به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خراسان شمالی ترکمنستان یکی از مهم ترین بازارهای صادراتی کشور ایران است که متاسفانه در
یکی دو سال اخیر از دست رفته است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای خراسان شمالی، مرز از بهترین فرصت‌های اقتصادی برای توسعه مبادلات تجاری بین المللی، رونق کسب و کار و جذب گردشگر محسوب می شود. اما در سال های اخیر، تجارت خارجی خراسان شمالی با وجود داشتن 301 کیلومتر مرز مشترک با کشور ترکمنستان، که نشان دهنده اهمیت این استان در مبادلات تجاری با ترکمنستان و کشورهای آسیای میانه است، به علل متعدد، دلچسب نبوده است.
ترکمنستان؛ دومین کشور هدف محصولات صادراتی خراسان شمالی
در سال های اخیر خراسان شمالی جزء 5 استان برتر ایران در صادرات به کشورهای خارجی بود. سال 2016 میزان واردات کشور ترکمنستان از خراسان شمالی 19 میلیون و 700 هزار دلار بود که 3 و نیم درصد از کل واردات این کشور را شامل می شد. امّا در سال های اخیر تولیدکنندگان خراسان شمالی از رکود بازارهای صادراتی و تعطیلی برخی واحدهای تولیدی مهم این استان در نتیجه نوسانات ارزی و برخی مسائل داخلی و خارجی گله مندند. این در حالیست که مسئولان بر رشد 3 و هشت دهم درصدی صادرات محصولات خراسان شمالی نسبت به سال گذشته، با وجود تحریم های آمریکا و تبلیغات روانی این کشور مبنی بر افزایش تحریم ها علیه ایران در ماه نوامبر، اذعان دارند.
به گفته رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی در سال های اخیر 80 درصد بازار مصرفی پلاستیک ترکمنستان در اختیار تولید کنندگان خراسان شمالی مشخصاً شرکت بجنورد پلاستیک بود، اما امسال به علل مشکلات متعدد، میزان صادارات بخش خصوصی به این کشور با کاهش چشمگیری روبرو شد.
مدیرعامل شرکت بجنورد پلاستیک و صادرکنندة برتر کشوری، از تعطیلی واحد تولیدی خود با 80 نیروی کار در روزهای اخیر ابراز تأسف می کند و می گوید: ما تا سال گذشته، سالانه 5 هزار تن پلاستیک به ارزش 18 هزار دلار به ترکمنستان صادر می کردیم و کشورهایی همچون چین و ترکیه را از میدان رقابت حذف کردیم. 
حیدر حیدریان که 15 سال بزرگترین صادرکنندة پلاستیک به کشور ترکمنستان بوده است، محدودیت های داخلی و خارجی را از علل تعطیلی کارخانه خود عنوان می کند و می افزاید: گمرک از ما تعهد می خواهد که ظرف دو ماه پس از فروش کالا، ارز را به دولت برگردانیم در حالیکه شش ماه و حتی بیشتر طول می کشد تا پول حاصل از صادرات محصول به دست ما برسد؛ از طرفی کشور مقابل به ریال با ما معامله می کند ولی دولت دلار از ما مطالبه می کند؛ همچنین ما در یک کیلو پلاستیک کمتر از یک دلار سود می کنیم امّا گمرک سه دلار از ما می خواهد.
وی از مسئولان می خواهد در سال حمایت از کالای ایرانی، از محدودیت های گمرکی موجود بکاهند و با حمایت از تولیدکنندگان و حذف محدودیت ها، از تعطیلی واحدهای تولیدی فعال و ارز آور برای کشور جلوگیری کنند.
مدیر عامل شرکت گلچین فوم بجنورد هم با بیان اینکه بخشنامه های موجود، کار صادرکنندگان کالا را سخت کرده است، می گوید: همة کشورها می دانند اگر امروز به ریال از ایران کالا بخرند، برایشان سود بیشتری دارد؛ از طرفی گمرک می گوید باید برای همة کالاها ارز صادراتی اتخاذ شود و تعهد می گیرد که ارز باید به دولت برگردد اما وقتی طرف مقابل به ما ریال می دهد ما ارز از کجا بیاوریم.
جاجرمی می افزاید: گاهی گمرک، کالاهای ما را از دو یا چند خروجی گمرکی می کند و به این ترتیب، آمار صادرات را بیشتر از واقعیت 
اعلام می کند در صورتی که می دانند کالایی که پلمپ شده نباید در مرز دیگری گمرکی شود.
