کپه داغ منطقه ای که گستره آن از شرق به شهرستان های فاروج و قوچان، از غرب به شهرستان ترکمن نشین راز و جرگلان، از شمال به کشور ترکمنستان و از جنوب به دشت های شیروان متصل است با گستره 18 هزار هکتار دارای ذخیره گاه غنی و ارزشمند گیاهی و جانوری است.
این منطقه با آب و هوایی عموما کوهستانی، دارای شیب‌های تند و دره‌های عمیق و صخره‌های مرتفع است.
حدود 80 درصد گستره کپه داغ در کشورمان و منطقه 'گلیل و سرانی' شهرستان شیروان استان خراسان شمالی واقع شده و تنها بخش اندکی از آن در کشور همسایه شمالی ترکمنستان است.
کپه داغ که از سوی یونسکو به عنوان 'بانک ژنتیکی' شناخته شده، نیازمند مشارکت جوامع محلی از جمله روستائیان و عشایر منطقه است و واگذاری بخشی از مدیریت آن به این جوامع می تواند گردشگری را با رویکرد 'فرامرزی' در استان رونق دهد.
حضور گردشگران خارجی و داخلی در این منطقه که پوشیده از درختان با ارزش ارس و گیاهان خوراکی و همچنین مرتع سرسبز است می تواند درآمدزایی زیادی برای روستائیان داشته باشد، منطقه ای که زیستگاه خالص ترین قوچ اوریال است.
بکر و دست نخورده بودن این منطقه که 50 سال پیش به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد، تعجب معاون دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در آیین جشن ثبت جهانی ذخیره گاه زیست کره کپه داغ خراسان شمالی در یونسکو را در پی داشت.
این منطقه دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل بوده و سرما و یخبندان در آن از آبان ماه آغاز و تا اوایل اردیبهشت ماه ادامه می یابد، میزان بارش در این مناطق بین 400 تا 500 میلی‌متر به طور متوسط در سال است و حداقل درجه حرارت در گرمترین روزهای سال از 25 درجه سانتی‌گراد تجاوز نمی‌کند.
در پایین دشت این منطقه تخته گلول قرار دارد که در فصل بهار دارای چشم اندازی زیبا از پوشش گیاهی به گل نشسته اعم از شقایق، خیارک و انواع بالشتکی است و در داخل این منطقه پوشش انبوه ارس در ارتفاعات منطقه قرار دارد که در نقاطی که ارس وجود ندارد انواع بالشتکی‌ها از قبیل گون، کلاه میرحسن، چوبک و اسپرس خاردار، پوشش زیبا و چشم نوازی به عرصه‌های طبیعی منطقه بخشیده است.
در منطقه حفاظت شده گلیل و سرانی حیوانات و پرندگانی همچون قوچ و میش اوریال، ‌پلنگ، گربه وحشی، گراز، سمور سنگی، خرگوش، دارکوب قهوه‌ای که بسیار کمیاب است، سهره سیاه و کبک دری نیز زندگی می‌کنند.
از چشمه‌های این منطقه نیز می‌توان به کور چشمه، قربان چشمه، چشمه گیری اشاره کرد که در کنار رودخانه‌ای که در مرز جنوبی منطقه به طرف سرانی جاری است منابع آبی منطقه را تشکیل می‌دهند. از نقاط ارتفاعی این منطقه می‌توان علم، قله چوپان، ارتفاعات تنبل، کوه بزان و کور چشمه کوه کناره نام برد.
بجز تخته گلیل زیارتگاه زکریای پیغمبر (ع) نیز در ارتفاعات جنوبی این منطقه حفاظت شده واقع است که در روزهای تعطیلات پذیرایی انبوهی از مردم محلی و غیربومی از سایر نقاط استان و حتی کشور است. در دو کیلومتری غرب روستای سرانی محلی به نام قدمگاه ایوب وجود دارد که دارای درختان قطور و کهنسال ارس است در میان این درختان، درخت ارس بسیار بزرگی وجود دارد که به لحاظ قطر تنه و قدمت کهنسال ترین ارس در خراسان بزرگ بوده و جزو پنج درخت ارس کهنسال ایران است.
