سالانه 36 میلیون گردشگر به استان گیلان سفر می‌کنند که این تعداد‌، تنها در روزهای تعطیل، روزانه 500 تن زباله را به سواحل و جنگل‌های سبز این استان تحمیل می‌کنند علاوه بر آن تولید زباله خود گیلانی‌ها هم روزانه 2 هزار تن است نتیجه چنین وضعیتی آن هم در شرایطی که این استان هنوز به سیستم‌های دفع زباله مدرن مجهز نیست و مدیریت پسماند هم آنچنان که باید پا نگرفته است، کار را به جایی کشانده که محوطه 14 هکتاری از زباله به ارتفاع 100 متر، دامنه کوه‌های گیلان را به قلمرو خود تبدیل کرده و نه تنها محیط زیست را از بین می‌برد، بلکه سلامت مردم منطقه را هم به خطر انداخته است، این میان شیرابه زباله‌ها هم با شروع بارندگی‌ها در استان‌های شمالی، به عمق آب و خاک نفوذ کرده و بر وسعت و شدت فاجعه می‌افزاید اما هنوز هم خبری از تمهیدات جدی برای حل معضل زباله میان مسوولان وجود ندارد. در حالی که در بسیاری از کشورها، بهره‌برداری اقتصادی از زباله‌ها سبب شده عنوان طلای کثیف روی آن گذاشته شود، اما در ایران حتی بهره‌برداری اقتصادی هم باعث نشده تا مردم و مسوولان برای حل این بحران ترغیب شوند.

  شن‌پاشی برای پنهان کردن زباله ها

تاکنون وعده و وعیدهای بسیاری برای حل بحران زباله در گیلان داده شده اما تا امروز هیچ کدام به صورت جدی عملی نشده است تا جایی که روز گذشته، غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی، نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی، نسبت به اقدامات غیرعلمی دولت برای رفع این معضل انتقاد کرد.او درباره این موضوع گفت: « همه می‌دانند بارش‌های آسمانی موجب افزایش شیرابه می‌شود و به دلیل بالا بودن سطح آب زیرزمینی، شیرابه‌ها در آب‌های زیرزمینی نفوذ کرده و به آب شرب مورد استفاده مردم آسیب وارد می‌کند، از سوی دیگر به خاک هم آسیب می‌رساند. عدم دفع بهداشتی زباله‌ها و نبود تصفیه‌خانه شیرابه از دیگر مواردی است که به سه عنصر محیط زیستی خاک، آب و هوای خوب گیلان به‌شدت آسیب وارد ساخته است.»

او افزود: «در قانون برنامه ششم توسعه بر خلاف برنامه‌های قبلی توسعه به صراحت آورده‌ایم که دولت وظیفه دارد در زمینه دفع این زباله‌ها برنامه‌ریزی کند، ضمن‌اینکه این برنامه‌ها تنها نباید در دپوی زباله‌ها خلاصه شود.اگر شما به منطقه سراوان رشت سفر کنید، حدود 14 هکتار به ارتفاع صد متر زباله مشاهده می‌کنید که در تمام دامنه کوه‌ها انباشته شده است و در نهایت نیز برای رفع آنها اقدام به شن پاشی روی زباله‌ها می‌کنند تا فضایی برای تجمع حشرات موذی ایجاد نکند. بی‌تردید انباشت این زباله‌ها به سلامت احشام و خاک آسیب وارد کرده و در پی انباشت آنها آرامش مردم سلب شده است و این در حالی است که متولیان امر تنها در این مورد به ایراد سخنرانی و مصاحبه بسنده کرده‌اند. متاسفانه سازمان حفاظت محیط زیست با وجود صراحت قانون و اعتبارات خوبی که برای این موضوع در ردیف‌های بودجه لحاظ شده است، برنامه جدی برای رفع این مشکل ندارد.»

  اراده مسوولان جدی نیست

اظهارات ایمن‌آبادی در حالی است که چندی پیش، کامبخش مباشرامینی نماینده استان گیلان در شورای عالی استان‌ها، دفع زباله در جنگل را خلاف قانون دانست و درباره آن بیان کرد: « دفع نامناسب زباله در میان جنگل‌های گیلان به ویژه در سراوان و لاهیجان که باعث آلودگی منطقه و از بین رفتن پوشش گیاهی شده است مهم‌ترین مشکل زیست محیطی این استان است. دفع زباله در جنگل کاری غیر قانونی و غیر بهداشتی است که هم باعث از بین رفتن جنگل است و هم به سبب بوی نامناسب و بیماری‌های ناشی از آن سبب مهاجرت مردم و تخلیه روستاها می‌شود.

