نویسنده: راجر مک درموت

دیپلماسی ایرانی: روسیه اوایل ماه اکتبر و در پی سقوط یک هواپیمای ایلیوشین خود در سوریه، از استقرار سامانه ‌های دفاع موشکی زمین به هوای اس 300 در خاک سوریه خبر داد. با این حال، به نظر می رسد انگیزه های روسیه برای انتقال مجانی سامانه موشک زمین به هوا خیلی عمیق تر و گسترده تر از واکنش صرف به حادثه 17 سپتامبر (سقوط هواپیمای ایلیوشین که روسیه اسرائیل را در آن مقصر می داند)، است.

جدای از نقش این سامانه در دفاع هوایی، اس 300 نقشی مهم در قابلیت های حمله نیروهای مسلح روسیه ایفا می کند و بخش از دفاع هوایی چند لایه این کشور را تشکیل می دهد. استراتژی های منع دسترسی به مناطق روسیه نیز به این سامانه وابسته است. با توجه با تاکید زیادی که بر دقت سامانه های هدف گیری در روند مدرن سازی ارتش روسیه وجود دارد، این سامانه می تواند در یک سری برنامه ها از محافظت از نیروها گرفته تا عملیات تهاجمی احتمالی مورد استفاده قرار گیرد.

در نگاه اول، روایت روسی درباره انتقال اس 300 به سوریه قابل قبول به نظر می رسد. سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه دوم اکتبر به ولادیمیر پوتین استقرار موفق این سامانه دفاع هوایی در سوریه را خبر داد. توافق اولیه بین مسکو و دمشق برای ارسال اس 300 به سوریه در سال 2010 امضا شد، اما تحویل آن به تعویق افتاد. پس از آنکه هواپیمای روسی توسط موشک سوری هدف گرفته شد، مسکو بار دیگر توافقنامه را فعال و انتقال رایگان سامانه دفاع هوایی را نیز به آن اضافه کرد.

متاسفانه، در اظهارات وزارت دفاع درباره انتقال تجهیزات نقص هایی وجود دارد که سوالاتی را درباره این اقدام مناقشه برانگیز و انگیزه های پشت آن بر می انگیزد. مهم ترین مساله اینکه تنها ارسال 4 سامانه اس 300 به سوریه به صورت عمومی صورت گرفته و شویگو نیز همین مساله را اظهار داشته است؛ اما شواهد موجود از احتمال استقرار شمار بیشتر سامانه های اس 300 در سوریه حکایت دارد. مساله دیگر اینکه تصاویر و ویدیوهای منتشر شده از استقرار سامانه های اس 300 در دمشق یک پایگاه رادار چند منظوره را نشان می دهد که به «اس 300 پی ام 2» تعلق دارد. اما هیچ کدام از تجهیزات دیگری که در عکس ها مشخص است مربوط به این سامانه نمی شود. به گفته کارشناسان دفاع هوایی در روسیه، علتش این است که سامانه انتقال یافته به سوریه احتمالا از نوع هیبریدی است.

مسائل مربوط به تحویل این سامانه دفاع هوایی به ارتش سوریه تنها بخش کوچکی از بلوف بزرگ مسکو در تصمیم گیری درباره انتقال سامانه های اس 300 به سوریه است. در اصل، هدف مجهز کردن ارتش سوریه به اس 300 محافظت از حریم هوایی در منطقه موسوم به «کوریدور ایران» است که عمدتا نیروی هوایی اسرائیل در آن عملیات انجام می دهد. با این حال، کارشناسان روسی ماهیت این ماموریت را غیرممکن می دانند چرا که لازم است سامانه های دفاع هوایی صدها کیلومتر از اراضی سوریه را پوشش دهند.

اما مشکوک ترین مساله در ارتباط با انتقال سامانه دفاع هوایی روسی اس 300 به سوریه، این است که تاکنون تنها چهار پرتابگر مشاهده شده اند. این مساله و دیگر مسائل از این احتمال حکایت دارند که مسکو از سامانه اس 300 به صورت یک بلوف دو گانه استفاده کرده است: تحویل این سامانه به ارتش سوریه، نیروی هوایی اسرائیل را از انجام حملات آتی در سوریه باز نمی دارد و همچنین قرار نیست شاهد ظهور یک سیستم دفاع هوایی روسی - سوری باشیم چرا که برای محقق شدن این مورد دومی لازم بود که انتقال تجهیزات مرتبط با این سامانه دفاع هوایی در سطح وسیع تری صورت بگیرد.

منبع: راشا اینسایدر / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34