در این مطلب که به قلم «محمدامین عقیلی اصغر» منتشر شده، آمده است: اضطراب سنگینی بر فضا حکمفرما می شود. در حالی که یکی از اپراتورها به تمام ایستگاه ها اعلام وضعیت فوق العاده می کند اپراتور دیگر تلاش می کند با شماره فرد تماس گیرنده که یک خط تلفن همراه اعتباری است تماس بگیرد. بعد از سومین تماس همان فرد تلفن را پاسخ می دهد و با هیجانی بیشتر از قبل می گوید خانه اش آتش گرفته و زن و فرزندش در میان دود و اتش گیر افتاده اند اپراتور پس از آنکه به سختی نشانی محدوده محل حادثه را از وی می گیرد بلافاصله سه گروه عملیاتی و یک گروه فرماندهی را از نزدیکترین ایستگاه ها به محل اعزام می کند و همزمان به شیوه های مختلف تلاش می کند فرد تماس گیرنده را ترغیب کند که نشانی دقیق تری از محل حادثه اعلام کند.
با گذشت چند دقیقه از تماس اول و در حالی که گروه های عملیاتی در محدوده احتمالی حادثه سرگرم جستجو هستند مرد جوان مکانی دورتر از مکان قبلی را به عنوان محل حادثه اعلام می کند اگرچه تجربه اپراتورها در شرایط مشابه ظن ساختگی و غیر واقعی بودن حادثه را تقویت می کند اما با احتمال حتی یک درصدی واقیت ماجرا بلافاصله گروه های عملیاتی به نشانی مورد نظر اعزام می شوند از این لحظه به بعد تماس قطع می شود و تلاش ها برای برقراری مجدد آن به دلیل خاموش بودن تلفن مورد نظر بی نتیجه می ماند.
آتش نشان پس از بررسی های گسترده میدانی و اطمینان از عدم وقوع هیچ گونه حادثه ای در منطقه و پس از پشت سرگذاشتن لحظاتی سخت و دلهره آور به ایستگاه های خود باز می گردند. تنها موضوعی که کمی از تلخی این ماجرا برای آتش نشانان کم می کند این است که طی مدت زمانی که آنان درگیر این موضوع هستند هیچ حادثه واقعی در محدوده عملیاتی آنان به وقوع نپیوسته است.
این ماجرا یکی از شیوه های ایجاد مزاحمت برای دستگاه های امدادی و به طور خاص آتش نشانی است. فوت کردن، شوخی های سخیف و نابجا، پخش موزیک، فحاشی و توهین، گرفتن شماره 125و دادن گوشی به دست کودکان خردسال، مطرح کردن موارد غیر مرتبط و ...از جمله موارد ایجاد مزاحمت است که اپراتورهای دستگاه های امدادی بارها در ساعات مختلف شبانه روز با آن مواجه می شوند. معضلی که به یکی از چالش‌های عمده سازمان‌های امدادی به ویژه سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی تبدیل شده است.

