به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری برنا، 18 اردیبهشت ماه 97 آمریکا با اعلام «دونالد ترامپ» از برجام خارج شد. نقض برجام در حالی اتفاق افتاد که رئیس جمهور آمریکا برای این خروج یک سال و نیم تلاش کرد.

در ابتدا ترامپ خواهان خروج ایران از برجام بود و در ادامه تلاش کرد، اروپا را در این مسیر با خود همراه کند. همچنین او توپ را برای خروج به زمین کنگره انداخت اما به در بسته خورد و در نهایت به صورت یک جانبه توافق هسته ای را نقض کرد.

ترامپ معتقد است، برجام تحرکات ایران را در منطقه بیشتر کرده و کشورمان به راحتی خرید و فروش نفت انجام می دهد. از طرفی دیگر کشتی های ایرانی به راحتی در آبهای آزاد تردد کرده و نفتکش های ایرانی بیمه می شوند. همچنین توانمندی جمهوری اسلامی ایران روز به روز بیشتر می‌شود. بنابراین او این توافق را بارها ننگین و شرم آور توصیف کرده و از آن خارج شد.

البته این خروج یک جانبه هزینه هایی را برای ایالات متحده در پی داشت. آمریکا حدود 7 تریلیون دلار برای مهار ایران در منطقه هزینه و خود را در عرصه بین المللی منزوی کرد. همچنین نقض توافق هسته‌ای شکاف عمیقی میان اروپا و آمریکا ایجاد کرد که تا به امروز بی سابقه است.

نقش اتحادیه اروپا در باقی ماندن در برجام

اروپا تعهد سیاسی خود به برجام را حفظ کرده و همه اعضای اتحادیه اروپا و مسئول سیاسیت خارجی همواره مهر تایید بر این توافق هسته ای گذاشته اند. در بیانیه مشترک سه کشور اروپایی در بروکسل، کمیسیون مشترک در سطح وزرا و معاون سیاسی وزیر خارجه قاطعانه از برجام حمایت شد. همچنین اقدام ترامپ این اتحادیه را به این فکر انداخت که وابستگی خود را به ایالات متحده کمتر کند.  پس از خروج آمریکا از برجام ایران به دنبال حفط منافع خود در حوزه نفت، بانک، پتروشیمی، گاز، حمل و نقل و تجارت است. تامین منافع ایران از برجام، کار را برای اتحادیه اروپا سخت کرده و آمریکا جدی تر ایستاده تا هر شرکت و سازمانی که وارد همکاری با ایران شد را تحریم کند. به ادعای اوپک آمریکایی ها 30 هیات به کشورها فرستاده و در تماس تلفنی با کمپانی ها و افراد آنها را تهدید به تحریم در ازای همکاری با ایران می کنند. معاون یکی از بانک های معتبر اروپایی مدعی شده که وزیر خارجه آمریکا شخصا با رئیس بانک تماس گرفته تا مانع همکاری این بانک با ایران شود.

برای رفع مشکل بانکی ایران سه وزیر خارجه و دارایی اروپا به همراه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا طی نامه ای خواستار معافیت و همکاری با ایران شدند. مذاکرات طرف اروپایی ادامه دارد و عمده مشکلات بر سر مسائل بانکی است.

بزرگترین خریدار نفتی ایران چین، هند و اتحادیه اروپا هستند. اگر تلاش کنیم این سه خریدار را حفظ کنیم موفق خواهیم شد هرچند معطل کانال بانکی هستند.

دو راه حل پیشنهادی اروپا برای دور زدن تحریم های ایران

کمیسیون اروپا مشغول بررسی راه‌هایی است تا پیامدهای تحریم‌های آمریکا علیه ایران را برای صنایع اروپا به حداقل برساند و نگذارد معاملات اروپا با ایران راکد شود. البته یکی از مشکلات اصلی برای اروپا این است که دلار کماکان ارز مسلط در نظام مالی بین‌المللی است زیرا اروپایی معاملات خود با ایران را بیشتر با دلار انجام می‌د‌هند. به همین دلیل آنها نیز در کانون تحریم‌ها قرار می‌گیرند.

از این رو «هایکو ماس»، وزیر امور خارجه‌ آلمان، در ماه اوت پیشنهاد کرد که کشورهای اروپایی کانال‌های پرداختی مستقل از ایالات متحده آمریکا، صندوق ارزی ویژه‌ی اروپا و نیز سیستم "سوئیفت" مستقل خود را ایجاد کنند.

به همین دلیل کمیسیون اتحادیه‌ی اروپا فعلا نقل و انتقالات مالی از این طریق را غیرعملی می‌داند و مشغول بررسی مدل‌های مختلفی است تا تجارت با ایران را برپا نگاه دارد. سوئیفت نهادی جهانی برای ارتباطات مالی میان بانک‌هاست. بانک‌های بین‌المللی عضو این نهاد، مبادلات و نقل و انتقالات مالی خود را از طریق این نهاد انجام می‌دهند.

