در میان سریال‌های تولید شده با این مضمون می‌توان به نمونه‌های درخشان و تماشایی اشاره کرد که همچنان پس از گذشت سال‌ها از تولیدش همچنان جذابیت‌های خود را حفظ کرده‌اند. حال در آستانه هفته دفاع مقدس نگاهی به تعدادی از این آثار می‌اندازیم.

نبردی دیگر

عبدا... باکیده در این مجموعه تلویزیونی سراغ آزادگان سرافراز کشور رفته و قصه خود را در یکی از اردوگاه‌های جنگی عراق به تصویر کشیده است. باکیده در ترسیم فضای حاکم بر اردوگاه و خشونتی که سربازان بعثی روی رزمندگان اسیر ایرانی اعمال می‌کردند، موفق عمل کرده و از این طریق مخاطبان خود را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. وی ساختار کلی قصه خود را روی یکی از فرماندهان ایرانی به نام حاج رسول رستگاری بنا نهاده که فرمانده بعثی تلاش فراوانی برای پیدا کردن او و افشای هویتش به خرج می‌دهد. این ایده که از فرمول‌های کلیشه‌ای و امتحان پس داده سینمای کلاسیک بیرون آمده، در نبردی دیگر هم به خوبی جواب داده و مخاطب را تا آخر در بیم و امید نسبت به هویت حاج رسول نگه می‌دارد.

گل پامچال

این ملودرام تلویزیونی ساخته محمدعلی طالبی یکی از نمونه‌های خوب در این‌گونه محسوب می‌شود که در نخستین‌بار پخش خود ابتدای دهه 70 با موفقیتی عظیم روبه‌رو شد. قصه دختری خردسال به نام لیلا که در نخستین روز جنگ(سی و یکم شهریور 1359) خانواده‌اش را از دست داده و برای پیدا کردن تنها برادرش به اهواز و تهران رفته و همراه عمویش ابراهیم به شمال می‌رود. گل پامچال داستان ساده و سرراستی با پس زمینه جنگ تحمیلی داشته و کاملا براساس قواعد گونه ملودرام پیش می‌رود. بخشی دیگر از موفقیت این مجموعه تلویزیونی به بازیگر کم سن و سالش (ستاره جعفری) بازمی‌گردد که با توجه به تجربه اولش فراتر از انتظار ظاهر شده است. در کنار او باید به بازیگران حرفه‌ای و شناخته شده سینما و تلویزیون همچون داوود رشیدی، فاطمه معتمدآریا و رضا بابک اشاره کرد که بخوبی به شخصیت‌های این مجموعه تلویزیونی جان بخشیده‌اند.

بازگشت پرستوها

ابوالقاسم طالبی در نخستین تجربه تلویزیونی‌اش در مقام کارگردان، سراغ خاطرات آزادگان کشور رفته و تلاش کرده قصه‌ای جذاب را براساس این خاطرات خلق کند. بخشی از داستان در شهر گذشته و تاثیر جنگ روی چند خانواده از طبقات مختلف جامعه را می‌بینیم. در طرف دیگر با اسرای ایرانی در یک اردوگاه مخوف همراه شده و قصه آنها را دنبال می‌کنیم. در بخش نخست، طالبی روی تضاد دو خانواده تاکید کرده که اولی انقلابی و مومن و دیگری اهل زدوبند و پول به دست آوردن از هر راهی هستند. در بخش دوم، شخصیت‌ها در دو قطب مثبت و منفی قرار گرفته و از تضاد میان آنها درام شکل می‌گیرد. شخصیت اصلی کار هم مرد میانسالی است که همراه با یک نفر دیگر با نقشه‌ای حساب شده از اردوگاه گریخته و به ایران بازمی گردد. بازگشت پرستوها کار پربازیگری است که بخشی از قوت خود را از آنها گرفته است. برای مثال هم می‌توان به داوود رشیدی، کتایون ریاحی و سیاوش تهمورث اشاره کرد که در قالب نقش‌هایشان بخوبی نشسته‌اند.

سیمرغ

شیرودی و کشوری که از شهدای هوانیروز ایران به حساب می‌آیند، از جمله شخصیت‌هایی هستند که در یک مجموعه تلویزیونی به آنها پرداخته شده است. قاسمی جامی در سیمرغ که گروه تلویزیونی شاهد تهیه‌کنندگی آن را برعهده داشته، سراغ زندگی این دو شهید رفته و از جوانی آنها تا شهادتشان را به تصویر کشیده است. برای این کار هم خبرنگاری را در قصه خود قرار داده که در مسیر تحقیقاتش درباره این دو شهید سراغ دوستان و خانواده آنها رفته و از این طریق مخاطب وارد قصه می‌شود. در بخش‌های مربوط به قبل از انقلاب، با وجوه انقلابی کشوری و شیرودی آشنا شده و همراه با آنها از حوادث پیش از پیروزی انقلاب عبور می‌کنیم. درگیری آنها با ضد انقلاب دیگر بخش مهم فیلمنامه سیمرغ است که به خوبی با روزهای آغازین جنگ پیوند خورده و در آخر به شهادت تاثیرگذار این دو ختم می‌شود. محمد جوزانی و سیدجواد هاشمی برای ایفای نقش‌های شیرودی و کشوری انتخاب‌های بسیار مناسبی بوده و به لحاظ میمیک چهره و به مدد چهره‌پردازی شباهت فوق‌العاده‌ای به این دو شهید بزرگوار پیدا کرده‌اند. رضا صفایی‌پور هم انتخاب هوشمندانه‌ای برای نقش منفی کار بوده که بخوبی هم از عهده ایفای آن برآمده است.

