شناسهٔ خبر: 28214114 - سرویس فرهنگی
نسخه قابل چاپ منبع: ایکنا | لینک خبر

تحلیل تلاوت قاریان مصری/ 16

سبک عبدالفتاح شعشاعی؛ به ظاهر ساده اما پیچیده/ استفاده از بم‌ترین و زیرترین پرده‌ها

گروه فعالیت‌های قرآنی ــ پیشکسوت قرآنی کشور سبک تلاوت عبدالفتاح شعشاعی را سبکی به ظاهر ساده ولی پیچیده دانست و گفت: استاد شعشاعی از جمله قراء اساطیری مصر به شمار می‌روند و مساحت صوتی کاملی از بم‌ترین تا زیرترین پرده‌ها را داشتند.

صاحب‌خبر -

به گزارش ایکنا؛ عبدالفتاح شعشاعی در سال 1890 برابر با 1269 در مصر به دنیا آمد. پدر ایشان مدرسه‌ای در شعشاع داشته و خود نیز معلم آن مدرسه بود. لذا نحوه تربیت فرزند را به خوبی می‌دانسته و به همین دلیل فرزند خود عبدالفتاح را از پنج سالگی به مکتبخانه می‌فرستد تا قرآن بیاموزد که این امر باعث می‌شود تا وی در هشت سالگی حافظ کل قرآن ‌شود.
عبدالفتاح شعشاعی در سال 1900 با راهنمایی پدر به طنطا می‌رود. در آنجا در ابتدا چند سالی را از محضر اساتیدی مانند اسماعیل شافعی استفاده می‌کند ولی هنور تصمیمی برای اینکه به صورت آکادمیک و رسمی وارد آموزش قرآن و فراگیری علوم قرائت قرآن بشود را ندارد اما در سال 1905 به مدرسه الاحمدی مصر می‌رود (مدرسه‌ای که بسیاری از بزرگان قرائت قرآن مصر از جمله مصطفی اسماعیل، محمود علی‌البنا و ... در آنجا حضور داشته‌اند) و مباحث مربوط به علم قرائت قرآن را به خوبی آموزش می‌بیند.
وی در کنار این آموزش که برای قرائت قرآن داشت، به توصیه پدر و به صورت همزمان فنون معلمی و تدریس را نیز فرا می‌گیرد و سه سال در این مراکز ترتبیب معلم به بحث یادگیری تکنیک‌ها و فنون تدریس می‌پردازد و بعد از سه سال موفق به کسب گواهی فقیه که گواهی تدریس و معلمی در آموزش و پرورش مصر بود را أخذ می‌کند.
استاد عبدالفتاح شعشاعی از 1907 تا 1910 به صورت رسمی در مصر مشغول به تدریس شده و کار معلمی انجام می‌دهد اما در پایان سال 1910 این کار را کنار می‌گذارد و هنگامی که دلیل آن را از استاد می‌پرسند، در پاسخ دو علت را بیان می‌کند. یکی اینکه وقتی کار قرائت قرآن را در شب‌ها انجام می‌دادم تا تلاوت کنم، علاقه‌مندانم تمایل به شنیدن تلاوت‌های بنده داشتند و از من می‌خواستند تا برای ایشان تلاوت کنم که این باعث می‌شد تا صبح‌ها خیلی خسته باشم، به همین خاطر کار معلمی برای من سخت شده بود و دوم نیز اینکه صحبت کردن فراوان در کلاس درس به صوت من آسیب می‌زد و برای تلاوت قرآن من مضر شده بود به همین خاطر از این شغل صرف نظر کردم و از سال 1910 به طور حرفه‌ای به قرائت قرآن پرداختم.
اما بنا به گفته استاد عبدالفتاح شعشاعی، بزرگترین بهره‌ای که ایشان در زندگی خود به آن نائل شد، دعوت از وی برای تلاوت در مجلس ترحیم ملک فؤاد در سال 1936 بود. فرازهای استاد شعشاعی نکات لحنی بسیاری دارد. استاد بنا به گفته خودشان همیشه قبل از اجرای تلاوت‌های رسمی برای برنامه خود آهنگ‌گذاری می‌کرده‌اند و ابراهیم شعشاعی فرزند استاد می‌گوید که «پدر من مفسر قرئت قرآن است و آنگونه قرآن را می‌خواند که بر قلب نازنین پیامبر(ص) نازل می‌شد و در حقیقت آیات را با خواندن خود معنا می‌کند».
استاد از سال 1934 دعوت شده بود که در برابر میکروفون رادیو تلاوت کند و به صورت زنده در هفته تلاوت داشته باشد اما نمی‌پذیرفت؛ چراکه فکر می‌کرد در برابر میکروفون رادیو خواندن، حرمت شرعی دارد. ایشان بعد از اینکه در مجلس ترحیم ملک فؤاد دعوت شد، مراسم ترحیم و نیز تلاوت استاد به صورت زنده از رادیو پخش می‌شد که همین امر باعث ایجاد زمینه ورود استاد به رادیو شد.

