محمد گلریز (محمدعلی گلپایگانی) گرچه فعالیت خوانندگی را از سال ۱۳۵۲ با کار در رادیو آغاز کرد، از پیروزى انقلاب اسلامى بود که درخشید و به عنوان یکی از پرکارترین خوانندگان در عرصه موسیقی ایران ظاهر شد.

پدرش یکی از مداحان قدیمی تهران بود که صدای خوبی داشت و هم او مشوق فرزندانش اکبر و محمد در ورود به عرصه آواز بود.

صدای گلریز برای همه ایرانیان یادآور انقلاب و ایام دفاع مقدس و جبهه‌های جنگ است. سرود «این بانگ آزادی» با شعر حمید سبزواری از نواهای انقلابی ماندگار روزهای بعد از انقلاب است. بعد از آن هم با آغاز جنگ تحمیلی، گلریز به اوج دوران کاری خود رسید و سرودهایی مانند «خجسته باد این پیروزی» او جزئی از حافظه تاریخی دوران دفاع مقدس شد.

گلریز بارها به جبهه‌های جنگ رفت و با اجرای زنده سرودهای شورآفرین خود به رزمندگان پروای نبرد بخشید. «ای شهیدان خدایی» و «نامتان پاینده باد» از دیگر آهنگ‌های آن دوران است

او بعد از خواندن سرود «ای مجاهد شهید مطهر»، که در سوگ آیت‌الله مطهری اجرا کرد، با امام خمینی دیدار کرد و چند سال بعد نیز در سوگ امام خمینی «ای دریغا» خواند.

صدای گلریز به عنوان میراث شفاهی ایران در سازمان میراث فرهنگی ثبت شده است.

ظرفیت‌های بالایی در موسیقی عاشورایی وجود دارد

محمد گلریز در گفت‌وگو با خبرنگار پانا با موضوع موسیقی عاشورایی از وضعیت فعلی موسیقی ایران ابراز تاسف کرد و گفت: ما در مقابل هجمه عظیم فرهنگی قرار داریم. دشمن با جنگ نرم به نبرد ما آمده و متاسفانه تا حدی موفق شده است چون ما عملکرد موفقی در عرصه فرهنگی نداشتیم و آنچنان که باید و شاید در بخش فرهنگی و هنری سرمایه‌گذاری نکرده‌ایم و قدر گنجینه‌های ملی و بومی خودمان را ندانستیم و دیر نیست روزی که این سرمایه‌ها را از دست بدهیم.

او به طور اخص به سرمایه‌های ایرانی در بخش موسیقی عاشورایی اشاره کرد و گفت: در دستگاه‌های موسیقی ایرانی گوشه‌هایی داریم که در تعزیه‌ها استفاده می‌شود و بی‌نهایت زیبا، شنیدنی و تاثیرگذار هستند. مثل «بختیاری» در آواز اصفهان یا ابوعطا در دستگاه «شور» که بارها در موسیقی آئینی ما مورد استفاده قرار گرفته‌اند. گوشه‌هایی به نام «مناسب‌خوانی» داریم که به مناسبت‌های مختلف می‌تواند با شعرهای متفاوت خوانده شود.

گلریز تاکید کرد: برای گسترش موسیقی عاشورایی ظرفیت‌های بالایی وجود دارد ولی از آن استفاده نمی‌شود.

می‌توانیم موسیقی آئینی و عاشورایی را به‌صورت آکاپلا اجرا کنیم

از او می‌پرسم: «در ایامی مثل عزاداری‌های محرم و صفر که محدودیت‌هایی در اجرای موسیقی خصوصا برنامه‌های زنده داریم چگونه می‌توانیم با وجود محدودیت‌ها به موسیقی عاشورایی بپردازیم و آن را زنده نگه داریم؟» می‌گوید: اولا باید اجراهای آئینی را افزایش دهیم که می‌توان هم به صورت ارکسترال و هم گروه‌های موسیقی اصیل آن را به صحنه برد. علاوه بر آن می‌توانیم موسیقی آئینی و عاشورایی را به صورت آکاپلا اجرا کنیم. یعنی باگروه کر و بدون موسیقی. گروه‌های آکاپلای بسیار خوبی در کشور فعالیت می‌کنند که اگر کسی کارهای‌شان را بشنود شاید متوجه نشود که هیچ سازی در این کارها نواخته نمی‌شود. می‌توانیم کل محرم و صفر را با بهترین موسیقی عاشورایی و آئینی پوشش بدهیم. این کار شدنی است اگر مسئولان فرهنگی بخواهند.