همچنین طرح ایجاد "بورس مبادلاتی" یکی از این مدل‌ها برای تقویت یورو به عنوان یک ارز جهانی است. افزون بر آن کمیسیون اروپا در صدد تاسیس گونه‌ای "بورس مبادلاتی" با ایران است. در این صورت بانک‌ها به چنین بورسی تعلق نخواهند داشت و مجبور نخواهند بود میان معاملات با ایالات متحده آمریکا و ایران یکی را انتخاب کنند. به جای آن اتحادیه اروپا بطور هدفمند نهادی تاسیس می‌کند که کار آن صرفا مبادلات مالی فرامرزی با ایران است.

اگر این بورس مبادلاتی تاسیس شود، می‌تواند داد و ستد مالی میان شرکت‌های اروپایی و ایرانی را انجام دهد. برای نمونه اگر ایران به ایتالیا نفت صادر کند، در ازای آن از بورس یادشده حق خریدی دریافت می‌کند که به واسطه‌ آن می‌تواند فرضا از شرکت‌های متوسط آلمانی جنس بخرد. بدین‌سان موضوع انتقال پول از ایتالیا به ایران و از ایران به آلمان منتفی می‌شود و ایتالیا پولی را که قرار است به ایران بپردازد، به آلمان می‌پردازد.

گفته می‌شود که این ایده از فرانسه بوده است، اما از همان آغاز طرح آن بریتانیا و آلمان نیز در جریان قرار گرفته‌اند. به گفته‌ کمیسیون اروپا، حسن بورس مبادلاتی این است که کشورهای ثالث نیز می‌توانند در آن دخیل باشند. البته هنوز مقامات اروپا مطمئن نیستند که تاسیس چنین بورسی برای برپا نگه داشتن معاملات با ایران کافی باشد.

اما این طرح، در حال حاضر یگانه طرح کمیسیون اروپا هم نیست و همزمان روی مدل‌های دیگری نیز بحث می‌شود. قدر مسلم اینکه در این زمینه راه‌حل ایده‌آلی وجود ندارد.

کمیسیون اروپا قصد دارد حداکثر تا ماه دسامبر بیانیه‌ای صادر کند و در آن توضیح دهد که چگونه می‌خواهد در برابر پیامدهای خروج آمریکا از برجام واکنش نشان دهد و تحریم‌های ناشی از آن را دور بزند. در بروکسل گفته می‌شود که احتمالا در این بیانیه پیشنهادهای مشخصی نیز ارائه خواهد شد که چگونه می‌توان نقش یورو را در جهان تقویت کرد.

یکی از گزینه‌های دیگر می‌تواند استفاده از "صندوق بحران یورو" (ESM) همچنین برای معاملات با ایران باشد. حسن این صندوق آن است که تاکنون بطور جدی در بازارهای آمریکا فعال نبوده است و به همین دلیل هم ایالات متحده نمی‌تواند آن را مشمول تحریم‌ها کند. بر عکس آن، "بانک سرمایه‌گذاری اروپا" (EIB) برای این منظور مناسب نیست، زیرا در بازارهای آمریکایی فعالیت دارد.

حسن روحانی حالا این فرصت را دارد که در نیویورک با رهبران اروپایی دیدار کند و در جریان اقدامات آنها قرار گیرد، همچنین او در این دیدارها قرار است درخواست های ایران را به گوش اعضای اتحادیه اروپا برساند و این یک فرصت ایده آل است تا همه اروپا از نزدیک سخنان روحانی و ایران را بشنوند.

ناگفته نماند همگی این راه حل ها منوط به تصویب FATF  است. موضوعی که به چالش میان مسئولان کشور تبدیل شده است. طرف اروپایی هم مدعی هستند اگر FATF به تصویب نرسد، راه حل های بانکی اروپا کارساز نخواهد بود و باید تا ماه اکتبر ایران عضویت خود را رسماً اعلام کند. از آنجاییکه 4 گروه تروریستی (داعش، النصره، طالبان و القاعده) در لیست سیاه قرار دارد بنابراین نامی از حزب الله در میان نیامده و نباید نگرانی در این باره در کشور ایجاد شود. همچنین ما نباید بانک های داخلی را از اتصال به شبکه جهانی محروم کنیم و تنها خواسته FATF  از ایران شناختن مشتری بانکی برای رسیدن پول به مقصد است.

 «مهدی پازوکی»، کارشناس اقتصادی، در گفتگو با برنا با تاکید بر اینکه تصویب این لایحه به نفع ماست، بیان کرد: چنانچه بخواهیم با بازارهای جهانی کار کنیم و سیگنال مثبت برای تعامل با جهان بدون آمریکا داشته باشیم، باید مقررات این لایحه را بپذیریم و این به نفع منافع ملی ماست. در غیر این صورت حتی افغانستان هم در زمینه بانکی با ما همکاری نخواهد کرد.