وی از قطع روابط تجاری با ترکمنستان با وجود درخواست خرید از سوی این کشور به دلیل شرایط سخت رفت و آمد پول و دلار می گوید و می افزاید: پارسال حدود 500 هزار دلار مصالح ساختمانی، تزئینات ساختمانی و گچبری به کشورهای آذربایجان، گرجستان و عراق صادر کردیم اما به دلیل نقل و انتقال سخت پول و نبود سیستم ال سی و مشکلاتی از این قبیل، روابط تجاری خود را با ترکمنستان قطع کردیم.
مدیر عامل شرکت آذین فورج بجنورد هم که تولید کنندة قطعات اوّلیة صنایع ریلی نفت و گاز و خودرو است، می گوید: قطعات نیم ساخته واحد تولیدی ما، کشور را از واردات کاملا بی نیاز کرده است.
علیزاده از آمادگی برای صادرات محصولات خود به کشورهای اروپایی و صنعتی از جمله آلمان، انگلستان، فرانسه، ایتالیا و آمریکا که متقاضی و مصرف کننده تولیدات این کارخانه هستند می گوید که تاکنون بدلایل سیاسی و تحریم های آمریکا، تحقق نیافته است.
صادرات کالا از گمرگ خراسان شمالی
اما جواد جعفری مدیرکل گمرک خراسان شمالی می گوید: در پنج ماه نخست امسال 281 هزار و 500 تن کالا از گمرک استان به ارزش 54 میلیون دلار صادر شد، که نسبت به مدت مشابه پارسال از لحاظ وزنی 12 و شش دهم درصد کاهش و به لحاظ ارزش دلاری نیز 3 و هشت دهم درصد افزایش یافت.
رئیس اتاق بازرگانی، کشاورزی، صنایع و معادن خراسان شمالی وضعیت صادرات امسال را اعلام می کند و می گوید: در 5 ماه امسال 54 میلیون دلار صادرات به 22 کشور جهان داشتیم که از برنامة160 میلیون دلاری سال 97 که برای این استان در نظر گرفته شده بود 33 و هفت دهم درصد محقق و بقیه تا پایان امسال انجام می شود.
محمد صمدی از رشد 3 و هشت و دهم درصدی صادرات استان با توجه به شرایط کنونی اقتصادی کشور می گوید و می افزاید: سال 96 در مقایسه با سال 95، 82 درصد ، به 32 کشور جهان افزایش صادرات داشتیم.
صمدی راه اندازی و اعمال سیستم بانکی ال سی، حذف محدودیت های ویزا و روادید ایجاد بازارچه مرزی پُرسه سو که نیازمند پیگیری مقامات ارشد کشور ( با توجه به تصمیم گیری رئیس جمهور ترکمنستان در خصوص بازارچه های مرزی کشور) است را از مهم ترین راهکارها برای توسعه صادرات خراسان شمالی عنوان می کند و می گوید: ایجاد این بازارچه توجیه اقتصادی دارد، اشتغال پایدار برای مردم محروم منطقه به ارمغان خواهد آورد برای کشور ارز آوری خواهد داشت و سبب توسعة اقتصادی و صادراتی کشور خواهد شد.
رییس اتاق بازرگانی، کشاورزی صنایع و معادن خراسان شمالی حضور در نمایشگاه های کوتاه مدّت در ترکمنستان را برای تجّار ایرانی پرهزینه عنوان می کند و می افزاید: این نمایشگاه های دو یا سه روزه که حدوداً 350 تا 400 دلار برای بازرگانان ایرانی هزینه در بر دارد گرچه در معرفی کالاها و خدمات ایرانیان بی تأثیر نبوده امّا به دلیل هزینه های سنگین و عدم حمایت مالی دولت چندان مقرون به صرفه و مورد استقبال نیست.
وی از برگزاری نمایشگاه اختصاصی جمهوری اسلامی ایران اسفند ماه امسال در ترکمنستان نیز گفت و اظهار امیدواری کرد: با برگزاری این نمایشگاه تجّار ایرانی نسبت به سالهای گذشته موفق تر محصولات خود را معرفی و برای کالاهای خود بازاریابی کنند.
صمدی به طلب 10 میلیون دلاری تجار ایرانی از ترکمنستان اشاره کرد که با وجود پیگیری های سازمان توسعة تجارت خارجی وزارت امور خارجه و سفارت ایران در ترکمنستان و شکایت ایران علیه کمپانی های مقروض همچنان پس از 8 سال، از پرداخت آن خودداری شده است.
