خرداد: سرطان، سهم مردم استان مركزي از نفت و صنايع بزرگ است.جان مردم اين استان در سايه گازهاي سرطان‌زايي كه صنايع نفتي و صنعتي بی‌محابا توليد مي‌كنند، آب‌هايي كه با فاضلاب و پساب صنعتي و نفتي آلوده مي‌شوند و درنهايت خاك آلوده، در خطر است.
به گزارش خرداد به نقل از قانون، براساس آمار تنها در سال 95، 6هزار و پانصد بیمار مبتلا به سرطان در این استان شناسایی شده كه صنايع آلاينده از عوامل بروز اين بيماري بوده است. به‌گفته مديركل دفتر پايش سازمان محيط زيست، شيوع سرطان به‌دليل همجواري صنايع با مناطق مسكوني خارج از انتظار آن‌ها نبوده است.استان مركزي به‌عنوان يكي از بزرگ‌ترين قطب‌هاي صنعتي كشور شناخته مي‌شود اما اين قطب صنعتي بيشتر از آنكه براي ساكنان استان نعمت باشد به يك نقمت تبديل شده است. هنگامي‌كه كلنگ احداث پالايشگاه، پتروشيمي، نيروگاه و ديگر صنايع در استان مركزي بر زمين زده شد، هيچگاه تصور نمي‌‌رفت زندگي در سايه اين صنايع براي مردم اين استان تبديل به جهنمي شود. در اين سال‌ها زندگي مشقت‌بار مردم استان مركزي بارها به صدر اخبار كشور تبديل شده است. يك روز خبر بحران كارگري و ضرب و شتم كارگران و روز ديگر نفس بريده مردم در هواي آلوده، افزايش بيماران سرطاني، جنين‌هاي ناقص و ... .
پتروشيمي بلاي جان مردم شازند
بازي صنايع آلاينده با جان مردم استان مركزي ادامه دارد؛ اين‌بار نوبت پتروشيمي شازند است كه مردم را قرباني كند. احداث پتروشيمي شازند در همان روزهاي نخست با مخالفت شديد جامعه محيط زيست كشور مواجه شد. حسینعلی ابراهیمی کارنامی، مديركل وقت محيط زيست استان مركزي يكي از منتقدان و البته مخالفان اصلي احداث پتروشيمي در شازند بود. به‌باور او منطقه شازند ديگر ظرفيت و توان استقرار صنايع آلاينده‌اي همچون پتروشيمي را نداشت. كارنامي در مصاحبه‌اي در اين‌باره گفته بود:« به نظر می‌رسد آستانه تحمل محدوده پالایشگاه، پتروشیمی و نیروگاه تکمیل شده است و ایجاد صنعت آلاینده دیگری در این محدوده جایز نیست.این محدوده در شعاع 30کیلومتری اراک واقع شده و در این محدوده طبق قانون نمی‌توان صنعت آلاینده ایجاد کرد.احداث این واحد مشمول ارزیابی زیست‌محیطی است که براساس آن باید در این مرحله امکان‌سنجی و مکان‌یابی انجام شود و تعیین مکان پیش از انجام این مرحله موضوعیت ندارد. با توجه به موارد مذکور محیط زیست با این اقدام موافق نيست.سیاست کلی در حوزه صنعت باید استقرار صنایع کم‌آب‌بر باشد.در تمام استان این سیاست باید مد نظر واقع شود و بخش توسعه استان نیاز است که به این مهم توجه داشته باشد.لازم به ذکر است که گفته می‌شود شرکت پتروصنعت پیشتاز و توسعه پتروشیمی الوند در پوشش مجوز تولید ETBE مجوز تولید MTBE را نیز اخذ کرده است که این ماده ماده‌ای سرطان‌زاست».
