ایران و 5 کشور باقی‌مانده در برجام در چندماه گذشته تلاش کردند جزییات ساز و کارهای جدید را علنی نکنند تا بدین وسیله تدابیر جدید در تار و پود تحریم‌های امریکا گرفتار نشود اما با نزدیک شدن به 4 نوامبر (13 آبان) که روز اجرایی شدن تحریم‌های ثانویه امریکا است آنچه در چندماه گذشته پشت پرده در جریان بوده ماهیت شفاف‌تری به خود گرفته و همزمان علنی‌تر هم می‌شود.

درحالی که اروپایی‌ها به ساز و کارهایی نظیر فعال کردن بانک‌های ملی، احیای قوانین مسدودکننده و تشکیل حساب با کاربرد ویژه روی‌آورده‌اند، چین و روسیه نیز بیکار ننشسته و دست به اقدام‌هایی چه جداگانه و چه در قالب همکاری‌های چندجانبه زده‌اند. روز گذشته رسانه‌های اسراییلی با اعلام این خبر که به سند محرمانه همکاری ایران و روسیه در دوره جدید دست یافته‌اند مدعی شدند که تهران و مسکو در توافق نفتی جدید، هندسه همکاری‌های نفتی را به گونه‌ای تعریف کرده‌اند که برآیند آن دور زدن تحریم‌های ثانویه امریکا خواهد بود.

** دو قدرت نفتی علیه تحریم‌ها
امریکا تمام تلاش خود را برای به نمایش گذاشتن تدابیر ضدایرانی و انعکاس یافتن آن در رسانه‌های بین‌المللی به کارگرفته است. انتشار توصیه‌نامه 19 صفحه‌ای وزارت خزانه‌داری امریکا و سفر برایان هوک، نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا در امور ایران به هند و اروپا از تازه‌ترین موارد تلاش‌های واشنگتن برای منفی نشان دادن فضای رابطه تجاری با ایران است. در چنین شرایطی کشورهای درگیر با ایران در قضیه جبران نبود امریکا در برجام تلاش می‌کنند در ملاعام چندان خودنمایی نکنند تا راهکارهای موجود برای ادامه رابطه تجاری ایران با کمپانی‌ها و موسسه‌های مالی کوچک و متوسط آسیب جدی نبیند.

علاوه بر امریکا به عنوان دشمن فرامنطقه‌ای، در داخل منطقه نیز عربستان و رژیم اسراییل تلاش می‌کنند فشارها بر ایران را به حداکثر خود برسانند. در حالی که سعودی وعده جبران کمبود نفت ایران در بازارهای بین‌المللی را داده، سیستم‌های اطلاعاتی اسراییل نیز به کشف و گزارش راهکارهای ایران و اعضای باقی‌مانده در برجام می‌پردازند.

در همین راستا، منابع رسانه‌ای اسراییلی روز گذشته با استناد به مدارک محرمانه‌ای که وزارت خارجه این رژیم در دست دارد از توافق جدید ایران و روسیه در حوزه نفتی خبردادند. براساس این گزارش‌ها، این سازوکار امکان صادرات نفت خام ایران به روسیه از طریق دریای خزر را فراهم می‌کند. این نفت سپس با تصفیه در پالایشگاه‌های روسیه به دیگر کشورها صادر می‌شود. مسکو در مقابل دریافت نفت خام ایران، امتیازات و خدمات تجاری به ایران ارایه خواهد داد.

در سند وزارت خارجه ادعا شده که روسیه و ایران به منظور دورزدن تحریم‌های نفتی که از روز 13 آبان بر تهران تحمیل می‌شود به اجرایی کردن این ساز و کار روی آورده‌اند. این خبر در حالی منتشر شده که پس از مطرح شدن آغاز تحریم نفتی ایران از سوی امریکا، برخی از آمار نفتی حاکی از این بود که روسیه و عربستان با بالابردن سطح صادرات نفتی خود درصدد جبران نبود نفت ایران در عرصه بین‌المللی برآمده‌اند.

براساس داده‌های گزارش‌های رسانه‌های اسراییلی، روسای جمهور ایران و روسیه در حاشیه نشست سه‌جانبه سران ایران، روسیه و ترکیه در تهران درباره این معامله نفتی توافق کردند. حسن روحانی و ولادیمیر پوتین ماه گذشته در تهران با هم دیداری دوجانبه داشتند که گفته می‌شود جزییات توافق نفتی در آن دیدار نهایی شده است.

سیاست امریکا در قبال ایران به صفر رساندن خرید نفت سایر کشورها از تهران است اما در اسنادی که وزارت خارجه رژیم اسراییل در اختیار رسانه‌ها قرار داده هشدار داده شده که بازماندگان در برجام تمام تلاش خود را در مسیر معکوس نیت امریکا به کار گرفته‌اند. ایران بارها تاکید کرده که دو مساله در دوره برجام بدون امریکا برای تهران مهم است که یکی از این دو حفظ نسبی رقم فروش نفت ایران پس از آغاز تحریم‌های امریکا است.

