صاحب‌خبر - ماليات برحسب تعريف سازمان همکاري و توسعه اقتصادي (او اي سي دي) پرداختي الزامي و بلاعوض است که آحاد يک ملت در راستاي بهره وري از امکانات و منابع يک کشور موظفند آن را پرداخت نمايند تا توانايي هاي جايگزين اين امکانات و منابع فراهم شود. شايد با ديدن واژه ماليات به ياد فرار مالياتي، فساد در اقتصاد، درآمدهاي کلان نامعلوم و وابسته بودن اقتصاد کشور به واردات و همچنين درآمد نفتي مي افتيم. از دلايل فساد و فرار مالياتي را مي توان به عدم شفافيت مالياتي و نبود نظام آمار و اطلاعات دقيق درآمد افراد اشاره کرد. به گفته اقتصاددانان و کارشناسان، اقتصاد ما از شفافيت چنداني برخوردار نيست، بنابراين اين خطر وجود دارد که عدم شفافيت تصميم گيري را با اختلال مواجه کند. به گفته معاون بورس اوراق بهادار، دادن اطلاعات مالي دستگاه ها به سازمان بورس و اوراق بهادار تا حد زيادي از فرارهاي مالياتي پيشگيري خواهد شد. اما اين سوال پيش مي آيد که چه نهادي مسئول شفاف کرن ماليات و درآمد هاست؟ گمان مي رود سازمان امور مالياتي کشور بايد از دولت براي شفافيت درآمد و عدالت مالياتي بخشنامه و دستور دريافت کند، اگر اين بخشنامه صادر شده باشد بايد به اجراي آن نظارت شود اما با اختلاس هاي کلان و فساد، نوسانات اقلام اساسي در بازار و نامعلوم بودن منشا اين گراني ها ممکن است خدايي ناکرده کسي فکر کند که اصلا هيچ شفافيتي در اقتصاد وجود ندارد. يکي از حرکت هاي مفيد و قابل اجرا در اين زمينه استفاده از علم IT است ، بايد از فناوري و تکنولوژي براي مشخص کردن فعاليت کاسبان خرد و کلان، تاجران و افراد فعال در حوزه اقتصاد يا در حوزه هاي ديگر با هر شغلي استفاده کرد. بايد سامانه اي براي ثبت اطلاعات فردي و شغلي و ميزان و منبع درآمد راه اندازي شود مهدي پازوکي کارشناس اقتصادي در اين مورد مي گويد: در ايران نسبت ماليات بر توليد ناخالص داخلي، 6% است در حالي که اين رقم در ترکيه 20% است ،بنابراين مي توان گفت ايران بهشت دلالان و واسطه گران است. پس شفافيت درآمد يکي از مهم ترين کارهايي است که بايد صورت گيرد. از اين رو براي ايجاد ساختار صحيح مالياتي بايد به همه ابعاد را در نظر گرفت، بايد برنامه ريزي براي اين که از درآمد نفتي فاصله بگيريم وجود داشته باشد تا در طول دو دهه ماليات ها پايدار و دقيق و ضعف ها برطرف شود. يکي ديگر از الزامات اداره کشور با ماليات؛ برنامه ريزي براي کناره گيري از درآمدهاي نفتي است درآمد نفتي معمولا صرف هزينه دولت ها مي شود، پس در ابتدا بايد سهم درآمد نفت از بودجه کشور کاهش يابد و در گام دوم دولت ها متعهد شوند که درآمد نفتي خود را براي هر سال 5% کاهش دهند و ماليات متناسب را جايگزين کنند، که مجلس بايد بر اين مسئله نظارت داشته باشد . طبق برنامه ششم توسعه دولت مکلف است حقوق و دارايي مسئولان را منتشر کند، يک کارشناس اقتصادي در مصاحبه اي با يادآوري، اين موضوع را متذکر شد که بايد شفافيت بر فعاليت هاي مالي و پولي، نظام بانکي و معاملات تجاري حاکم شود تا مشکلاتي مانند بيکاري که