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و ترکمنستان همچنین می گوید: از سال 89 به بعد کمک ها و یارانه های صادراتی دولت از سازمان توسعة تجارت با وجود پیگیری های زیاد پرداخت نشده یا شرایط به قدری سخت بوده که تعداد محدودی موفق به دریافت تسهیلات، آن
هم با بازپرداخت 18درصد شده اند که امیدواریم راهکار مناسبی اتخاذ شود تا مشکلات تجّار، حل و سبب ارزآوری و توسعة تجارت خارجی کشور شود.
ایجاد انگیزه برای سرمایه گذاری
رئیس سازمان صنعت و معدن و تجارت خراسان شمالی هم می گوید: تا دو سال قبل تعداد صادرکنندگان ما به ترکمنستان حدود 20 نفر بود امّا اعمال نشدن سیستم ال سی بانکی و خرید و فروش به صورت نقدی و انتقال پول آن هم به مقدار مشخص و اندک توسط رانندگان و برخورد شدید کشور ترکمنستان در صورت تخلف و کوتاهی ترکمنستان در پرداخت مطالبات تجار ایرانی و سختگیری در صدور ویزا سبب دلسردی تجار ایرانی در سال های اخیر شده است.
نیکدل هم ایجاد بازارچه مرزی پُرسه سو را علاوه بر اینکه سبب ماندگاری مرز نشینان می داند موجب تردد آسان و نیز سبب جذب
گردشگر و ارز آوری و توسعة تجارت خارجی برای کشور عنوان می کند.
وی از نبود بخش خصوصی قوی در تجارت خارجی نیزمی گوید و می افزاید: جذب سرمایه گذار و توسعة تجارت خارجی نیازمند حمایت دولت و ایجاد زیر ساخت ها و بسترهای لازم است.
مشکلات موجود در روابط اقتصادی ایران و ترکمنستان
مشکل ویزا و دریافت هزینه های اضافی، اعمال محدودیت دولت ترکمنستان برای تردد کامیون ها، ترافیک کامیون های ایرانی در گمرک ترکمنستان، فعال نبودن کامل سیستم بانکی و مبادله پول، عوارض بالای هزینه های بندری در ترکمن باشی برای کشتی های ایرانی، حمل و نقل جاده ای و ترانزیت ( مشکلات توقف طولانی واگن ها و کانتینرها )، حمل و نقل و ترانزیت کالا از طریق ریلی، اعمال عوارض بر واردات سیمان و عایق های رطوبتی توسط ترکمنستان، کند بودن تأییدیه دریافت کالا توسط دولت ترکمنستان به شرکت گاز ایران برای پرداخت پول به شرکتهای ایرانی، کاهش ترانزیت کامیون های ایرانی از مبادی ایران به ترکمنستان به علت طولانی شدن زمان اعطای روادید ترانزیتی که در زمان حاضر 50 تا 60 روز است و افزایش هزینه های ترانزیتی بطور ناگهانی، کاهش منابع ارزی ترکمنستان به سبب افت شدید قیمت نفت و بخصوص گاز طبیعی (با توجه به اینکه عمده درآمد ترکمنستان حاصل از نفت و بخصوص گاز طبیعی است)، ایجاد قوانین جدیدی توسط بانک مرکزی ترکمنستان به برای محدود کردن تبدیل منات به دلار برای اتباع خود (هر شخص مجاز به برداشت ده هزار دلار وجه نقد از بانک بوده و با نرخ برابری 5/3 منات در قبال دلار نیز حداکثر 35هزار منات مجاز به برداشت است)، انجام چمدانی مبادلات به سبب میسر نبودن مبادلات پولی بین ایران و ترکمنستان و بروز مشکلات (محدودیت تبدیل منات به دلار) از مشکلات موجود در روابط اقتصادی ایران و ترکمنستان است.
در مقطع حساس کنونی، با توجه به تاکید مقام معظم رهبری بر تقویت توانایی های داخلی در سال حمایت از تولید کالای ایرانی، شناخت و استفاده از ظرفیت هم مرز بودن با کشور ترکمنستان و رفع موانع تجاری موجود از راه های دیپلماتیک توسط مسئولان ارشد کشور، می تواند دیوارهای بلند موانع پیشِ روی تجارت خارجی خراسان شمالی را در هم بشکند.
نویسنده : مهری شهرکی
نظر شما