موضوع برجام و روند ارائه تضمیمن به جمهوری اسلامی ایران، ریاست ترامپ بر جلسه شورای امنیت و دیدار با مقامات سایر کشورها اهمیت سفر روحانی را دو چندان کرده است. «صادق زیباکلام»، فعال سیاسی اصلاح طلب، در گفتگو با برنا درباره اهمیت این سفر بیان کرد: روحانی باید با یک‌ شاخه زیتون به نیویورک برود. آقای ترامپ، همه افرادی که مسایل انسانی، آزادی بیان و برابری نژاد برایشان مهم است را در سراسر جهان رنجانده است. بنابراین زمان‌ مناسبی است تا روحانی از این فرصت حداکثر استفاده را کند و با یک شاخه زیتون و لبخند، پیام دوستی و مودت ایران را به گوش جهانیان برساند و بگوید خواهان نابودی هیچ کشوری نیستیم.

همچنین «داریوش قنبری»، نماینده پیشین مجلس، در گفتگو با برنا گفت: کسانی که می گویند آقای روحانی در سازمان ملل حضور پیدا نکند، به طور آگاهانه یا ناآگاهانه دنبال تقویت ترامپ هستند که در هر دو حالت فرقی ندارد و نتیجه آن یکی است. او ادامه داد: اگر آقای روحانی در سازمان ملل حضور پیدا نکند این فضا به ترامپ داده می شود که هرچه می خواهد درباره ایران بگوید و هر اتهامی را متوجه کشورمان کند.

جلسه شورای امنیت و شو تبلیغاتی رئیس جمهور آمریکا

درباره چگونگی برگزاری جلسه شورای امنیت (26 سپتامبر) در داخل ایالات متحده اختلاف نظر وجود دارد. برخی معتقدند این جلسه با محوریت ایران و برجام به نفع آمریکا نخواهد بود زیرا همه یک صدا از توافق هسته ای حمایت خواهند کرد.

روز گذشته «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور آمریکا، در توییتی مدعی شد جلسه شورای امنیت به ریاست او درباره موضوع ایران برگزار خواهد شد. این در حالی است سه عضو شورای امنیت سازمان ملل «دیمیتری پولیانسکی» سفیر روسیه در سازمان ملل متحد، «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد و «وو هایتائو» معاون نمایندگی چین در این سازمان، تاکید کردند که این جلسه درباره منع گسترش سلاح های کشتار جمعی، بدون ذکر نام هیچ کشوری خواهد بود و تنها اعضا می توانند در این جلسه سخنرانی داشته باشند.

به نظر می رسد، ترامپ قصد دارد با کمک رژیم اسرائیل شوی تبلیغاتی علیه ایران راه بیاندازد و اسنادی را علیه کشورمان منتشر کند؛ مانند اقدامی که «کالین پاول» در شورای امنیت مطرح و خبر از وجود سلاح شیمیایی در عراق داد که در نهایت این خبر تایید نشد.

گفته می شود با حضور ترامپ در جلسه شورای امنیت، اعضا در سطح بالاتری شرکت خواهند کرد و بنابر اعلام رسانه ها، روسیه در سطح وزیر امور خارجه شرکت خواهد کرد.

همچنین در این میان گمانه زنی ها درباره حضور یا عدم حضور ایران در جلسه شورای امنیت مطرح است. برخی موافق حضور و برخی مخالف حضور نماینده ایران در سطح رئیس جمهور و وزیر امور خارجه هستند اما چنانچه هیچ یک دو مقام ایران در این نشست حضور پیدا نکنند، قطعا روحانی در کنفرانس مطبوعاتی یا پیام تلویزیونی در نیویورک، پاسخ قاطعی به اظهارات طرف آمریکایی خواهد داد.

مهمترین برنامه های حسن روحانی در نیویورک

حسن روحانی در تاریخ (24 سپتامبر) در سازمان ملل در جلسه ای به یاد «نلسون ماندلا» سخنرانی خواهد کرد. (25 سپتامیر) در مجمع عمومی سازمان ملل ابتدا رئیس جمهور برزیل و سپس ترامپ به عنوان دومین فرد سخنرانی خواهد کرد. رئیس جمهور نیز ساعت یک و نیم بعدازظهر به وقت محلی در سازمان ملل سخنرانی خواهد کرد و 26 سپتامبر جلسه شورای امنیت برگزار خواهد شد.

در این سفر روحانی با مقامات برخی کشورها مانند رئیس جمهور فرانسه، نخست وزیر ژاپن و ... دیدار خواهد کرد.

باتوجه به اهمیت برجام در حاشیه مجمع عمومی وزرای خارجه (ایران و 4+1) تشکیل جلسه داده و بیانیه این نشست نیز منتشر خواهد شد که بنابرگفته برخی رسانه ها بسیار محکم و صریح در جهت حمایت از برنامه هسته ای ایران خواهد بود.