ريشه در عدم شفافيت دارند برطرف گردد. طي مطالعات تطبيقي اقتصادهاي پيشرفته مانند آمريکا، درصورت مجهول بودن منشا پول ورودي به حساب، با دارنده آن برخورد مي کنند، درحالي که اين روش در ايران وجود ندارد و پولشويي با داشتن کارت هاي بانکي متعدد صورت مي گيرد. ديگر ضعف هاي نظام مالياتي کشور، ماليات گيري سنتي و سليقه اي است، از آن جا که مبناي دقيقي براي محاسبه ميزان ماليات دقيق وجود ندارد با مشکل روبه رو مي شويم. به همين منظور سيد مرتضي نبوي، عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام و نماينده مردم تهران در دوره هاي چهارم و پنجم مجلس شوراي اسلامي درخصوص لزوم شفافيت مالياتي در گفت و گو با روزنامه رسالت گفت: از چندين سال، قبل وزارت اقتصاد دنبال ايجاد يک نظام جامع مالياتي بوده است، به اين منظور که بتواند اطلاعاتش را از مؤديان مالياتي دقيق کند تا مالياتي که اخذ مي کند عادلانه باشد؛ يعني اگر کسي درآمد و فعاليت اقتصادي بيشتري دارد بايد نسبت به درآمدش ماليات بيشتري بدهد و اگر کسي درآمد ندارد يا متضرر شده طبعا نبايد ماليات دهد، حتي در بعضي موارد بايد به آن شخص کمک هم بشود. وي با اشاره به اين که شرکت کانادايي Deloitte در دهه 80 ميلادي طرحي براي اصلاح ماليات گيري در ايران طراحي کرده بود، افزود: به اين منظور در دهه هشتاد يک شرکت معتبر کانادايي به نام Deloitte" " نظام مالياتي ما را مطالعه کرد و طبق مطالعاتش يک نقشه راه براي بهبود وضعيت و ايجاد يک نظام جامع مالياتي طراحي کرد، که امروزه کارشناسان معتقدند اين نقشه راه به طور کامل به روز است و اگر به صورت جامع پياده شود مي تواند ما را به اين شفافيت مالياتي برساند. نبوي مي گويد اگر اين طرح اجرا شود درآمدهاي مالياتي کشور 3 برابر خواهد شد و جلوي فسادهاي اقتصادي، رانت و اجحاف مالياتي گرفته مي شود و ماليات گيري به صورت عادلانه انجام خواهد شد. عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام با بيان اين که عدم شفافيت باعث محاسبه اشتباه ماليات مي شود، تاکيد کرد: درحال حاضر کساني که درآمدشان مشخص است حقوق بگيران و کارمندان هستند، که هر ماه درصدي از حقوقشان براي ماليات کسر مي شود، اما گاهي ممکن است کساني که فعاليت اقتصادي متعددي دارند از چشم نظام مالياتي پنهان بماند و مميزها از اين اشخاص ماليات نگيرند. وي در ادامه تصريح کرد: يا حتي ممکن است اطلاعات مالي و تراکنش هاي يک مؤدي مالياتي براي يک مميز روشن باشد اما اين دو وارد تعاملي بشوند؛ به طور مثال مميز بگويد من مي دانم شما مالياتت ده ميليارد تومان است اما مي توانيم تعاملي داشته باشيم تا من ماليات تو را کم تر اعلام کنم. مرتضي نبوي ايجاد "سامانه هوشمند و شفاف مالياتي" را لازم دانست و خاطرنشان کرد: به دليل عدم شفافيت و نبود آمار دقيق و جامع اين مسائل قابل تشخيص نيست و ممکن است سوئضن هم نسبت به مميزين مالياتي ايجاد شود، راهش چيست؟ اين است که با استفاده از فناوري هاي روز اطلاعاتي، مبتني بر آن نقشه راهي که اکنون وجود دارد "نظام هوشمند و شفاف مالياتي" ايجاد شود. وي با تاکيد بر اين که لازمه ايجاد شفافيت همکاري سه قوه است، بيان داشت: لازمه ايجاد چنين سامانه اي اين است که دستگاه هاي مختلف همکاري کنند تا يک مرکز اطلاعاتي درست شود، زماني که دستگاه ها اطلاعاتشان را به اين مرکز وارد مي کنند، به صورت هوشمند خودش محاسبه مي کند که وضعيت مالي هر شخص چگونه است. عضو شوراي مرکزي جامعه اسلامي مهندسين با بيان اين که نقشه راه و طرح اين هدف وجود دارد اما هنوز عملياتي نشده است، گفت: بايد سامانه اي راه اندازي شود که هر شهروند ايراني بلااستثنا، مشخص شود تراکنش هاي مالي اش چقدر است و به طور تقريبي چه ميزان ماليات به آن شخص تعلق مي گيرد، اين سامانه بايد شفاف باشد و همه مردم امکان دسترسي به آن را داشته باشند در اين سامانه حتي طراحي هم شده و نقشه راهش وجود دارد اما هنوز عملياتي نشده است. نبوي با اشاره به اين که يکي از دستگاه هايي که بايد با وزارت داراي و نظام مالياتي همکاري کنند بانک ها هستند، تاکيد کرد: همچنين سازمان تامين اجتماعي، شهرداري، ثبت اسناد و املاک کشور، بيمه ها، همه دستگاه ها براي روشن شدن فعاليت اقتصادي خود و مراجعينشان بايد اطلاعاتشان را به اين مرکز هوشمند اطلاعاتي بدهند. وي ادامه داد: لذا مشخص مي شود هر شهروند درمجموع چه مقدار تراکنش مالي داشته و اتوماتيک حدود ماليات هر شهروند روشن مي شود، از اين به بعد بايد مميزين وارد شوند و اين مبلغ را دقيق کنند. سيد مرتضي نبوي با بيان اين که در نظام جامع مالياتي زيرساخت هاي ارتباطي لازم ايجاد شده، گفت: اگر اين طرح اجرا شود، کار حتي قابل برون سپاري هم هست، مي توان کار را به موسساتي که توانايي انجام امور مالياتي را دارند سپرد چرا که که دولت اطلاعات شفاف را در اختيار دارد. از سال 1386 اين فعاليت کم و بيش انجام شده و تا حد خوبي هم در اين زمينه پيش رفته ايم، در نظام جامع مالياتي زيرساخت هاي ارتباطي ايجاد شده ، اگر از مؤديان هم بپرسيم آن ها هم معتقدند مقداري روند کار تسهيل شده است. عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام با تاکيد بر اين که اين مسير، نيمه کاره است، افزود: پرونده ها از کاغذي تبديل به الکترونيکي شده اما ايجاد سامانه هوشمند مالياتي که بتواند مجموعه تراکنش هاي مالي را يک جا جمع و به طور هوشمند محاسبه کند ايجاد نشده است. وي با اشاره به اين که شايد حتي يک سال هم طوال نکشد که به اين مهم دست پيدا کنيم، گفت: از رئيس جمهور، رئيس قوه مقننه و رئيس قوه قضائيه تقاضا دارم عزمي را ايجاد کنند که موانع برطرف شود، جوانان ما که با فناوري اطلاعات و طراحي سامانه ها آشنا هستند، اين ظرفيت را دارند که نظام شفاف مالياتي را کامل کنند، شايد حتي يک سال هم طوال نکشد که ما به اين ايده آل برسيم. نبوي در ادامه بيان کرد: به اين ترتيب در سامانه تمام فعاليت ها شفاف خواهد بود، براي هر شخص کد مالياتي ثبت خواهد شد و زماني که شخص فعاليت هاي اقتصادي خود را آغاز کرد پرونده مالياتي اش تشکيل مي شود و دارايي هايش برآورد مي شود، همچنين در پايان