در هر کوی و برزنی نشانی از عزاداری امام سوم شیعیان دیده می‌شود. این روزها شهر شال عزا به گردن آویخته و نوای یا حسین از هر کوی و برزنی به گوش می‌رسد

تهران از دیرباز دارای تکیه‌های متعددی بوده که به نیت اقامه عزاداری امام حسین(ع) و یاران شهیدش بنا شده است، حالا اما تعداد انگشت‌شماری تکیه - به رسم قدیم - از روزگاران قدیم در تهران به جای مانده‌اند که با حفظ معماری سنتی خود هنوز در ایام محرم و صفر و دیگر ایام عزاداری، پذیرای عزاداران ائمه(ع) هستند.

قدیمی‌ترین تکیه تهران در محله نفرآباد شهرری واقع شده که قدمت آن به سال1060 هجری قمری - حدود 380سال قبل- یعنی حدود 100سال بعد از نخستین حصارکشی در اطراف تهران برمی‌گردد. تکیه‌های نیاوران و تجریش نیز هنوز حال و هوای قدیمی خود را حفظ کرده‌اند و این روزها همانند تکیه نفرآباد سیاهپوش شده‌اند.

از داخل تکیه نیاوران صدای نوحه‌خوانی می‌آید، تعدادی مرد میانسال روی صندلی‌هایی که به دیوار حائل شده‌اند نشسته و چشم به جوان‌هایی دوخته‌اند که دور و بر علم سیاهپوش شده را گرفته‌اند و سعی دارند تا با احتیاط علم را به بیرون از تکیه آورده و در خیابان قرار دهند. پ‍َر قرمزرنگ بر بالاترین نقطه تیغه علامت نصب شده و با هر حرکت علمدار، انگار علم به عزاداران حسینی تعظیم می‌کند.

آقای حسینی از ساکنان محله است و حالا که پا به سن گذاشته نه نایی برای بلند کردن علم دارد و نه جانی برای دم گرفتن در هیئت. حسینی به علم که حالا بر دوش چند جوان آرام گرفته، رو می‌کند و می‌گوید:‌ ساختمان‌های بلندمرتبه حالا جلوی دید تکیه را گرفته‌اند اما سال‌ها قبل بعد از اینکه گنبد به جای سقف روباز بنا شد از همه جای محله می‌شد این نگین سبز را دید.

حسینی همانطور که با صدای نوحه‌ای که از بلندگو پخش می‌شود، آرام به سینه می‌زند، می‌گوید: سال‌های سال است که عزای امام حسین(ع) در این تکیه برگزار می‌شود و هر سال هم از سال‌های قبل پرشورتر است. این جوان‌ها را هم که می‌بینی از نوزادی همراه مادرانشان به هیئت می‌آمده‌اند و حالا خودشان کارهای هیئت را انجام می‌دهند.

شمایل‌ها و نقاشی‌هایی که دور تا دور تکیه را مزین کرده‌اند هر کدام به یکی از وقایع محرم اشاره دارند؛ نقاشی‌هایی که به گفته حسینی در زمان‌های گذشته از روی آنها روایت‌های عاشورا برای عزاداران نقل می‌شده است. قسمت میانی تکیه با کمک 8 ستون تکیه‌گاه گنبد سبزرنگ شده و دور تا دور ستون‌ها پرچم‌هایی دیده می‌شود که مزین به‌نام 72تن و ائمه(ع) است. از این محل در گذشته‌های دور برای اجرای نمایش تعزیه استفاده می‌شده اما بعد از اینکه پهلوی اول اجرای تعزیه را ممنوع اعلام کرد تکیه نیاوران هم به مرور از تعزیه‌خوانان خالی شد و به‌نظر می‌رسد آخرین تعزیه‌ای که در این تکیه برگزار شده مربوط به سریال روز دهم باشد که سکانس‌های مربوط به تعزیه‌خوانی را در این محل اجرا کردند.

حسینی درخصوص حضور بانوان در تکیه هم می‌گوید: از همان ابتدای برپایی تکیه‌ها و حسینیه‌ها محلی هم برای حضور بانوان تعبیه شده و تکیه نیاوران هم از این قاعده مستثنا نیست.

طبقه دوم تکیه برای حضور بانوان تدارک دیده شده و در ایام عزاداری بانوان با حضور در این محل همراه با سایر عزاداران عزاداری می‌کنند.

سمت چپ در ورودی تکیه ویترینی قرار دارد که داخلش مملو از ظروف قدیمی است؛ سماور، قوری، بشقاب، استکان و نعلبکی، ظروف مسی و برنجی و قرآن‌ها و مفاتیح‌های قدیمی. در کنار این ویترین نیز یک ضریح کوچک قرار داده شده که یکی از اهالی محل چند سال قبل برای ادای نذری که داشته این ضریح را به تکیه هدیه داده است. تصاویر شهدای محله نیز بر دیوار زینت‌بخش تکیه نیاوران شده است؛ شهدایی که سال‌ها قبل در جمع هیئت حضور داشتند و اکنون یاد آنها در دل اهالی محل زنده است.

بیش از 2 قرن از ساخت تکیه تجریش در جوار مرقد امامزاده صالح(ع) می‌گذرد. این روزها تکیه تجریش مانند دیگر حسینیه‌ها سیاهپوش شده و عزاداران حسینی برای اقامه عزا از همه محله‌های اطراف به این تکیه می‌آیند. تکیه تجریش در زمان قاجار محلی برای اقامه عزا، بر پایی تعزیه و شبیه‌خوانی بوده اما حالا دیگر خبری از شبیه‌خوانی و تعزیه‌خوانی نیست و فقط عزاداری در ایام محرم در این محل انجام می‌شود. قرابت این محل با امامزاده صالح(ع) باعث شده تا تعداد زیادی افراد برای حضور در مراسم عزاداری در این تکیه شرکت کنند.