پتروشيمي شازند؛ بدون ارزيابي محيط زيست
باوجود تمامي اين مخالفت‌ها و حتي نبود ارزيابي محيط زيستي مانند روال هميشگي بسياري از پروژه‌هاي ضدمحيط زيستي، پتروشيمي شازند افتتاح شده و به‌بهره‌برداري رسيده‌اند. هم‌اكنون پس از گذشت مدت زمان اندكي، عوارض آلايندگي پتروشيمي شازند، نمايان شده و منطقه را به جهنمي براي ساكنان آن تبديل كرده است. ساكناني كه اين روزها به مهاجرت اجباري براي تنها زنده ماندن مي‌انديشند. سياوش آقاخاني، فعال محيط زيست در اراك به «قانون» درباره وضعيت پتروشيمي شازند مي‌گويد:« پتروشيمي جزو صنايع آلاينده در دنيا به‌شمار مي‌رود. شوربختانه در زمان راه‌اندازي پتروشيمي، ارزيابي زيست محيطي آن انجام نشد. پس از پيگيري‌هاي فراوان متوجه شديم طرحي به‌نام ارزيابي زيست محيطي پتروشيمي شازند وجود ندارد. مطالعات زيست محيطي دارد ولي ارزيابي زيست محيطي مطالعه‌اي همه جانبه‌ها است و پيامدهاي زيست محيطي استقرار يك واحد صنعتي را مي‌سنجد و پس از آن در كارگروه ارزيابي استان بررسي و سرانجام مصوب كارگروه ملي ارزيابي كشور مي‌شود؛ چنين ارزيابي براي پتروشيمي شازند وجود ندارد. مطالعه زيست محيطي را حتي يك شركت خصوصي نيز مي‌تواند انجام دهد اما قابل استناد براي ارزيابي و صدور مجوز نيست».
جولان فلرها در سكوت سازمان
تعطيلي صنايع يا مهاجرت اجباري دو روي سكه صنايع در ايران هستند. اين درحالي است كه مي‌توان گزينه ديگري را نيز انتخاب كرد. هم‌اكنون در بسياري از كشورهاي دنيا، صنايع پتروشيمي وجود دارند آن‌ها چرخ اقتصاد كشورها را به حركت در مي‌آورند اما اين سودآوري هيچگاه سلامت مردم را نشانه نرفته است. ضوابط زيست‌محيطي در اين كشورها به‌صورت سختگيرانه‌اي رعايت و البته نظارت مي‌شود. «فلر» يكي از بحث‌هاي جدي در صنايع پتروشيمي است كه هم‌اكنون در پتروشيمي دنيا رعايت مي‌شود. آقاخاني با تاكيد بر اينكه پتروشيمي شازند مجموعه‌‌اي از آلودگي‌ها را دارد، مي‌گويد:«شايع‌ترين آلودگي آن فلر است. پتروشيمي فلر دارد. در زمان رياست ابتكار در سازمان حفاظت محيط زيست تفاهمنامه‌اي با وزارت نفت منعقد شد كه به‌واسطه آن استفاده از فلر، ممنوع شد. فلر به‌شدت آلاينده است و باعث به‌وجودآمدن بيماري‌هاي بسياري مي‌شود. هم‌اكنون اين تفاهمنامه اجرايي نمي‌شود و شاهد سوزاندن فلر در پتروشيمي هستيم. مساله ديگر در بحث آلايندگي، آلودگي هواست. البته بحث‌هايي براي كاهش اين آلودگي هوا مطرح شده است».
نشت نفت به سفره‌هاي زيرزميني
آقاخاني با اشاره به آلودگي سفره‌هاي زيرزميني مي‌گويد:« آلودگي مهم ديگري كه درحال حاضر در مجموعه پتروشيمي وجود دارد، بحث نشت مواد نفتي به منابع آب‌هاي زيرزميني است. براساس شواهد حتي چاه‌هاي داخل مجموعه نيز به پسماندهاي پتروشيمي آلوده شده‌اند. به‌عنوان نمونه حجم بالايي از چاه شماره 7 پتروشيمي به مواد نفتي آلوده شده است. پسماندهاي پتروشيمي سفره‌هاي زيرزميني منطقه را به شدت آلوده كرده‌اند. نكته ديگر در بحث آلودگي پتروشيمي، وجود حوضچه‌هاي تبخير است. موادي در آنجا ذخيره مي‌شود براي اينكه تبخير و آلودگي آن‌ها كمتر شود، اين حوضچه‌هاي تبخير نشتي دارند و مواد خطرناك وارد سفره‌هاي زيرزميني شده است. بحث پساب‌هاي صنعتي نيز يكي ديگر از چالش‌هاي آلودگي منطقه است».