مقدار مالياتش مشخص مشخص خواهد شد. وي با بيان اين که در ديگر کشورها فعاليت هاي ريز و درشت اقتصادي به طور کامل رصد مي شود، افزود: در کشورهاي ديگر که فعاليت هاي اقتصادي با اين روش کنترل مي شود، ممکن است بنگاه اقتصادي درمعرض ورشکستي باشد و دولت به او کمک کند و بخشودگي مالياتي شامل حالش مي شود که دوباره سرپا شود. نماينده پيشين مجلس با بيان اين که شفاف سازي مالياتي پشتيبان توليد است، اشاره کرد: يعني اين نظام مالياتي پشتيبان توليد، کار و خدمات است، لذا راه روشن است، وزارت اقتصاد و سازمان مالياتي مسئول هستند، اما اين روند همکاري سه قوه را مي طلبد، دستگاه هاي زيرمجموعه بايد همکاري کنند و اين مرکز هوشمند مالياتي که نظام جامع اطلاعاتي را ايجاد مي کند را به سرانجام برسانند. وي با ابراز اين که براي کنترل فعاليت بانک ها و جلوگيري از تخلفات بايد يک "Core banking" ايجاد شود، تصريح کرد: بسياري از تخلفاتي که در بانک ها ديده مي شود به اين دليل است که زيرساخت اطلاعاتي را دارند اما نمي گذارند کامل شود. بايد يک "Core banking" ايجاد شود که هر بانکي از مرکز تراکنش هاي شعبه هايش را کنترل کند و بانک مرکزي هم تراکنش بانک ها را بررسي کند، اگر اين اتفاق بيفتد فساد در بانک ها ريشه کن خواهد شد. عضو شوراي مرکزي جامعه اسلامي مهندسين با بيان اين که اگر بخواهيم مشکلات همه سازمان ها و دستگاه ها را برشمريم، خواهيم ديد که به دليل عدم شفافيت در همه جا مشکلاتي وجود دارد، اظهار کرد: مثال بعدي در سازمان بيمه هاي اجتماعي است وقتي چنين نظامي ايجاد شود آن جا هم شفاف خواهد شد، اکنون نظام تامين بيمه هاي اجتماعي تا حد زيادي براي کارهاي خدماتي و توليدي مشکل ايجاد کرده که طبيعتا اصلاح خواهد شد. مرتضي نبوي با تاکيد بر اين که با ايجاد سامانه هوشمند شفافيت مالياتي به سمت دولت الکترونيک يک پارچه حرکت خواهيم کرد، گفت: در اين سامانه ثبت اسناد، املاک و شرکت ها، شهرداري ها و همه صنف هايي که فعاليت اقتصادي دارند در نظر گرفته مي شوند، اين گونه به سمت دولت الکترونيک يک پارچه حرکت خواهيم کرد؛ دولتي که همه فعاليت هاي اقتصادي را منظم ثبت خواهد کرد و هرکس که درصدد انجام فعاليت اقتصادي است فقط کافي ست وارد سامانه شود و اسناد مورد نظر را تحويل دهد و مجوز لازم را دريافت کند. وي با بيان اين که رئيس جمهور بايد در اين مهم مصمم شود، افزود: ديگر لازم نيست مردم با شخصي روبه رو شوند که ممکن است کار را پيش نبرند يا تقاضاي رشوه داشته باشد، همچنين امضاهاي طلايي هم از بين مي روند، اما لازمه حرکت همت است، به ويژه رئيس جمهور بايد در اين مهم مصمم شوند، در اين مرحله نياز به يکسري اصلاح قوانين هم هست که همکاري رئيس قوه قضائيه و مقننه را مي طلبد. عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام با اشاره به اين که برخي قوانين موجود مالياتي مقداري مانع کار هستند و بايد اصلاح شوند، بيان کرد: وقتي بخواهيم نظام هوشمند جامع مالياتي را پياده کنيم قوانين موجود مالياتي مقداري مانع کار هستند اين موانع را