*** بیش از 50هزار تماس مزاحم با آتش نشانی همدان
رئیس سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی همدان با بیان اینکه طی 5 ماه گذشته شهروندان 73هزار و 344 تماس با سامانه 125 برقرار کردند که نسبت به مدت مشابه سال قبل 33 درصد افزایش داشته است گفت: از این تعداد تماس یکهزار و 593 موردآن منجر به عملیات گردیده و 52 هزار و 60مورد مزاحمت تلفنی بوده است.
محمد رضا بیاناتی با اشاره به اینکه تعداد مزاحمت های تلفنی برای سامانه 125 طی 5 ماهه نخست سال نسبت به مدت مشابه سال قبل 31 درصد افزایش داشته است اظهار کرد: از مجموع تماس های دریافتی در این مدت دوهزار و 673 تماس جهت دریافت راهنمایی و مشاوره بوده و 9 مورد حریق کذب بوده است.
وی با بیان اینکه از آغاز سال تا پایان مرداد 16 هزار و 439 مورد تماس اشتباه با این سامانه برقرار شده است که نسبت به سال قبل 95 درصد رشد داشته است گفت: یکی از دلایل عمده این موضوع قطعی های مداوم برق و عدم آگاهی گروه قابل توجهی از شهروندان نسبت به شماره دستگاههای خدمات رسان بوده است.
رئیس سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی همدان با بیان اینکه شهروندان باید از تماس غیرضروری و ایجاد مزاحمت برای سامانه 125 بپرهیزند تصریح کرد: این کار در زمان وقوع حوادث و سوانح باعث تاخیر در دسترسی شهروندان به امدادگران این سازمان و اخلال در خدمت رسانی می شود
وی افزود: طبق ماده 641 قانون مجازات اسلامی مزاحمان تلفنی سامانه‌های خدماتی نظیر 125 که باعث ایجاد اختلال در خدمات رسانی به شهروندان در عرصه‌ های مختلف شوند مجرم شناخته شده و با توجه به جرم مرتکب شده به سه ماه تا یکسال حبس محکوم می شوند.
بیاناتی از پیگیری قضایی ایجاد مزاحمت برای سامانه 125 خبر داد و افزود: فردی که در تماس‌های متعدد با سامانه 125 همدان باعث ایجاد مزاحمت و اخلال در عملکرد این سامانه شده بود با حکم مرجع قضایی به 6 ماه حبس تعزیری محکوم شد.
وی عنوان کرد: به دنبال تماس‌های متعدد فردی با سامانه 125 و ایجاد مزاحمت برای مرکز پیام فرماندهی پیگیری موضوع در دستور کار نماینده حقوقی سازمان قرار گرفت و در ادامه شکایت ‌نامه ‌ای از فرد مورد نظر تنظیم شده و همراه گزارش مزاحمت و مستندات مربوطه در اختیار مقام قضایی قرار گرفت که پرونده به شعبه 104 کیفری استان ارجاع شد.
وی افزود: قاضی دادگستری پس از تحقیقات مقدماتی و بررسی گزارش دستگاههای مختلف حکم به دستگیری مالک تلفن همراه مورد نظر که یک مرد 31 ساله و ساکن یکی از مناطق ‌ شهر همدان بود، داد.
رئیس سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی همدان گفت: با توجه به اختفای متهم جلسه رسیدگی به این پرونده به طور غیابی تشکیل و دادگاه با توجه به مستندات متعدد مالک تلفن را به جرم مزاحمت تلفنی برای سامانه 125 آتش نشانی همدان به 6 ماه حبس تعزیری محکوم کرد.
بیاناتی افزود: چند روز بعد از صدور قرار مجرمیت مرد جوان توسط ماموران انتظامی دستگیر شده و پس از طی مراحل قانونی به منظور گذراندن دوران محکومیت تحویل ندامتگاه مرکزی همدان شد.

***کاهش مزاحمان اورژانس پس از برخورد قضایی
مدیر روابط عمومی مرکز فوریت های پزشکی همدان نیز دراین باره می گوید: سالانه بطور میانگین 400هزار تماس با سامانه 115 برقرار می شود که تنها ده درصد آن منجر به ماموریت می شود و 90 درصد تماسهای متفرقه است.
عباس اولیاسمیع با بیان اینکه بیش از 40 از درصد از تماسهای متفرقه را مزاحمت تلفنی تشکیل می دهد گفت: سال گذشته اقدامات خوبی در برخورد با مزاحمان تلفنی با همکاری دادستانی انجام شد که نتیجه آن کاهش آمار این معضل در سال جاری است.
وی مهمترین دلیل ایجاد مزاحمت ها را خلاء های تربیتی و فرهنگی دانست و افزود: باید در کنار آموزش حقوق شهروندی وظایف شهروندی را نیز به مردم آموزش داد که یکی از این وظایف عدم اخلال در عملکرد دستگاه های امدادی است.

** کمبودهای روحی و تربیتی عامل عمده مزاحمت های تلفنی
براساس پژوهش های انجام شده، بسیاری از متخصصان علوم رفتاری و روانشناسان معتقدند که برخی از اختلالات روانی و ضعف های تربیتی در خانواده ها، نقش موثری در افزایش مزاحمت ها از جمله مزاحمت های تلفنی دارد.
گرایش برخی از افراد به مزاحمت و آزار دادن دیگران یکی از علت های اصلی ایجاد مزاحمت از جمله مزاحمت تلفنی است که در این نوع از بیماری و اختلال روانی، فرد از آزار دادن دیگران لذت می برد و به عبارتی، برخی به دلیل اختلال شخصیتی از جمله اختلال شخصیت ضد اجتماعی، درصدد آسیب رساندن به سایر افراد جامعه هستند که در برخی موارد این بیماران از طریق تماس های تلفنی و ایجاد مزاحمت به دنبال رسیدن به اهدافشان هستند.
متخصصان علوم رفتاری و روانشناسان معتقدند افرادی که به این اختلال روانی دچار هستند، می بایست تحت درمان قرار بیرند تا از ایجاد دردسر و مشکلاتی که گاهی ممکن است به قیمت از دست رفتن جان یک یا چندین انسان شود، پیشگیری کرد.