صوت متن بالا را با کارشناسی احمد فراهانی می‌شنویم؛

 
تلاوت عبدالفتاح شعشاعی

سیدمحسن موسوی بلده، پیشکسوت قرآنی کشور در رابطه با ویژگی‌های تلاوت عبدالفتاح شعشاعی می‌گوید: استاد شعشاعی از جمله قراء اساطیری مصر به شمار می‌روند و مساحت صوتی کاملی از بم‌ترین تا زیرترین پرده‌ها را داشتند. سبک تلاوت استاد شعشاعی در وادی امر سبک و ساده به نظر می‌رسد اما وقتی قاری قرآن اراده می‌کند تا از ایشان تقلید کند، متوجه می‌شود که تا چه میزان پیچیده است. گهگاه تلاوت ایشان به همراه خود ریسک دارد یعنی انتقال‌های استاد از پرده‌ای به پرده‌ای دیگر انتقال ساده‌ای نیست و یک نوع پرش به پرده‌های بالا است که با توانایی کامل اتفاق می‌افتد و یا هبوط به پرده‌های پایین است که برای مقلد خطر خروج را در پی دارد و لذا یک تلاوت فاخر و فنی را همیشه از استاد شعشاعی شنوا هستیم.
وی افزود: سبک استاد سبکی موقر است که از تطریب یعنی لحن مناسب مجالس طرب و نیز از لرزاندن صدای خود به شکل مصنوعی که به آن آسیب ترعید گفته می‌شود، اجتناب دارند و توجه به معانی و القای معانی در تلاوت استاد کاملا مشخص است. این درواقع یک نوع الگویی است که ما قاریان ایرانی بتوانیم اینطور تلاوت کنیم؛ چراکه هرچقدر که ما به معنی آیه بیشتر توجه کنیم، از خواندن مصنوعی و به رخ کشیدن تجوید، صوت و لحن دور خواهیم بود.
موسوی بلده در ادامه در رابطه با تلاوت سوره مبارکه حجرات عبدالفتاح شعشاعی نیز بیان کرد: در آیه دهم این سوره مبارکه «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ»، استاد جواب‌الجواب سه‌گاه را می‌خوانند. در تکرار آیه دهم «فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ»، سکتی اتفاق می‌افتد که ما توصیه نمی‌کنیم که دوستان این سکت را به کار برند. مثلا از مواردی که ما باید حتما از استاد بتوانیم استفاده کنیم، این است که ایشان از کشش بیجای صداهای کوتاه اجتناب می‌کنند و لذا تلاوت ایشان جزء تلاوت‌های استخوان‌دار و محکم است.
این پیشکسوت قرآنی کشور تصریح کرد: در «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ»، ابدال همزه ساکن به واو مدی نشان می‌دهد که ایشان از روایت حفص خارج شدند و به اختلاف قرائت قرآن می‌خوانند. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ»، که اینجا مد لین را به قصر خود ادا می‌کنند و مقام نیز مقام رست است. در تکرار باز هم «لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ» را اجرا می‌کنند و در ادامه از همین آیه یازدهم «وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ»، که اینجا وقف اضطراری دارند و بعد بر می‌گردند «عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ» و جمله را تمام می‌کنند.