به هرحال، طبیعت گردی یا اکوتوریسم که جایگاه آن در اقتصاد جهانی رشد قابل ملاحظه ای داشته است اما، توزیع جغرافیایی این درآمد بسیار نامتعادل بوده بطوریکه خراسان شمالی رقم پایینی از این صنعت درآمدزا را به خود اختصاص داده است.
این در حالی است که این استان 28 هزار کیلومترمربعی با داشتن طبیعت بی نظیر و جذاب و به واسطه تنوع زیستی اقلیمی منحصر به فرد نظیر ذخیره گاه زیست کره کپه داغ ناشناخته مانده است که با ثبت جهانی این زیست کره در یونسکو انتظار می رود صنعت اکوتوریسم گسترش یابد.
در صنعت اکوتوریسم که آشنایی با جوامع محلی و تماشای طبیعت بکر شاخص مهم رونق آن محسوب می شود، این عوامل در شمال شهرستان شیروان و در جوار کپه داغ وجود دارد، منطقه ای که در آن انجام پیاده ‌روی، عبور از رودخانه‌ های خروشان، سفر به مناطق ییلاقی و جنگلی، سفر به روستاها و مزارع به ‌منظور لذت بردن از طبیعت و آشنایی با فرهنگ‌ها، کوهپیمایی، بازدید از مناطق مرتعی با پوشش گیاهی و جانوری، تماشای حیوانات و پرندگان، آشنایی با محیط زیست طبیعی امکانپذیر و لذت بخش است.
به همین دلیل است که معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست کشور حفظ و صیانت از تنوع زیستی ارزشمند منطقه، توسعه پایدار و فراهم کردن امکان بهره مندی پایدار معیشتی مردم بومی شمال شهرستان شیروان را از مزایای این رویکرد حفاظتی برشمرد و خاطرنشان کرد: منطقه گلیل و سرانی از حدود 50 سال پیش حفاظت شده است اما از این پس بر اساس الگوی جدید حفاظتی در آن عمل خواهد شد که مبتنی بر ایفای نقش موثر مردم در صیانت از منابع ملی است.
جوامع محلی این منطقه با قومیت های کرمانج، ترکمن، تات، فارس و بلوچ و مناطق عشایر نشین با پوشش های منحصربفرد ظرفیتی است که گردشگران خارجی را می تواند به سوی خود جلب کند.
لباس‌های محلی خراسان شمالی از جذابترین و زیباترین جاذبه‌های فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این خطه در شمالشرق کشور محسوب می شود، رنگ‌های شاد و نقش و نگارهای متنوع به کار رفته در لباس‌های محلی علاوه بر جنبه‌های زیباشناختی، آرامش روحی و روانی را برای فرد به ارمغان می آورد.
پوشش مرد و زن ترکمن و عشایر کرد در کنار هم جلوه ای دارد که امروزی ها هنوز در تزئینات، نمایش ها، برگزاری آیین های جشن و غیره به جلوه گری آن پناه برده و آنرا چون تابلویی زینتی به رخ می کشند.
رنگ های بکار گرفته شده در تزئینات داخل خانه های روستائیان همجوار با کپه داغ نیز از جاذبه های منحصر بفرد است که می تواند به توسعه گردشگری و اکوتوریسم در این منطقه کمک کند.
اثر حضور مداوم زنان این خطه در دل طبیعت به وضوح در نقوش لباس های محلی مشهود است، رنگ شاد و نقش های شکسته سوزن دوزی شده بر حاشیه لباس های همگی نشانگر الهام از طبیعت این دیار از کشورمان است.
به هرحال، با ثبت جهانی و در صورت برنامه ریزی مناسب مسئولان برای رونق صنعت اکوتوریسم، علاوه بر حفاظت از گونه های جانوری و گیاهی بکر این منطقه، موجب بهبود زندگی حدود 50 هزار نفر ساکن در روستاهای همجوار خواهد شد.
6042