ماجراي عجيب خروج از ليست آلاينده‌ها
يكي از عجيب‌ترين اظهار نظرهاي چند سال اخير سازمان محيط زيست درباره پتروشيمي شازند است؛ برخي از مسئولان اين سازمان در گذشته گفته بودند كه پتروشيمي شازند جزو صنايع آلاينده نيست و به همين دليل از ليست صنايع آلاينده كشور خارج شد. شايد جالب باشد بدانيد كه پس از اين اظهارنظر عجيب، مديران پتروشيمي اين مجموعه را جزو صنايع سبز اعلام كردند. مساله‌اي كه بيشتر به طنزي تلخ براي دوستداران محيط زيست كشور شبيه بود. آقاخاني در اين‌باره بيان مي‌كند:«در يك دوره كوتاه پتروشيمي شازند از ليست صنايع آلاينده خارج شد اما اين به‌آن معني نيست كه آلاينده نيست. در آن زمان مديركل اعلام كرد كه اكنون آلاينده نيست. البته اين مساله اما و اگرهاي فراواني به‌دنبال داشت و برخي بر اين باور بودند كه مساله‌اي ميان مديران پتروشيمي و مديركل محيط‌زيست وجود دارد اما هيچگاه مداركي در اين‌باره منتشر نشد. اما نكته قابل توجه اينجاست كه حتي با اين اظهارنظر نيز پتروشيمي براي مدت زمان اندكي از ليست صنايع آلاينده خارج شد و دوباره به اين ليست بازگشت. اما مساله مهم اين است كه پتروشيمي شازند سلامت مردم منطقه را نشانه رفته است. از زمان احداث آن تاكنون بيماري‌هايي مانند انواع سرطان، نازايي، جنين‌هاي بدون قلب و ... شيوع پيدا كرده ولي تاكنون روي اين مساله مطالعه رسمي صورت نگرفته است و تنها با بازديد از اين منطقه به اين مساله پي خواهيد برد».
بادهاي سرطاني در اراك
بسياري از شهرهاي استان مركزي با بحران زيست‌محيطي دست و پنجه نرم مي‌كنند، كلانشهر اراك به‌عنوان مركز استان صدرنشين بحران زيست محيطي است. آلودگي هوا در اين كلانشهر ديگر به مساله‌اي عادي براي شهروندان اراكي تبديل شده است. آقاخاني، درباره آلودگي هوا در اراك به «قانون» مي‌گويد:«آلودگي هواي شهر اراك در وضعيت حادي قرار دارد. اين شهر از معدود شهرهاي كشور است كه علاوه‌بر آلودگي خودروها و ريزگردها، مشکل آلايندگي صنايع را نيز دارد. در بسياري از شهرهاي كشور آلايندگي با وزش باد و بارندگي از بين مي‌رود و وضعيت هوا در شرايط سالم قرار مي‌گيرد اما در اراك اتفاق ديگري رخ مي‌دهد. در اكثر مواقع، بادهاي اراك از سمت جنوب غربي شهر مي‌وزند كه به‌دليل قرارگيري واحدهاي صنعتي آلاينده در جنوب غربي شهر ، اين بادها ميزان آلودگي هواي اراك را افزايش مي‌دهند. همچنين بادهاي شمال غربي نيز ريزگردهاي تالاب ميقان را به شهر اراك مي‌آورد».
نوع ذرات آلاينده شهر اراك يكي از نگراني‌هاي فعالان محيط زيست كشور درخصوص وضعیت شهر اراک است. براساس شواهد ريزگردهاي پايه سولفات سديم در ذرات آلاينده اراك وجود دارد كه اين ذرات موجب شيوع انواع بيماري‌هامانند سرطان در اراك شده است. آقاخاني با تاكيد براينكه ريزگردهاي اراك، رس نيست كه تنها مشكلات تنفسي ايجاد كند بلكه سولفات سديم است كه موجب مبتلا شدن به انواع سرطان مي‌شود، تصريح مي‌كند:« تالاب ميقان، بزرگ‌ترين معدن سولفات سديم خاورميانه است. ريزگردهاي اين تالاب كه سولفات سديم است، سلامت مردم اراك را تهديد مي‌كند. تمامي اين شرايط باعث شده است كه اراك از لحاظ بروز بيماري‌هاي مرتبط با آلودگي هوا در شرايط بحراني قرار گيرد و متاسفانه بيماري‌هايي مانند سرطان‌هاي دستگاه تنفسي و سرطان‌هاي مرتبط با خون و موارد اينچنيني شايع شود. براساس آمار دانشگاه علوم پزشکی اراک، 6500 بيمار سرطاني در اين شهر وجود دارند اما به‌نظر من تعداد بيماران سرطاني اراك بيش از اين آمار است ؛چراكه بسياري از بيماران سرطاني اراك براي معالجه به تهران و ديگر شهرهاي كشور مراجعه مي‌كنند».
