فرارو- یک استاد جامعه شناسی گفت: «شهر‌های جاذب یکی از مشکلاتشان این است که فشردگی‌های جمعیت در آنها، موجب بالا رفتن هزینه‌های خانوار‌ها و به خصوص هزینه مسکن می‌شود. به همین دلیل افرادی که در تهران شاغل می‌شوند، ابتدا در همان حومه‌های شهر که ارزانتر است، مستقر می‌شوند. اما الان ما در شرایطی قرار گرفتیم که با یک روند غیرقابل پیشبینی بالا رفتن تورم و هزینه‌ها مردم مواجه هستند، خود به خود افرادی که کارگر و کارمند هستند و دارای درآمد ثابت هستند، امکان ادامه حضورشان در تهران از بین می‌رود و مجبورند به مناطق حومه نقل مکان کنند.»

حسن حسینی جامعه شناس اقتصادی در گفتگو با فرارو در خصوص آغاز مهاجرت از تهران به حومه شهر که اخیر بالغ بر ۳۵۰ هزار نفر بوده‌است، اظهار کرد: «این یک رویه معمول و شایع است که انسان‌ها در فاصله‌های کوتاه یا زیاد بنا به دلایل مختلف از جمله مسائل اقتصادی، جنگ، امنیت شغلی، شرایط بهتر آب و هوایی و جابه جا می‌شوند که تحت عنوان مهاجرت شناخته می‌شود. شاید این جابه جایی اخیر بخشی از مردم تهران به حومه‌ها نیز در این چارچوب قرار بگیرد و اصلا مختص به ایران نیست و در تمامی جوامع رخ می‌دهد.»

وی ادامه داد: «البته این حالت بیشتر در کلان‌شهر‌ها و پایتخت‌ها رخ می‌دهد. زیرا در پایتخت‌ها به دلیل اینکه دسترسی به امکانات و موقعیت‌های شغلی بیشتر از حومه‌ها است و به همین دلیل معمولا می‌شنویم که در پایتخت‌هایی مثل لندن، پاریس، نیویورک، توکیو و... جمعیت در شب و روز با یکدیگر متفاوت است و این برای تهران در مناطق ۲۲ گانه آن هم صدق می‌کند و جمعیت شب‌ها در حدود ۴ میلیون با روز متفات است. چراکه این شهر‌ها به دلیل همان مزایایی که عرض کردم، جزء شهر‌های جذاب محسوب می‌شوند.»

او تصریح کرد: «اما این شهر‌های جاذب یکی از مشکلاتشان این است که فشردگی‌های جمعیت در آنها، موجب بالا رفتن هزینه‌های خانوار‌ها و به خصوص هزینه مسکن می‌شود. به همین دلیل افرادی که در تهران شاغل می‌شوند، ابتدا در همان حومه‌های شهر که ارزانتر است، مستقر می‌شوند. اما الان ما در شرایطی قرار گرفتیم که با یک روند غیرقابل پیشبینی بالا رفتن تورم و هزینه‌ها مواجه هستیم، خود به خود افرادی کارگر و کارمند هستند و دارای درآمد ثابت هستند، امکان ادامه حضورشان در تهران از بین می‌رود و مجبورند به مناطق حومه نقل مکان کنند.»

این استاد دانشگاه افزود: «از سوی دیگر تهران همیشه بیشترین حومه نشین را در میان شهر‌های ایران داشته و بعد از آن شهر‌هایی مانند اصفهان و شیراز و مشهد و... قرار دارند. به طوری که همیشه در فاصله‌های چندکیلومتری از روستا‌های اطراف تهران، مکانی برای سکونت افرادی شده است که نان‌آور خانواده برای کار به تهران می‌آید و بعد شب دوباره به آنجا برمی‌گردد. به همین دلیل اکثر افرادی که در جا‌هایی مثل هشتگرد و اسلامشهر و... سکونت دارند، محل کارشان در تهران است.»

حسینی در ادامه تاکید کرد: «بنابراین مهاجرت اخیر از تهران مجددا سر ریز همین مکان‌ها می‌شود. این سرریزی مجددا باعث می‌شود که در این مناطق نیز به دلیل افزایش تقاضا در حوزه مختلف از جمله مسکن، قیمت‌ها نیز افزایش پیدا کند و با توجه به اینکه یک بار به دلیل کاهش ارزش پول ملی این اجاره بها یا قیمت ملک افزایش پیدا کرده، یک بار دیگر هم به دلیل همین مهاجرت‌ها، قیمت‌ها بالا می‌رود. از سوی دیگر این مهاجرات لازمه‌های دیگری هم دارد که نیازمند زمان است. زیرا آن‌ها بعد از این مهاجرت با مشکلاتی مواجه خواهند شد از جمله مسائل فرهنگی و اجتماعی که می‌تواند روی روحیات اعضای این خانوار‌ها تاثیرات بسیاری بگذارد.»

