در سال‌های طولانی حضور بشر روی زمین، بسیاری از مواد مصرفی به زباله تبدیل می‌شوند، این زباله‌ها بر اساس جنسی که دارند ممکن است خیلی زود یا خیلی دیر به چرخه زیست‌محیطی برگردند. تولید زیاد زباله دیر بازگشت به چرخه طبیعت در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های مهم کشور و جهان تبدیل شده است. شاید بازگشت زباله‌های بلااستفاده به چرخه مصرف بتواند تا حد زیادی از افزایش تولید آن جلوگیری کند.

بازار ایده‌ها داغ است

به گوشه و کنار محیط زندگی خود که بنگریم وسایل مصرفی زیادی را پیدا می‌کنیم که احتمالا این روزها بلااستفاده شده‌اند و بزودی به زباله تبدیل می‌شوند. اما تا به حال فکر کرده‌اید آیا می‌توان همین وسایل بلااستفاده را به موارد مصرفی جدید تبدیل کرد؟ تبدیل وسایلی که دیگر امکان مصرف ندارند به محصول جدید نیازمند هنر و خلاقیت است. پلاس‌آپ با همین ایده شکل گرفت. استارت‌آپی که قصد دارد با فراهم‌کردن محیطی ساده و در عین حال کاربردی به‌فروش این‌گونه محصولات و در واقع به حفاظت محیط‌زیست کمک کند. بهروز نوری، بنیانگذار پلاس‌آپ می‌گوید: «همه چیز از یک استارت‌آپ ویکند شروع شد، دانشگاه شهید بهشتی و نخستین استارت‌آپ ویکند محیط‌زیست و مدیریت شهری هوشمند. من و همسرم که دغدغه محیط‌زیستی داشتیم، بعد از شرکت در این رویداد و در روز دوم، ایده اولیه پلاس‌آپ را بیان کردیم.» گاهی سریع‌تر از چیزی که فکر می‌کنیم همه چیز اتفاق می‌افتد، استارت‌آپ پلاس‌آپ، مقام اول این رویداد را می‌گیرد و رویای بهروز و همسرش به واقعیت تبدیل می‌شود.

خرید و فروش سبز

همان‌طور که گفتیم شاید دغدغه ایجاد زباله کمتر، بهترین راه‌حل مشکل ازدیاد زباله‌ها باشد. بهروز می‌گوید: ما در پلاس‌آپ بستری را آماده کرده‌ایم که افراد می‌توانند کارهای هنری خود را که با استفاده از وسایل مصرفی بلااستفاده تولید کرده‌اند با نام خود برای عرضه و فروش بگذارند و از این راه درآمد کسب کنند. در واقع پلاس‌آپ با این کار چند هدف را دنبال می‌کند. با تولید محصولات جدید از زباله جلوی ایجاد زباله بیشتر را می‌گیرد.

با فروش هر محصول بازیافتی، از خرید یک‌محصول جدید غیربازیافتی جلوگیری می‌شود. به‌عنوان مثال اگر قصد خرید یک صندلی را داشته باشید، بعد از خرید آن و مدتی استفاده، یک زباله جدید ایجاد کرده‌اید، اما در صورتی که از محصولات خلاق بازیافتی یک صندلی تهیه کنید محصولات مصرفی بلااستفاده‌ای را به چرخه مصرف بازگردانده‌اید. به این ترتیب خرید و فروش در این بازار هر دو از ایجاد زباله بیشتر جلوگیری می‌کنند. از طرف دیگر فضای اشتغال بسیاری از افراد که به دلایل مختلف نیازمند شغل هستند، اما در حال حاضر از داشتن شغل محروم هستند فراهم شده است، اما مهم‌ترین موضوع کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی است. کم شدن تولید زباله مساوی است با کاهش چشمگیر آلودگی‌های زیست محیطی.

بازیافت یا بازآفرینی؟

مساله مهمی که در بازگرداندن زباله‌ها به چرخه مصرف مطرح است، مساله بازیافت است. در حال حاضر در کشور بسیاری از زباله‌ها بازیافت و دوباره به چرخه مصرفی برمی‌گردند، اما بازآفرینی شاید گزینه مناسب‌تری از بازیافت باشد. فعالیتی که به تبدیل زباله‌ها به محصولات مصرفی بدون ایجاد آلودگی محیط‌زیستی ختم می‌شود. مینا اختیاری در این‌باره می‌گوید: ما در فرآیندها و مدیریت کار خود نیز تا حد امکان از اصول پایداری استفاده می‌کنیم. به‌طور مثال از کاغذها و بسته‌بندی‌های بازیافتی بهره‌می‌بریم. ما از همه همکاران و تولیدکنندگان محصولاتمان می‌خواهیم هیچ آسیبی به محیط‌زیست نزنند. بازآفرینی مانند بازیافت، راهی برای کاهش پسماندهاست. تنها تفاوت این است که کیفیت محصولات تولیدی در بازآفرینی معمولا بهتر از ماده اولیه آن است. بازیافت پسماندها، بیشتر پلاستیک، کاغذ، فلز و شیشه را مصرف و تجزیه می‌کند تا مواد پایه آنها بتوانند به محصول مصرفی جدیدی که اغلب از کیفیت پایین‌تری برخوردار است، تبدیل شود. هنگامی که چیزی را بازآفرینی می‌کنید، مواد آن را تجزیه نمی‌کنید. شما ممکن است آن را تکه‌تکه کنید - مثل برش تیشرت به نوار باریک- اما هنوز هم از همان موادی ساخته‌شده که تیشرت را ساخته بودند. به زبان ساده، بازآفرینی تاثیر مثبتی بر محیط‌زیست دارد. هنگامی که دست به بازآفرینی می‌زنید، مواد را از جریان زباله جهانی حذف می‌کنید. بازیافت به انرژی یا آب برای تجزیه مواد محتاج است، درحالی‌که بازآفرینی تنها به خلاقیت و کاردستی نیاز دارد.