** اروپا، حامی پنهان توافق‌های نفتی ایران
درحالی که برخی از منابع اروپایی می‌گویند سه کشور آلمان، فرانسه و بریتانیا نقشه‌هایی برای حفظ رقم خرید نفت از ایران از تاریخ 4 نوامبر به بعد دارند به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها موافق با تداوم فروش نفت ایران به کشورهای مختلف در آسیا هستند و حتی حاضرند کانال‌های مالی را که برای پرداخت وجوه ناشی از فروش نفت ایران در اروپا در نظر گرفته‌اند در اختیار مشتری‌های آسیایی نفت ایران هم قرار بدهند. رسانه‌های اسراییلی در گزارش‌های خود درباره توافق نفتی جدید ایران و روسیه هدف از این ساز و کار را تلاش برجامیان برای جلوگیری از سقوط اقتصاد ایران دانسته‌اند.

در بخش‌هایی از این گزارش به دیدار اخیر روحانی و پوتین در تهران اشاره شده و نویسنده آن را بسیار قابل توجه خوانده است. رسانه‌های اسراییلی ادعا کرده‌اند که در حقیقت روسای جمهور ایران و روسیه برای نقض تحریم‌های امریکا توافق کرده‌اند.

** روسیه نقش ضربه گیر را برای ایران بازی می‌کند
خبر رسانه‌های اسراییلی درباره توافق نفتی ایران و روسیه بلافاصله در رسانه‌های بین‌المللی هم بازتاب پیدا کرد. رسانه‌های متفاوت با پوشش این خبر آن را به کمک فاحش روسیه به ایران در دوره جدید تحریم‌های امریکا تشبیه کردند. رسانه روسی اسپوتنیک در این باره نوشت: هدف تحریم‌های امریکا وارد کردن ضربه به بدنه اقتصادی ایران است و این در حالی است که روسیه قصد دارد با توافق‌های مخفیانه با ایران نقش ضربه‌گیر این ماجرا را ایفا کند. در این میان اروپایی‌ها نیز با کمک‌های فنی خود نقش تسهیل‌کننده توافق تهران و مسکو را ایفا خواهند کرد. از سوی دیگر کمک‌کنندگان به ایران در دوره جدید اجرایی شدن تحریم‌های یکجانبه امریکا فقط اعضای رسمی حاضر در توافق هسته‌ای نیستند و ایران می‌تواند بر کمک‌های ویژه هند و ترکیه هم حساب باز کند. روسیه، ترکیه و ایران به توافقی دست یافته‌اند که براساس آن می‌توانند میزان تاثیر منفی تحریم‌های امریکا بر اقتصاد ایران را مدیریت کرده و آن را به حداقل برسانند.

اسپوتنیک در بخش‌هایی از این گزارش اعلام کرده که رییس‌جمهور ترکیه نیز در جریان این توافق قرار دارد و این توافق در نشست سه‌جانبه سران سه کشور در تهران موافقت هر سه مقام را کسب کرده است. پیش از این برخی رسانه‌های امریکایی مانند بلومبرگ اعلام کرده بودند که اتحادیه اروپا برای حفظ ایران در توافق هسته‌ای چشم امید به کشورهای آسیایی مانند روسیه و چین دوخته تا آنها میزان خرید نفتی خود از ایران را افزایش دهند؛ لذا به نظر می‌رسد که این توافق جدید میان ایران و روسیه با حضور ترکیه به عنوان شاهد با چراغ سبز اروپا ولو در پشت پرده روبه‌رو شده باشد.

اسپوتنیک در ادامه گزارش خود می‌نویسد: ماه گذشته دیپلمات‌های ایرانی و امریکایی بررسی طرحی را آغاز کردند که در نتیجه آن بتوانند از طریق روسیه نفت ایران را به اروپا فروخته و در ازای آن کالاهای مورد نیاز را از اروپا خریداری کنند. به نظر می‌رسد که اکنون همین الگو در معامله از سوی برخی کشورهای آسیایی نیز دنبال می‌شود. در حالی که برخی از کشورهای آسیایی مانند کره جنوبی و ژاپن در برابر فشارهای امریکا کوتاه آمده و میزان خرید نفت خود از ایران را به شکل فاحشی کاهش داده‌اند برخی دیگر مانند هند و چین پای قراردادهای نفتی خود با چین محکم ایستاده‌اند و راه‌هایی را برای دور زدن تحریم‌های امریکا تعریف کرده‌اند.