محمدحسنی یکی از کسبه بازار تجریش است که در طول 20روز عزاداری در ‌ماه محرم کسب و کارش را تعطیل کرده و مشغول پذیرایی از عزاداران امام حسین(ع) است. او با اشاره به اینکه تکیه تجریش یک‌بار در سال 66بر اثر سیلی که در تجریش اتفاق افتاده تخریب شده، می‌گوید:‌ با وجود این، تکیه تجریش بعد از بازسازی در فهرست آثار ملی ثبت شد و اشیای تاریخی و مذهبی آن نیز بعد از وقوع سیل توسط مردم جمع‌آوری و دوباره به تکیه هدیه داده شد.

تکیه تجریش که تا پیش از آغاز ‌ماه محرم محلی برای دادوستد بوده این روزها سراپا سیاهپوش شده و دیگری اثری از خرید و فروش در این محل نیست. فرش‌های دستباف در کنار پرچم‌های سیاه که به دیوارها آویخته شده‌اند میزبان عزادارانی هستند که بعد از زیارت امامزاده صالح(ع) برای اقامه عزای حسینی به این محل می‌آیند. محمدحسنی می‌گوید: ما رزق یکساله‌مان را هر سال در همین 2 دهه از امام‌حسین(ع) می‌گیریم و خانواده‌مان را بیمه می‌کنیم. وی با اشاره به نذری دادن برای چند هزار عزادار در تکیه تجریش، می‌گوید: به لطف ائمه(ع) هر سال پذیرای 2 تا 8هزار نفر از عزاداران هستیم و تا‌کنون توانسته‌ایم با کمک ائمه(ع) این تعداد عزادار را اطعام کنیم.

وی با اشاره به انبوه جمعیتی که در هنگام نماز ظهر وارد تکیه می‌شود، می‌گوید: ممکن است در ایام عادی سال شاهد این تعداد نمازگزار در این محل نباشیم اما به لطف ائمه(ع) در ایام محرم با شنیده شدن صدای اذان سیل جمعیت برای اقامه عزا به این محل می‌آیند.

کمی آن طرف‌تر از تکیه تجریش در آشپزخانه‌ای که سال‌هاست وظیفه اطعام عزاداران را به‌عهده دارد تعداد زیادی از جوانان مشغول تهیه غذای هیئت هستند. بنا به تجربه هر ساله تدارک حدود 5هزار غذا دیده شده تا هیچ عزاداری بدون غذا از هیئت بیرون نرود. این تعداد غذا به گفته محمدحسنی در شب تاسوعا و عاشورا و شب شام غریبان به 7 تا 8هزار پرس غذا می‌رسد که برای تهیه مواد اولیه آن تعداد زیادی از عزاداران حسینی سهیم هستند.

با برپایی خیمه‌های عزاداری بازار نذری دادن‌ها نیز داغ می‌شود. نذری دادن جدا از اینکه قرابت نزدیکی با فرهنگ دینی کشورمان دارد یکی از مراسم‌های ایام محرم و صفر است. بیشتر نذری‌ها در این ایام مربوط به طبخ انواع غذاها و توزیع آن در بین عزاداران و هیئت‌هاست. نذری دادن با همکاری تعداد زیادی از افراد صورت می‌گیرد و تداعی‌کننده تعاون و اتحاد در بین افراد و نشان‌دهنده فرهنگ، آداب و رسوم و سنت‌های ایرانیان است. با وجود این در سال‌های اخیر غیر از طبخ غذا به‌عنوان نذری در ایام سوگواری، نذرهای دیگری نیز توسط برخی افراد ادا می‌شود؛ از نذر تهیه لباس و پوشاک و لوازم‌التحریر گرفته تا نذر خون.

در روزهای گذشته شهردار یزد در پیامی تصویری از عزاداران خواست چنانچه نذری دارند می‌توانند این نذر را با توجه به نزدیک شدن به آغاز سال تحصیلی برای تامین مایحتاج دانش‌آموزان بی‌بضاعت صرف کنند.

سازمان انتقال خون نیز در سال‌های اخیر از شهروندان خواسته تا به طرح بزرگ نذر خون بپیوندند. ازدحام مردم عزادار در روزهای تاسوعا و عاشورا برای اهدای خون باعث شده تا این سازمان از اهدا‌کنندگان خون تقاضا کند تا نذر خود را در فاصله زمانی اول محرم تا اربعین ادا کنند.

نذر برای تهیه غذا برای افراد ساکن در مناطق محروم، آسایشگاه‌ها و مراکز خیریه از نذری‌هایی است که در سال‌های اخیر توسط برخی هیئت‌ها اجرایی شده است. بر این اساس هیئت‌ها و خیریه‌ها توزیع غذا در مناطق محروم را به جای توزیع غذا در هیئت‌ها در ایام عزاداری برعهده می‌گیرند.

برخی از مراکز خیریه و توانبخشی با کمبود تجهیزات و مواد اساسی روبه‌رو هستند. در ایام عزاداری می‌توان با نذر خرید تجهیزات برای این مراکز به جای طبخ غذا کمکی به این مراکز کرد.

آزادسازی زندانیان نیازمند جرایم غیرعمد یکی دیگر از نذرهایی است که می‌توان آن را ادا کرد. ترغیب دیگر افراد به ادای این نذر نیز می‌تواند کمک قابل‌توجهی در آزاد‌سازی‌ زندانیان نیازمند باشد. مراجعه به ستاد دیه و پرداخت مبلغی برای آزاد‌سازی‌ زندانیان نیازمند نیز می‌تواند یکی از راه‌های ادای نذر در این ایام باشد.