تیم کوچک، تیم بزرگ

کسب‌وکارهای نوپا معمولا از تیم‌های کوچک شروع می‌کنند و بسته به نوع کسب‌وکار و شرایط موجود ممکن است تیم‌ها بزرگ‌تر شوند، اما سرعت بزرگ شدن تیم پلاس‌آپ به گفته خودشان کمی متفاوت بوده است. بهروز می‌گوید: تیم ما ابتدا متشکل از چهار نفر بود، من با کارشناسی ارشد مدیریت فناوری اطلاعات، همسرم مینا اختیاری کارشناسی ارشد فناوری اطلاعات و برنامه‌نویس اپلیکیشن موبایل، دکتر هادی نیل‌فروشان دکترای سیاستگذاری علم و فناوری و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی به‌عنوان مشاور و امیر حمیدی کارشناس کامپیوتر به‌عنوان طراح سایت. در حال حاضر دوستان خوبی به این تیم اضافه شدند که با دستان هنرمندشان محصولات بازآفرینی شده زیبایی تولید کرده‌اند. این افراد تیم کوچک ما را به یک تیم بزرگ با دغدغه‌ای مشترک یعنی حفظ محیط‌زیست تبدیل کرده‌اند. با توجه به این‌که این ایده در کشور نمونه مشابهی نداشته، مشارکت خوب مردم به‌عنوان تولیدکننده محصولات بازآفرینی را همراه داشته است.

آینده روشن‌تر از امروز

امروز جهان با چالش مهمی به نام زباله مواجه است، اما حضور فعال کسب‌وکارهای نوپا و ارائه راهکارهای چابک می‌تواند کمک زیادی به گذر از این چالش کند. در مورد آینده پلاس‌آپ گپ زدیم، مینا اختیاری می‌گوید: ما به آینده امیدواریم. خوشبختانه نگاه ما ایرانی‌ها به پسماند و زباله تغییر کرده و لابه‌لای صحبت با مردم متوجه شده‌ایم خیلی‌ها مثل ما دغدغه دارند و با دور ریختن هر زباله بخصوص زباله‌های پلاستیکی مشکل دارند. همین نیاز درونی به انجام کاری بهتر و مفیدتر از دور ریختن، به ما امید مضاعف داده که می‌شود به آینده امیدوار بود. برنامه ما دنبال کردن دو مسیر موازی است، اول آگاهی‌بخشی بیشتر به مردم از طریق رسانه‌های در دسترس و تغییر سبک زندگی افراد به سمت تولید کمتر زباله و دوم همکاری با خیریه‌ها برای تولید محصولات بیشتر و ایجاد کارآفرینی برای رونق خیریه‌ها. به‌این‌ترتیب می‌توانیم امیدوار باشیم مشکلات بیشتری را با سرعت بیشتر حل خواهیم کرد. ما در تلاش هستیم زباله‌های مغازه‌ها و کسب‌وکارهای بزرگ را جمع‌آوری کنیم و به دست تولیدکنندگان بازآفرین برسانیم تا با این کار از تولید زباله در حجم بیشتری جلوگیری کنیم. به‌طور کلی می‌توان گفت برنامه پلاس‌آپ تسهیل فرآیند تبدیل زباله به کالاهای بازآفرینی است که در این مسیر ایجاد شغل و کارآفرینی براحتی ممکن خواهد بود.

مشارکت و همکاری

این سال‌ها بسیاری از مشکلات فقط به دست کسب‌وکارهای نوپا قابل حل است. به‌طور معمول در کشور ما و حتی در سطح جهانی، دولت‌ها در نقش حمایتی ظاهر شده و بستر مناسب را برای شکوفایی چنین کسب‌وکارهایی فراهم می‌کنند. در واقع روزگار حل همه مشکلات به دست دولت‌ها گذشته و این مردم هستند که باید دست به کار شوند و مشکلات را حل کنند. نقش حمایتی دولت این روزها با برگزاری رویدادهای حمایتی و ایجاد بستر مناسب برای رشد کسب‌وکارهای نوپا پررنگ‌تر شده است. بهروز نوری درباره کمک و حمایت مردمی می‌گوید: ما تقاضا داریم افراد خلاق با ایده‌ها و پیشنهادات ارزشمندشان به ما در راستای سرعت بخشیدن برای رسیدن به اهدافمان کمک کنند. در ضمن تولیدات بازآفرینان و عرضه محصولات در بازار پلاس‌آپ می‌تواند کمک شایانی کند. سایت plusup.ir و شبکه‌های اجتماعی این استارت‌آپ پذیرای ایرانیان دوستدار محیط‌زیست است.

محسن سمسارپور