یک قطعه موسیقی خوب تاثیرش بسیار بیشتر از برنامه‌های پرهزینه فرهنگی هنری است

وی ادامه داد: این خود هنر مسئولان است که در محرم و صفر برای تولید و پخش موسیقی عاشورایی و آئینی خوب تلاش شود. موسیقی‌ای که با شعری خوب همراه شود و شنونده را به تفکر وادارد. گاه یک اثر موسیقایی خوب تاثیرش بسیار بیشتر از خیلی برنامه‌های پرهزینه فرهنگی هنری است.

این خواننده یکی از علت‌های تضعیف موسیقی آئینی را کم‌توجهی رسانه‌ها خصوصا صداوسیما عنوان می‌کند و می‌گوید: وقتی موسیقی اصیل ما از رسانه‌ها پخش نشود جوان‌های ما به سمت نوعی موسیقی پاپ بی‌هویتی می‌روند که من اسم آن را موسیقی اجق وجق گذاشتم.

جهان شیعه به شعر محتشم افتخار می‌کند

خواننده «خجسته‌باد این پیروزی» از اشعار محتشم کاشانی به عنوان یکی از غنی‌ترین منابع شعر جهان تشیع برای استفاده در موسیقی عاشورایی نام برد و گفت: نه تنها ایران، کل جامعه شیعه به شعر محتشم افتخار می‌کند. علاوه بر این ما اشعار عاشورایی خوبی داریم. همچنین شاعران و ترانه‌سرایان توانمندی داریم که می‌توانند در سرودن اشعار آئینی به بخش موسیقی کمک کنند.

وی ادامه می‌دهد: البته موسیقی پاپ همیشه موسیقی بدی نیست. ما در میان خوانندگان پاپ کسانی چون مرحوم محمد نوری را داشتیم که آثار ارزشمند و ماندگاری در این بخش از خودشان به میراث گذاشتند؛ اما امروز گاه موسیقی‌هایی می‌شنوم که از خودم شرمنده می‌شوم و آنچه بیشتر باعث تاسف است این است که این موسیقی‌ها از صداوسیما پخش می‌شود.

گلریز به موسیقی پاپ عاشورایی رایج در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: بسیاری از این قطعات که به نام مولی علی، امام زمان، امام حسین و سایر ائمه اطهار ساخته و پخش می‌شوند در واقع اصلا نه موسیقی پاپ هستند، نه موسیقی عاشورایی؛ حتی گاه نمی‌شود اسم موسیقی را بر آنها گذاشت و از شعر و ریتم خنده‌تان می‌گیرد. اینها در واقع ساخته می‌شوند تا راه خواننده های جوان را برای ورود به عرصه موسیقی یا صداوسیما باز کنند. ولی مشکل از این خواننده‌های جوان نیست؛ مشکل از دست‌اندکاران موسیقی کشور است. شما تعداد کنسرت های پاپ را مقایسه کنید با اجراهای فاخر و اصیل موسیقی ایرانی. میبینید پول‌های کلانی در بخش موسیقی پاپ ردوبدل می‌شود در حالی که نیاز امروز ما موسیقی فاخر است. این موسیقی است که باید جوان ما با آن آشنا شود تا بتوانیم درمقابل هجمه فرهنگی موجود مقاومت کنیم.

موسیقی اجق وجق به مداحی هم سرایت کرده است

وی افزود: متاسفانه باید بگویم که به نظر می‌رسد دست‌هایی در کار است که هدفشان تخریب فرهنگ اصیل و فولکلور و حتی عاشورایی کشور است. دست‌هایی که می‌خواهند موسیقی آئینی و محلی را تخریب کنند.

گلریز در بخش دیگری از سخنان خود به تضعیف مداحی‌ها در سال‌های اخیر پرداخت و گفت: موسیقی اجق وجق به مداحی هم سرایت کرده و گاه صدای مداحی‌ را می‌شنویم که درباره امام حسین می‌خواند اما آدم را به یاد خواننده‌های کاباره‌ای می‌اندازد.

وی ادامه داد: زمانی که موسیقی فاخر از رسانه ملی ما پخش نشود، موسیقی ضعیف بازاری به مداحی ما هم سرایت می‌کند.

گفت‌وگو: عاطفه بزرگ‌نیا