وی ادامه داد: در «وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ»، به نظر می‌رسد که استاد در لحن خود در این آیه که مقلام بیات است، به ویژه در بخش «وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ» یک لحن هشدار دهنده و برحذر دارنده در رابطه با مفهوم آیه اتنتخاب کردند و نحوه وقفشان بر «أَلْقَابِ» این است که از لقب دادن و اسم‌گذاری برای اشخاص و لقب‌های آن‌چنانی به اشخاص دادن پرهیز کنید که کاملا لحن هشداری از استاد در اینجا شنیدنی است.
موسوی بلده گفت: در همین آیه یازدهم قسمت «بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ» را استاد شعشاعی نیز مطابق همین قاعده معروف اجرا می‌کنند در بخش «بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ» رفع التقای ساکنین شده یعنی الف لام بر سر همزه وصل آمده و چون همزه وصل خوانده نمی‌شود، پس لام ساکن بر سین الاسم رسیده (التقای ساکنین) و برای رفع آن حرف اول را کسره دادند، همزه را حذف می‌کنند و لام را مکسور «بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ» این مورد در تمام قرآن همین یک کلمه است اما در متون غیر از قرآن مانند ادعیه و .. یک قاعده کلی است.
وی تصریح کرد: در آیه دوازدهم «إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ»، در اینجا تلفظ ضاد را در کنار حرف ظا باید دقت کرد که دو حرف بسیار شبیه به هم همیشه برای قراء مسئله‌ساز بوده‌اند که استاد در اینجا به خوبی ضاد را در کار ظا از هم مشخص می‌کنند. در عین حال به روایت ورش از نافع نیز تلاوت می‌کنند. یک بار در «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ» مد بدل را در «آمَنُوا» مطابق روایت ورش از نافذ به قصر می‌آورند. مجددا در بار بعدی «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» این بار مد بدل را در «آمَنُوا» به توسط آوردند. همچنین، «كَثِيرًا» ترقیق حرف راء که جزء قواعد روایت ورش است، انجام می‌دهند. در تکرار بعدی «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا»، این بار طول مد بدل را انتخاب کردند یعنی مد بدل در روایت ورش از نافع به قصر، توسط و به طول است که هر سه نوع وجه را ایشان تکرار کردند و این مورد توجه عزیزانی است که می‌خواهند به اختلاف قرائات بپردازند.
این پیشکسوت قرآنی کشور در پایان اظهار کرد: در آیه سیزدهم، «يَا أَيُّهَا النَّاسُ»، مشاهده می‌کنیم که ایشان از روایت ورش خارج می‌شوند به خاطر اینکه مد منفصل را از حالت طول خود که در ورش است، به قصر تبدیل می‌کنند و مقام نیز مقام سه‌گاه است و به این ترتیب نهایتا ما یک تلاوت فاخر را از استاد شعشاعی استماع می‌کنیم.

یادآور می‌شود، این تحلیل در برنامه «اکسیر» از شبکه رادیویی قرآن پخش شد. اکسیر پنجشنبه‌های هر هفته با مجری‌‌کارشناسی «احمد فراهانی»، مدیر گروه آموزش رادیو قرآن و با هدف بیان نکات آموزشی تلاوت‌های شاخص قاریان مصری به روی آنتن می‌رود و در هر برنامه دو تلاوت الگو از قاریان صاحب‌سبک و تأثیرگذار پخش می‌شود. پس از هر تلاوت نیز دو کارشناس در زمینه مباحثی همچون آموزش، تحلیل و بررسی تکنیک‌ها و فنون تلاوت و ... مواردی را مطرح می‌کنند.

انتهای پیام

 

نظر شما