستان قلمداد می‌شود و پذیرفتن این که چنین عملیاتی بدون دستور مستقیم او امکان‌پذیر نبوده، در تصاویر منتشر شده از تیم 15 نفره، افراد بسیار نزدیک به بن سلمان دیده می‌شوند. یکی از این افراد «محمد سعید الزهرانی» از اعضای گارد سلطنتی است که نمی‌توان پذیرفت «خودسرانه» در عملیاتی با این پیچیدگی شرکت کرده باشد.از همه این ها که بگذریم، قتل خاشقچی الگوی رفتاری است که با پیشینه رفتاری رژیم سعودی کاملاً انطباق دارد. عربستان سعودی حدود 40 سال پیش، نصیر السعید یکی از مجریان یک برنامه رادیویی مخالف آل‌سعود را ربود و هیچ‌گاه خبر دیگری از او نشد.به عنوان مثال دیگر، این رژیم 15 سال پیش هم در ژنو سلطان بن ترکی یکی از شاهزاده‌های خواستار اصلاحات در عربستان را ربود. شاهزاده ترکی بن بندر آل‌سعود که خواستار پناهندگی در فرانسه شده بود هم در سال 2015 ناپدید شد. او هم خواستار اصلاح در کشورش بود. این سرنوشت برای شمار بسیار زیادی از منتقدان رژیم سعودی تکرار شده است.به هر روی،گرچه عربستان هزینه‌های مالی و سیاسی و دیپلماتیک زیادی برای مهار بحران خاشقچی متقبل شد، اما به نظر می‌رسد پذیرش جزئی قتل خاشقچی و مجازات نیروهای خودسر! و حتی تلاش برای مهار بحران و نجات محمد بن سلمان و حمایت‌های قاطعانه ترامپ از روایت سعودی‌ها نیز نمی‌تواند آب رفته را به جوی بازگرداند. فراخبر توپ به زمین ترکیه برگشت! گل عنبری- با وجود این که روایت عربستان از شیوه قتل خاشقچی باورپذیر به نظر نمی‌رسد اما محمل خوبی برای دونالد ترامپ و هم پیمانان غربی عربستان به منظور کاستن از فشارها بر این کشور و خواباندن این غائله است.آن چه ریاض به عنوان نتیجه تحقیقات خود درباره این حادثه اعلام کرده هیچ همخوانی با نکات درز یافته از منابع غیر رسمی ترکیه در این مدت ندارد.با این که همین اعتراف سعودی‌ها نتیجه فشارها و ادله قطعی ترکیه است اما این نوع روایت ریاض از واقعه، توپ را به زمین آنکارا برگشت می‌دهد.رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در نخستین واکنش به اعتراف به قتل جمال خاشقچی در کنسولگری عربستان در استانبول از سوی آل سعود گفت: «این کار را نیمه کاره رها نمی کنیم.» واقعیت این است که ترکیه تا به حال نتیجه تحقیقات خود را رسما منتشر نکرده است و آن چه تا این لحظه از سوی منابع آنکارا درباره نحوه قتل خاشقچی انتشار یافته، غیر رسمی و به نقل از منابع ناشناخته چه در دستگاه‌های اطلاعاتی، چه دادستانی و پلیس است.دولت ترکیه تاکنون واکنشی به اعتراف عربستان به قتل خاشقچی و این نوع روایت آن از ماجرا نداشته است.اکنون ترکیه می‌تواند با انتشار مدارک و نوارهای صوتی و تصویری موجود به کلی نتیجه تحقیقات ریاض را به چالش بکشاند و زیر سوال ببرد. اما آیا آنکارا این‌کار را خواهد کرد؟ پاسخ تا حدود زیادی منفی است.بله! ترکیه هم نتایج تحقیقات خود را به طور حتم منتشر خواهد کرد اما بعید می‌دانم به گونه‌ای باشد که تحقیقات عربستان را کاملا زیر سوال ببرد. به احتمال زیاد روایت واقعی حادثه را به نحوی بیرون خواهد داد که تفسیر سعودی‌ها را نه تایید کند نه رد.بعید است دولت ریاض پس از اطلاع از مدارک متقن آنکارا در جریان سفر خالد فیصل، مشاور ویژه ملک سلمان و رئیس دستگاه اطلاعاتی عربستان به ترکیه با ریسکی خطرناک روایتی ارائه کند که احتمال دهد با انتشار نتیجه تحقیقات آنکارا کاملا زیر سوال رود.حال باید منتظر برون دادهای این معامله ماند و دید آنکارها چه امتیازاتی گرفته است. شخصا بعید نمی‌دانم‌ که مهم‌ترین آن‌ها گشایشی در بحران محور ریاض با قطر در آینده نزدیک باشد.برای محمد بن سلمان می‌ارزد که در قبال منتشر نشدن اصل فایل‌های صوتی و تصویری که خود او را شخصا زیر سوال خواهد برد، کوتاه بیاید و به محاصره دوحه پایان دهد.تا این جای کار اردوغان با مدیریت این بحران توانسته است حداقل عربستان را مجبور به پذیرش مسئولیت قتل جمال خاشقچی کند و این دستاورد بزرگی است. حال باید دید ریاض مجبور به تقبل چه چیزهای دیگری هم شده است.آنکارا با کمک رسانه‌های قطری چنان موج رسانه‌ای در جهان به راه انداخت که هم اعتبار و آبروی پادشاهی عربستان را برد و هم آن را مجبور به پذیرش قتل و تقویت روابطی کرد که در آینده نزدیک شاهد آن خواهیم بود و هم دولت ترامپ را مجبور به موضع‌گیری کرد.بر عکس عده‌ای که حادثه خاشقچی را نعمتی برای ترامپ‌ به منظور چپاول هر چه بیشتر اموال سعودی می‌دانند، نگارنده بر این باور است که زمان وقوع حادثه هیچ به نفع ترامپ نبود؛ چون با توجه به نزدیکی انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا و تلاش وی برای فشار حداکثری بر ایران در آستانه دور دوم تحریم‌ها مضرات این واقعه بر منافع آن برای شخص ترامپ‌می‌چربد. بنابراین او نه با هدف باجگیری بلکه فقط از سر ناچاری مجبور به اتخاذ چنین مواضع تندی علیه ریاض شد.∎​