***95 درصد مزاحمان تلفنی مشکلات روانی دارند
با بررسی آمار و پژوهش های انجام شده در بسیاری از کشورهای دنیا از جمله ایران، می توان خلع تربیت خانوادگی را نیز در شکل گیری این ناهنجاری و افزایش مزاحمت های تلفنی به وضوح مشاهده کرد.
طبق پژوهشی که بین سال های 90-89 در پژوهشکده علوم رفتاری انجام شده، بیشتر مزاحمان مراکز خدماتی، امدادی، آتش نشانی، اورژانس، اطلاعات تلفن و غیره کودکان بوده اند که تنها هدف شان از این اقدام فقط بازی و سرگرمی بوده است و از سویی بیشتر مزاحمان حرفه ایی تلفنی، ضعف تربیت داشته و از نگاه آسیب شناسی، در جایگاه افراد هنجارشکن قرار دارند
همچنین مزاحم های تلفنی در کشور ما به طبقه اجتماعی خاصی تعلق ندارند، سن بیشتر آنها زیر 30 سال است و حدود 95 درصد از مزاحمان مراکز خدماتی، امدادی، آتش نشانی، اورژانس، اطلاعات تلفن و غیره درتمام طبقه های اجتماعی وجود دارند و نمی توان بطور خاص به قشر خاصی اشاره کرد وگفت که این افراد از اقشارکم درآمد یا متوسط و یا ثروتمند جامعه هستند.
در این پژوهش؛ تنهایی، انزوا، ضعف دربرقراری ارتباط حضوری با دیگران، ناتوانی در گفت وگو با افراد خانواده، عقده های روحی و روانی و نداشتن هم صحبت مناسب هم از جمله دلایل مزاحمت های تلفنی عنوان شده است که 95 درصد از مزاحمان تلفنی از مشکلات رفتاری و روانی رنج می برند و کاستی های فرهنگی باعث بروز این رفتارهای بیمارگونه شده است.

***کاستی‌های فرهنگی عامل اصلی مزاحمت
مجید ابهری، جامعه‌شناس وآسیب شناس اجتماعی در مورد چرایی ایجاد مزاحمت برخی افراد می گوید: استفاده از تلفن نیازمند فرهنگ و بستر فرهنگی است و این وسیله برای سرعت در ارتباطات ایجاد شده است که متاسفانه در بسیاری از موارد نه تنها باعث آرامش نمی‌شود بلکه ابزاری برای مزاحمت و تنش‌های فکری و عصبی تبدیل شده است.
وی با بیان اینکه کاستی‌های فرهنگی باعث این‌گونه رفتارهای بیمارگونه شده است گفت: افرادی که اقدام به چنین کاری می‌کنند باید خود را به جای فردی بگذارند که تلفن او با هدف مزاحمت به صدا در می‌آید.
ابهری با بیان اینکه در کنار مزاحمت‌های خانگی برخی مزاحم شماره‌های خدماتی و درمانی همچون آتش ‌نشانی، اورژانس و پلیس می‌شوند گفت: این نهادها با قصد خدمت به مردم جامعه و رسیدگی به مشکلات آنان ایجاد می‌شود و اشتغال خطوط آنها باعث ایجاد مشکلات برای دیگر هموطنان می‌شود و مزاحمان نباید انرژی، وقت و حوصله این خدمتگزاران را بیهوده تلف کنند.
ابهری با بیان اینکه ایجاد مزاحمت برای مراکز خدماتی و درمانی فقط از سوی کسانی که با آزار دیگران آرامش می‌گیرند انجام می شود به این افراد پیشنهاد کرد که برای دریافت خدمات مشاوره‌ای حتما به روانشناس مراجعه کنند چرا که فردی که دارای روان سالم و عقل درست باشد برای دیگران مزاحمت ایجاد نمی‌کند.