گازهاي سرطان‌زاي نامريي
حال پرسش اين است باتوجه به آلايندگي صنايع كلانشهر اراك چرا تاكنون سازمان محيط‌زيست و استانداري اراك و ديگر دستگاه‌ها و ادارات مربوطه اقدامي براي برخورد با اين صنايع آلاينده انجام نداده‌اند؟ آقاخاني در پاسخ به اين پرسش مي‌گويد:«مساله‌اي كه درباره صنايع آلاينده و نحوه پايش آن وجود دارد، اين است كه برخي ذرات آلاينده پايش نمي‌شوند. به‌عنوان مثال شبكه پايش آلودگي هواي شهر اراك، تنها پايش پنج ذره آلاينده را اندازه‌گيري مي‌كند كه شامل ذرات آلاينده نيتروژن، كربن، اوزن و ذرات ريزگردهايي به‌اندازه 5/2 ميكرون و 5 ميكرون مي‌شود. نكته جالب توجه اينجاست كه ذرات فلورايد به‌هيچ‌وجه اندازه‌گيري و پايش نمي‌شود. كارخانه آلومينيوم اراك به‌عنوان يكي از شاخص‌ترين صنايع اراك، ذرات آلاينده‌اي مانند فلورايد توليد مي‌كند. اين آلودگي در شبكه پايش شهر اراك هيچگاه اندازه‌گيري نمي‌شود. اگر اين پايش انجام شود، به عمق فاجعه در كلانشهر اراك پي‌خواهيم برد. گازهاي فلورايد و HF سرطان‌زا هستند. متاسفانه طبق برآوردها حدود 80 تن روزانه فلورايد وارد هواي شهر اراك مي‌شود و انواع آلودگي‌ها و بيماري‌ها را ايجاد مي‌كند؛ گازهاي سرطان‌زايي كه تاكنون ديده و محاسبه نشده‌اند».
دستگاه پايش فلورايد در مركزي
شينا انصاري، مديركل دفتر پايش سازمان محيط‌زيست درباره نحوه پايش صنايع آلاينده اراك به «قانون» مي‌گويد:« دو نوع پايش هوا وجود دارد. پايش محيطي كه شامل ايستگاه‌هايي است كه وضعيت كيفي هوا را اعلام مي‌كنند. در استان مركزي چندين دستگاه وجود دارند كه درحال حاضر سه دستگاه به سامانه آنلاين كشور متصل شده است. گازهاي محيطي مانند دي‌اكسيد گوگرد، دي‌اكسيد نيتروژن، ازن، مونوكسيد كربن و همچنين ذرات معلق كمتر از 10 ميكرون و 5/2 ميكرون را اندازه‌گيري مي‌كنند. اما صنايع استان مركزي به‌عنوان منابع ثابت آلودگي جداگانه پايش مي‌شوند. در پايش اين صنايع، پارامترهاي مختلفي را اندازه‌گيري مي‌كنند.دستگاه اندازه‌گيري Hf در استان مركزي خريداري شده و مي‌تواند فلورايد را اندازه‌گيري و پايش كند.پايش آلايندگي يك بحث است و بحث ديگر اين است كه بايد سيستم‌هاي كنترلي، روي خروجي اين آلاينده‌ها نصب شوند. بايد فيلتراسيون وجود داشته باشد و بتوانند آلايندگي را كنترل كنند. يكي از صنايع آلاينده، كارخانه آلومينيوم‌سازي اراك است.
واحدهاي ديگر نيز در بحث صنايع شاخص آلاينده استان مركزي وجود دارند. سال گذشته، ليستي از اين صنايع آلاينده را به سازمان امور مالياتي كشور اعلام كرده‌ايم تا مشمول عوارض آلايندگي شوند».طي چند دهه گذشته بسياري از كارشناسان محيط‌زيست و بهداشت نسبت به بحران زيست محيطي در استان هشدار داده‌اند ولي گوش شنوايي براي آن نبوده است. اكنون استان مركزي وارد بحران زيست محيطي شده است و مسئولان همچنان در خواب هستند.
نظر شما