او افزود: « شیرابه‌های تولید شده از زباله سبب از بین رفتن کیفیت خاک و آب‌های سطحی و زیر زمینی می‌شود که باید به سرعت این معضل را بر طرف کرد. در دنیا استفاده از تکنولوژی نوین برای دفع زباله مانند دستگاه‌های زباله سوز و … که نه تنها دفع زباله را به صورت بهداشتی انجام می‌دهد بلکه می‌تواند از آن انرژی تولید کند مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در ایران برای هزینه نکردن در این مورد زمین و خاک و ریه‌های تنفسی کشور را نابود می‌کنیم و چند هزار برابر هزینه اولیه خسارت به بار می‌آوریم. برای من عجیب است که چرا مسوولان گیلان با توجه به آگاهی خود نسبت به خطرات زیست محیطی و بهداشتی دفع نامناسب زباله و محاسن تهیه دستگاه زباله سوز اقدامی در این جهت انجام نمی‌دهند. »  نماینده گیلان در شورای عالی استان‌ها درباره تاثیر شیرابه زباله‌ها بیان کرد: تاثیر شیرابه زباله‌ها تنها مربوط به خاک و آب‌های زیر زمینی نیست بلکه این شیرابه‌ها بعد از پیوستن به رودخانه‌ها وارد زمین‌های کشاورزی و دریا می‌شوند و اکوسیستم دریا را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند. بنابراین محصولات کشاورزی و آبزیان به این مواد سمی آلوده می‌شوند و در مرحله مصرف وارد سبد غذایی انسان می‌گردد که تاثیرات خطرناکی دارد. اگر امروز فکری به حال این مشکل نکنیم فردا جنگل‌ها را از دست خواهیم داد، دریا و رودخانه‌هایی آلوده به انواع سموم ومیکروب خواهیم داشت و محصولات کشاورزی نیز بی کیفیت و آلوده می‌شوند.» مباشرامینی گفت: ‌« متاسفانه بحث بی تفاوتی نسبت به این موضوع و سود بردن برخی از اینگونه دفع است وگرنه چطور می‌شود یک استان توانایی خرید یک دستگاه زباله‌سوز را نداشته باشد در حالی که در هر شهر بطور میانگین 100 هکتار زمین به دلیل دفع نامناسب زمین از بین می‌رود. اگر دولت توانایی خرید دستگاه زباله‌سوز را ندارد می‌تواند با تسهیلاتی که در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌دهد بخش خصوصی را به انجام این کار ترغیب کند. می‌توان برای جذب سرمایه‌گذار و تضمین صرفه اقتصادی آن زمین رایگان در اختیار آن قرار داد و حتی معافیت‌های مالیاتی قانونی را اعمال کرد تا این دیو آلودگی را در استان از بین ببریم اما جدیتی در این کار نیست. دستگاه‌های مسوول نه تنها علاقه‌ای به جذب سرمایه‌گذار ندارد بلکه بخش خصوصی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری را با درگیر کردن آن در کاغذ بازی اداری و پاسکاری در بین سازمان‌ها فراری می‌دهد و با شانه خالی کردن از مسوولیت قانونی خود قدمی برای حل این مشکل بر نمی‌دارند.»

 برنامه‌های استانی در چه مرحله‌ای هستند؟

با وجود آنکه نماینده گیلان در شورای عالی استان‌ها معتقد است مسوولان استانی عزم جدی برای حل بحران زباله ندارند، پویا شهشهانی مدیرعامل مدیریت پسماندهای استان گیلان، درباره اقدامات و برنامه‌های این استان برا ی حل معضل زباله گفت: « براساس طرح جامع استان محل دفن استان را مشخص کردیم، آستانه به‌همراه لاهیجان به عنوان دو هسته شرق گیلان انتخاب شده است. دانشگاه گیلان هم در حال مطالعه برای محل جدید دفن است. در چهار هکتاری جدید کف با پوششی از جنس پلی اتیلن لاینر یا نفوذ ناپذیر تا بتوانیم شیرابه را جمع کنیم و سپس به تصفیه خانه منتقل کنیم.

او افزود: “ متاسفانه تفکیک زباله از مبدا در اکثر شهر‌ها‌‌ رها شده است. البته بسیاری از ارقام ارایه شده قبلی هم درست نبود. در حال حاضر در شهر رشت در بهترین حالت ۲٫۵درصد در این طرح مشارکت دارند. یکی از سمن‌ها به عنوان پیمانکار تفکیک زباله از مبدا فعالیت می‌کند اما تفکیک از مبدا را نمی‌توان یک پروژه اقتصادی محسوب کرد، ارزش واقعی در آنجایی است که تفکیک و بازیافت سبب می‌شود تا درختان کمتری قطع شوند. ‌

مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند استان گیلان گفت: « برنامه سه ساله ۱۳۰۰ میلیارد تومانی برای حل مشکل پسماند استان با زمانبندی سه ساله به سازمان شهرداری‌ها ارایه شده است که هزار میلیارد آن برای سه زباله سوز در مرکز، شرق و غرب استان است.»

او همچنین با بیان اینکه تصفیه شیرابه بسیار گران است گفت: برای هر متر مکعب شیرابه به سرمایه‌ای در حدود ۲۰ هزار دلار با توانایی تخصصی بسیار بالا احتیاج است اما می‌توانیم با کاهش بار آلودگی شیرابه تا ۹۰ درصد آسیب ورود آن به طبیعت را کاهش دهیم.

شهشهانی همچنین به چالش شهرداری با منابع طبیعی برای گرفتن زمین برای سایت بهداشتی با تصفیه خانه اشاره کرد و گفت: «جنگل‌های ما اکنون مورد تجاوز زباله قرار دارند اما اگر نتوانیم به صورت اصولی زمین بگیریم زباله‌ها خودشان زمین می‌گیرند که نمونه آن را با رانش زباله در سراوان شاهد بودیم.»