مهم‌ترین عامل مستعدکننده شرایط برای حضور عفونت‌ها در بیماران سرطانی و عضو پیوندی، کاهش سیستم ایمنی بدن در فرآیند درمان است. به همین دلیل حضور یک متخصص عفونی در تیم درمان مبتلایان به سرطان در تمام نقاط دنیا از جمله ایران بسیار مهم و امری اجتناب‌ناپذیر است.

گام اول؛ پیشگیری و مراقبت

یکی از دلایل مهم طولانی شدن انتظار افراد برای دریافت عضو پیوند، واجد شرایط بودن افراد اهداکننده است.یکی از ویژگی‌های بسیار مهم این افراد سلامت آنها از ابتلا به هرگونه بیماری‌های عفونی مخصوصا عفونت‌های پنهان است. ممکن است فرد اهدا کننده در ظاهر هیچ مشکل عفونی نداشته باشد اما اگر این فرد به یک عفونت پنهان ناشی از بیماری‌های هپاتیت B، C، عفونت‌های فرصت‌طلب و بیماری سل آلوده باشد در این صورت نه‌تنها عضو اهدا شده موثر نخواهد بود بلکه باعث رد پیوند براثر عفونت‌های منتقل‌شده به بدن دریافت‌کننده ‌شده و فرد دچار عفونت‌های وخیم می‌شود.

به همین دلیل غربالگری افراد اهداکننده در نقاط مختلف دنیا بسیار حائزاهمیت است.هر گونه سهل انگاری در این زمینه می‌تواند بیمار را به مرگ نزدیک‌تر کند.

سیستم ایمنی ضعیف و عفونت

یکی از دلایل مهم بروز عفونت در بیماران پیوندی مخصوصا در پیوند کلیه و مغز استخوان، ناپایدار کردن سیستم ایمنی بدن با کمک داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی بدن توسط متخصصان است. علت چنین اقدامی بالا بردن میزان موفقیت پیوند است.

درست است که این اقدام باعث تثبیت پیوند می‌شود اما فرد را مستعد عفونت‌های مختلف می‌کند که به آنها عفونت‌های فرصت‌طلب گفته می‌شود. این عفونت‌ها در افرادی که نقص سیستم ایمنی دارند، می‌تواند اصل پیوند را با چالش روبه‌رو کند.به عنوان مثال ویروس cmv از جمله عفونت‌های فرصتی‌طلبی است که در اغلب افرادی که پیوند کلیه انجام می‌دهند، مشاهده می‌شود. به همین دلیل تشخیص به موقع و درمان عفونت‌های بعد پیوند برای تیم پزشکی بسیار حائزاهمیت است.

ارتباط ریسک عفونت با نوع پیوند

بسته به نوع پیوند، درصد حضور عفونت‌های بعد از پیوند نیز متفاوت است. بیشترین میزان عفونت مربوط به پیوند همزمان روده و کبد است که در 45 درصد مواقع این بیماران به عفونت مبتلا می‌شوند.

در عین حال، کمترین میزان عفونت نیز مربوط به پیوند قرنیه است. چون قرنیه بستر عروقی ندارد تا باعث تماس سیستم ایمنی گیرنده با دهنده شود.

با توجه به این که پیوند کلیه شایع‌ترین نوع پیوند در ایران است و ما در این زمینه رتبه اول را در منطقه خاورمیانه داریم، بنابراین عفونت‌های بعد از این نوع پیوند حتی اگر بروز کند، متخصصان مربوطه بلافاصله آن را تشخیص و درمان می‌کنند.

در پیوند مغز و استخوان نیز احتمال ابتلای بیمار به عفونت‌های متعددی از جمله قارچی، ریوی، میکروبی یا مهاجم قارچی وجود دارد که اگر این عفونت‌ها به موقع تشخیص و درمان نشود، احتمال مرگ فرد تا 85 درصد وجود دارد.

به‌دلیل اهمیت و حساسیت موضوع برخی مراکز درمانی، قبل از انجام پیوند یا حین آن استفاده از داروها را برای پیشگیری آغاز می‌کنند.

علائم عفونت در بیماران پیوندی

همان‌گونه که می‌دانید تب شایع ترین علامت وجود عفونت است اما نقص سیستم ایمنی گاهی می‌تواند مانع از شناسایی تب شود و عفونت بدون علامت باشد.

به همین دلیل متخصصان بسیار باید هوشیار باشند و مراقبت‌ها در زمان طلایی متناسب با نوع پیوند به‌طور دقیق و منظم وجود داشته باشد. زمان طلایی مراقبت برای پیوند مغز استخوان صد روز و پیوند کلیه دو تا سه ماه است.

آنچه مسلم است تمام بیماران پیوندی یکسال اول بعد از پیوند بشدت باید تحت مراقبت باشند. آنچنان که برخی از بیماران حتی بعد از تثبیت شدن پیوند باید به مدت سه تا شش ماه طبق تشخیص پزشک دوز پایین از داروها را مصرف کنند تا از عفونت‌های احتمالی مصون بمانند.

بسیار مهم است که بیمار سرطانی وقتی دچار بیماری تب دار شد، حتما با پزشک خود مشورت کند و از هرگونه خوددرمانی پرهیز کند.

سهیلا فلاحی

جام‌جم