بايد مجلس کمک به رفع و به سرعت اصلاح کند، زيرا بعضي از اين قوانين براي شفاف سازي بازدارنده هستند، فرايندهاي مالياتي را به قانون تبديل کردند درصورتي که اين ها جنبه دستوري دارد. نبوي پيشبرد اين هدف را امري شدني دانست و گفت: باتوجه به اين که جلسه شوراي هماهنگي سران سه قوه را براي پيشبرد امور اقتصادي داريم لذا سه قوه بايد عزم کنند، اگر درجلسات اين موضوع يکي از دستور کارهايشان باشد به نزديک شدن هدف کمک مي کند، با توجه به نقشه راهي که در سال 86 تهيه شده و هنوز هم به روز است ما مي توانيم به نظام شفاف و جامع مالياتي برسيم. مرتضي نبوي معتقد است اداره کشور با ماليات دقيق و شفاف، بسياري از وابستگي اقتصاد به فروش نفت خام را کاهش مي دهد. عضو شوراي مرکزي جامعه اسلامي مهندسين با اشاره به اين که اين کار باعث بازسازي حد زيادي از اعتماد جامعه مي شود، تاکيد کرد: اجراي اين کار کارآمدي، شفافيت و عدالت گرايي دولت را نشان مي دهد و ميزان فساد کاهش پيدا مي کند، نمي دانم چرا چنين عزم و اراده اي ايجاد نمي شود! اين سيستم تا حد زيادي سرمايه گذاري شده و قدم هاي خوبي هم برداشته شده است. وي مي گويد شفافيت راه جلب توجه و مشارکت مردم است: اين ها تجربيات دنياست، امروزه راه جلب اعتماد مردم، شفافيت و ايجاد همين سامانه است، به طور مثال؛ اسنپ، مردم استقبال کردند به اين دليل که خودشان مشارکت دارند و مي بينند که گزينه ها چيست و نرخ و مسير شفاف است. نبوي با بيان اين که طبق قانون اساسي دولت ها مکلف هستند دارايي هاي مسئولانشان را قبل و بعد از مسئوليت منتشر و شفاف کنند، افزود: مجالس دوره ي قبل در اين زمينه اقدام کردند و مراحلي را هم طي کرد اما به نتيجه اي نرسيد. عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام با اشاره به اين که شفافيت مالي مسئولان و مردم قانوني ست که در همه دنيا وجود دارد، گفت: درحال حاضر اين قانون در دنيا وجود دارد، کسي که مسئوليتي در اقتصاد يا سياست پيدا مي کند بايد اموالش در شبکه و سامانه اي که براي همه مردم قابل دسترسي است اعلام کند. مرتضي نبوي در پايان با تاکيد بر اين که اين فناوري مي تواند کمک کند که ما يک دولت کارآمد و شفاف داشته باشيم، يادآور شد: همين نظام هوشمند و جامع مالياتي تراکنش هاي مالي هر شخص را مشخص مي کند، امروز اين مسائل ديگر قابل پنهان کاري نيست، قوه قضائيه بيشتر زمينه را فراهم کرده است آن چيز که مهم است خلاها و اتصالات است که بايد انجام شود.اين فناوري مي تواند کمک کند که ما يک دولت کارآمد و شفاف داشته باشيم. بعد از مصاحبه با کارشناسان اقتصادي و صاحب نظران در اقتصاد به تنها راهي که براي جلوگيري از فساد و فرار مالياتي، اختلاس، رانت و افزايش توليد و توسعه اقتصاد کشور رسيديم شفافيت سيستمي در حوزه مالياتي و اقتصادي است، راهي که روشن است و دليلي براي به تاخير انداختن آن نيست، راهي که براي گسترش و عملياتي شدنش عزم و همت مسئولان را طلب مي کند.اميد بر اين است که با وجود زيرساخت هاي اطلاعاتي لازم، به اين مهم دست پيدا کنيم.∎​