*** لزوم بررسی علمی معضل مزاحمت
آنچه مسلم است بررسی دلایل ایجاد فعل مزاحمت تلفنی نیاز به کار مطالعاتی عمیق دارد و نمی‌توان با حدس و گمان درباره این گونه مسائل و معضلات و رفتارشناسی این دست از افراد که به نوعی بیمار هستند، پرداخت.
ممکن است نوجوانان و جوانانی که مبادرت به مزاحمت تلفنی برای نهادهایی همچون اورژانس، آتش‌نشانی و حتی پلیس می‌کنند به دنبال پرکردن اوقات فراغت یا هیجان‌جویی باشند، از این رو برای شناخت دقیق علت بروز چنین رفتاری باید تحقیق میدانی و جامع انجام داد.
بسیاری از مزاحمان تلفنی که کودکان زیر 12 سال هستند، به دلیل بی توجهی خانواده ها و کمرنگ شدن تربیت اجتماعی، از گوشی های تلفن به عنوان اسباب بازی و سرگرمی استفاده می کنند و به دلیل شماره های کوتاه مراکز خدماتی و امدادی، ناخواسته مزاحمت های تلفنی برای این مراکز به ویژه آتش نشانی ایجاد می شود.
عدم توجه والدین به این مساله می تواند در بلند مدت، ایجاد مزاحمت های تلفنی از سوی کودکان را به یک عادت خطرناک و همچنین اختلال روانی تبدیل کند که می تواند آثار و نتایج جبران ناپذیری در پی داشته باشد.
توجه به این نکات تربیتی و آموزشی از سوی والدین در خانه و معلمان و مشاوران در مدارس و تاکید بر رعایت قوانین اجتماعی و احترام به حقوق دیگران در جامعه و گوشزد کردن عواقب اینگونه ناهنجاری ها می تواند نقش موثری در کاهش اینگونه آسیب ها داشته باشد.
از سویی دیگر اگر بسیاری از مزاحمان تلفنی می‌دانستند که برابر قانون ایجاد مزاحمت تلفنی یک فعل عمدی آگاهانه است و افراد پس از اثبات مزاحمت به یک تا شش ماه حبس محکوم می‌شوند یا حتی برابر ماده 727 قانون مجازات اسلامی این جرم را در عداد جرایم قابل گذشت احصا نکرده است شاید هیچگاه دست به این اقدامات مجرمانه نمی زند.

*** کلام آخر
مزاحمت تلفنی و به طور خاص ایجاد مزاحمت برای دستگاههای امدادی و خدمات رسان مانند سازمان آتش نشانی معضلی ریشه ای است که برخورد و پیشگیری از آن نیز نیازمند مجموعه ای از تدابیر و راهکارهاست.
همگانی شدن دسترسی به ابزارهای مختلف ارتباطی نظیر تلفن همراه بدون ایجاد بستر فرهنگی لازم، خلاء های تربیتی و فرهنگی، مشکلات شخصیتی، نا آگاهی بخشی از مردم نسبت به تبعات و آسیب های ایجاد مزاحمت برای یک نهاد امدادی که می تواند لطمات جبران ناپذیر جانی و مالی برای دیگران در پی داشته باشد. عدم اطلاع از برخورد قضایی با مرتکبین این جرم و اغماض نهاد های قانونی در برخورد با متخلفین از جمله عوامل افزایش آمار مزاحمت های تلفنی برای سازمان هایی مانند آتش نشانی است که برای حل این معضل بسته به عامل زمینه ساز آن باید راهکار های متناسب با آن اتخاذ و دنبال شود.
در کنار این موارد افزایش اعتماد عمومی نسبت به فعالیت دستگاه های امدادی مانند آتش نشانی به نحوی که مردم آتش نشانان را همانگونه که در واقعیت وجود دارد از خود بدانند و دادن این باور درست به شهروندان که در زمان وقوع حوادث و سوانح مختلف که احتمال وقوع آن برای تمام افراد جامعه وجود دارد این امدادگران هستند که می توانند از جان و مال آنان در برابر خطرات محافظت کنند، نقش موثری در کاهش مزاحمت های تلفنی و هر گونه اخلال دیگری در عملکرد سازمان آتش نشانی و سایر دستگاه های امدادی خواهد داشت.