خاک سرخ

ابراهیم حاتمی‌کیا که فیلم‌های خوب و تاثیرگذاری برای سینمای دفاع مقدس ساخته، در خاک سرخ سراغ قاب کوچک تلویزیون رفته و قصه جذاب خود را در این بستر روایت کرده است. داستان دختری به نام لیلا که در خانواده‌ای ثروتمند بزرگ شده بدون آن که اطلاعی از گذشته خود و پدر و مادر واقعی‌اش داشته باشد. تا این‌که در شب عروسی‌اش با حقیقت مواجه شده و فردای آن شب همراه همسرش روانه خرمشهر برای دیدار با مادرش می‌شود. غافل از این‌که نیروهای بعثی در تدارک حمله به خرمشهر و اشغال آن هستند. حاتمی‌کیا با مهارت خاصی این قصه خانوادگی را به روزهای آغازین جنگ پیوند زده و مخاطب را با قهرمان خود (لیلا) همدل و همراه می‌کند. کشته شدن همسر لیلا در حمله هواپیماهای جنگی به جاده، یکی از نقاط عطف درخشان فیلمنامه خاک سرخ به حساب می‌آید که مخاطب را بشدت تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. سفر لیلا به خرمشهر در حال سقوط، تعلیق بسیار مناسبی به کار بخشیده که با پیشرفت داستان به اوج می‌رسد. حضور بازیگرانی همچون پرویز پرستویی، مهتاب کرامتی، هما روستا، لاله اسکندری، بهناز جعفری، امیر آقایی و حبیب رضایی نیز در جذاب‌تر شدن خاک سرخ نقش مهمی داشته‌اند. بخصوص پرستویی که یک شخصیت سختی کشیده و زندان رفته را به بهترین شکل ایفا کرده و به لایه‌های درونی آن نفوذ کرده است.

رقص پرواز

یکی دیگر از سریال‌های دیدنی مرتبط با جنگ ساخته احمد مرادپور که براساس شخصیتی واقعی و ماجراهای آن خلق شده است. دکتر یاوری جراح و متخصص ارتوپد پس از بازگشت از آمریکا در ماه‌های ابتدایی جنگ، باید برای جراحی دکتر مصطفی چمران به اهواز اعزام شد اما در این مسیر با اتفاق‌های زیادی روبه‌رو می‌شود. نبود بلیت قطار برای دکتر یاوری، نخستین نقطه عطف فیلمنامه این مجموعه تلویزیونی به حساب می‌آید که او را به اوج عصبانیت رسانده و در عین حال باعث آشنایی او با ملیحه دانشجوی پزشکی می‌شود که می‌خواهد پیش همسرش (دکتر وحید مولایی) برود. رقص پرواز را می‌توان فیلمنامه‌ای شخصیت محور به حساب آورد که براساس شخصیت جالب و در عین حال جذاب دکتر یاوری شکل گرفته و پیش می‌رود. علیرضا طالب‌زاده که برای سریال‌های قاب کوچک فیلمنامه‌های درخشانی نوشته، در اینجا به نقش پراهمیت پزشکان در ایام جنگ پرداخته و در آخر هم پایان تکان دهنده و تاثیرگذاری را تدارک دیده که عمیقا روی مخاطبان کار تاثیر می‌گذارد. مهدی هاشمی بدون شک ستاره رقص در پرواز است که نقش را کاملا از آن خود کرده و در عین حال رگه‌هایی از طنز را هم به نقش تزریق کرده است.

شوق پرواز

شهیدخلبان عباس بابایی یکی از شخصیت مهم و قابل ستایش تاریخ هشت ساله جنگ تحمیلی است که با تکیه بر هوش و تجربه خود لطمات فراوانی به ارتش عراق و تسلیحات نظامی این کشور وارد کرده و در آخر هم درست در روز عید قربان به فیض شهادت رسید. در بخش نخست کار با زن مستندسازی روبه‌رو می‌شویم که در حال تحقیق درباره زندگی عباس بابایی است و در همین حین در یک سانحه رانندگی زخمی شده و به کما می‌رود. مخاطب از طریق دفترچه تحقیق و فیلم‌های گرفته شده توسط این زن، وارد قصه زندگی شهید بابایی شده و شاهد دوران کودکی او می‌شود. در بخش‌های بعدی با عباس بابایی دانشجوی خلبانی در مراحل مختلف زندگی‌اش همراه می‌شویم تا این‌که به مهم‌ترین بخش کار یعنی آغاز جنگ می‌رسیم. کاری که یدا... صمدی در مقام فیلمساز در بخش‌های اولیه کار انجام داده، آشنایی کامل مخاطبان با وجوه مختلف شخصیت خلبان بابایی است که آنها را آماده فصل نهایی کار می‌کند. انتخاب شهاب حسینی برای ایفای این نقش نیز، انتخاب هوشمندانه و تاثیرگذاری بوده که به بالا بردن کیفیت نهایی سریال کمک شایانی کرده است.

کسری همایونی افشار