وی اظهار کرد: «از طرف دیگر مهاجرت این جمعیت ۳۵۰ هزار نفره یا بیشتر که احتمالا در آینده نزدیک این تعداد افزایش پیدا خواهد کرد، نیازمند خدمات آموزشی، بهداشتی، شهری و ... هستند؛ بنابراین تقاضا درباره این نیاز‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند و برخی از این مناطق امکان فراهم کردن این امکانات را متناسب با خواست این افراد را ندارند که این هم معضل دیگه‌ای است که باید به آن هم توجه کرد.»

این جامعه شناس ادامه داد: «نکته دیگری که لازم است در اینجا به آن اشاره کنیم این است که تهران برخلاف دیگر پایتخت‌های جهان که خیلی بلندمرتبه‌سازی در آن‌ها انجام نشده است، بلندمرتبه سازی‌های اش در تمام مناطق ۲۲ گانه تمامی فضا‌ها را اشغال کرده و دیگر فضای خاصی برای ساخت مسکونی ندارد و حتی بخش از همین ساخت و ساز‌ها در فضا‌های عمومی انجام شده است و شما به ندرت می‌بینید که در یک پایتخت مانند تهران، تا این اندازه ضایع‌شدن ریخت‌شناسی شهری صورت بگیرد؛ بنابراین دیگر تهران امکان گسترش بیشتر ندارد و همین امر موجب می‌شود که تمایل به حومه نشینی نیز افزایش پیدا کند.»

وی افزود: «در کنار همه این‌ها یکی دیگر از مشکلاتی که مردم حومه با آن مواجه هستند، مسئله حمل و نقل شهری است. یعنی ما الان همچنان در وضعیت حمل و نقل قرن بیستم قرار داریم و اصلا مناسب زمان فعلی نیست و این فشار زیادی را به افرادی که در حومه زندگی می‌کنند، دارد. زیرا برای طی کردن این فاصله ۶۰ یا ۷۰ کیلومتری که از حومه شهر برای رسیدن محل کار خود در تهران طی می‌کنند آنقدر به آن‌ها فشار وارد می‌شود که عملا خانواده از هم متلاشی می‌شود. زیرا به عنوان مثل پدر یا مادر که شاغل هستند باید صبح ساعت ۵ صبح بیدار شوند و از آن طرف هم حدود ۸ شب، ۹ شب به خونه می‌‍رسند و آن هم کاملا خسته و بی جان. خب در این شرایط دیگر تعامل میان اعضای خانواده‌ها هم کاهش پیدا می‌کند.»

این کارشناس مسائل اجتماعی عنوان کرد: «این مسئله نه تنها روی راندمان کاری تاثیر می‌گذارد بلکه فضای داخل خانواده‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما این وضعیت در کشور‌های توسعه یافته وجود ندارد. به عنوان مثال شما ژاپن یا انگلیس و فرانسه را در نظر بگیرید. در آنجا هم بخش قابل توجهی از مردم به سمت حومه‌های شهر رفتند یا حتی از شهر‌های دیگر برای کار به پایتخت می‌آیند، اما آنقدر سیستم حمل و نقل آن‌ها مدرن و مناسب است که ممکن است افراد طی روز بیش از ۳۰۰ کیلومتر را طی کنند، اما این مسیر آنقدر که در ایران به افراد فشار می‌آورد، آن‌ها را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد و معمولا با استفاده از قطار‌های تندرو این فاصله را در زمان کوتاهی طی می‌کنند.»

او افزود: «البته عمده دلیل این است که اگر به خاطر داشته باشید در زمان شهرداری آقای کرباسچی ایشان عنوان کردند که قصد دارند تهران را به شکلی بسازند که صرفا جای آدم‌هایی باشد که امکانات و ثروت دارند. خب این درست است و ما هم انتظار نداریم که همه افراد در یک محله زندگی کنند، اما باید در نظر داشت که اکثر افرادی که به عنوان حاشیه نشین شهری میشناسیم، نیرو‌های خدماتی همین شهر هستند. یعنی افرادی هستند که در این سیستم تولید و توزیع خدمات رسانی می‌کنند؛ لذا باید آن‌ها هم از یک حداقل‌های لازم برای زندگی برخوردار باشند. یعنی نباید امکانات ریلی، بهداشتی، پزشکی و... این افراد حومه نشین تفاوت چندانی با شهرنشینان داشته باشد.»

حسنی در پایان تصریح کرد: «زیرا این‌ها دائما در حال عبور و مرور به شهر هستند و اگر تفاوت بسیاری میان خدمات رسانی و امکانات میان محل زندگی آن‌ها و شهر وجود داشته باشد، نه تنها باعث نارضایتی اجتماعی می‌شود بلکه موجب می‌شود برای به دست آوردن این خدمات دائما جابه جا شوند. این در حالی است که مثلا در پاریس، خیلی از حومه‌ها جزء مناطق بیست‌گانه پاریس نیستند، اما همه آن‌ها از امکانات قابل قبولی برخوردارند. با تمام این تفاسیر به نظر من ما الان با یک حجمی از مهاجرت مواجه خواهیم شد که هیچ فکری برای آن نکردیم و شاید کمی بار تهران را کم کند، اما موجب مشکلات بسیاری در حومه شهر خواهد شد.»