**توافق تلخ برای تل‌آویو
درخبری که رسانه‌های اسراییلی به نقل از اسناد محرمانه وزارت خارجه منتشر کرده‌اند قید نشده که آیا منبع اصلی این اطلاعات درباره توافق ایران و روسیه، امریکایی‌ها هستند یا خیر. از سوی دیگر گفته نشده که اگر اسراییلی‌ها مستقلا به اخبار این توافق دست پیدا کرده‌اند آیا جزییات آن را در اختیار امریکایی‌ها قرار داده‌اند یا خیر. اهمیت توافق اخیر میان ایران و روسیه برای اسراییلی‌ها فراتر از مساله دورزده شدن تحریم‌های امریکا توسط این دو کشور است بلکه نشان از فصل جدیدی در رابطه تهران و مسکو دارد که آغاز آن می‌تواند زنگ‌های خطر بیشتری را در تل‌آویو به صدا درآورد. در حالی که اسراییلی‌ها به دنبال استفاده از نفوذ روسیه بر ایران در سوریه برای دور نگاه داشتن نیروهای نظامی مورد حمایت ایران از مرزهای سرزمین‌های اشغالی هستند، هر روز خبر جدیدی درباره همکاری‌های تهران و مسکو منتشر می‌شود.

درحالی که روس‌ها در چندسال گذشته از بحران سوریه تلاش کرده‌اند مانع از تنش مستقیم میان ایران و اسراییل در سوریه شوند اما مقام‌های اسراییلی در پشت پرده مسکو را برای مقابله با حضور ایران در سوریه تحت فشار قرار داده‌اند. با این وجود موضع رسمی و عیان روسیه این است که حضور ایران در سوریه به خواست دولت بشاراسد بوده و در این‌سوی میدان ایرانی‌ها هم می‌گویند که تا هرزمان که دمشق اجازه بدهد ایران در سوریه می‌ماند. خبر توافق نفتی ایران و روسیه در روزهایی منتشر شده که رابطه مسکو و تل‌آویو به دلیل هدف قرارگرفتن هواپیمای جاسوسی روسی در سوریه توسط اسراییلی‌ها دچار تنش‌هایی شده است.

** روحانی از فروش نفت ایران مطمئن است
رسانه‌های اسراییلی همزمان با پوشش خبر توافق محرمانه ایران و روسیه به سخنان اخیر حسن روحانی اشاره کردند که تاکید کرده بود ایران همچنان و با وجود تلاش‌های امریکا به صادرات نفت خود پس از 13 آبان ادامه خواهد داد. تایمز اسراییل در بخش‌هایی از گزارش خود در این باره نوشته است: حسن روحانی در سخنانی در روز 5 سپتامبر یعنی درست دو روز پیش از دیدار با پوتین و اردوغان در تهران اعلام کرد که ایران به استخراج و صادرات نفت ادامه خواهد داد. پس از دیدار روسای جمهور ایران و روسیه در تهران که حالا معلوم شده میوه آن توافق نفتی جدید بوده نیز رییس‌جمهور ایران در تمام سخنرانی‌های خود تلاش‌های دونالد ترامپ برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران را به سخره گرفته و تاکید داشت که این آرزوی امریکایی‌ها هرگز محقق نخواهد شد.

این رسانه اسراییلی در ادامه گزارش خود نوشته که مشخص نیست کشورهای دیگری جز روسیه و چین تا چه اندازه مقابل تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه ایران مقاومت می‌کنند چرا که لازمه این مقاومت پذیرفتن ریسک تنبیه توسط واشنگتن است.

** قاسمی: آرزوی امریکا محقق نخواهد شد
همزمان با نزدیک شدن به 4 نوامبر، نگرانی‌ها در افکار عمومی ایران درباره فروش نفت کشورمان نیز پررنگ‌تر می‌شود و برهمین اساس در نشست خبری روز گذشته بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه چند خبرنگار سوال‌های خود را به سیاست ایران برای مقابله با تحریم‌های نفتی امریکا اختصاص دادند.

بهرام قاسمی با اشاره به اینکه واشنگتن برای به صفر رساندن فروش نفت ایران تلاش بسیار زیادی کرده است، گفت: این آرزو محقق نخواهد شد. مکانیسم‌ها و راهکارهای لازم برای مقابله با این مساله از گذشته طراحی شده بود و در مذاکراتی که با بسیاری از کشورها صورت گرفت و هنوز هم ادامه دارد، تدابیری اندیشیده شده است. فکر می‌کنم صادرات ما می‌تواند در حد مطلوب ادامه یابد و این موضوع توسط وزارت نفت و سایر ارگان‌های اقتصادی و در بخش‌هایی از وزارت خارجه دنبال می‌شود. تصور می‌کنم ترامپ نمی‌تواند به این نقطه‌ای که هدف‌گذاری کرده بود، دست یابد.

منبع: روزنامه اعتماد، 1397.7.24
گروه اطلاع رسانی**2002**