گزارش تاریخی
جدایی بحرین از ایران بازی شاه در زمین انگلیس
صاحبخبر - در سال 1350، یعنی هفت سال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، دولت بریتانیا قصد خود را برای خروج از خلیج فارس عملی کرد. به گزارش مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، در همین حال، شیخنشینهای سواحل خلیج فارس، طبق معاهدات قرن نوزدهم، تحتالحمایه انگلستان بودند و ایران نیز، بر سر حاکمیت بحرین با بریتانیا، دچار اختلاف شده بود. شاه کوشید تا برای این مشکل، راهکاری بیابد؛ راهکاری که هم به پرستیژ داخلی و بینالمللی وی آسیب نزند و هم انگلیسیها را ناراحت نکند! به همین دلیل بود که پهلوی دوم، به زعم خودش، دست به معاملهای بزرگ با انگلیسیها زد و در ازای به رسمیت شناختن استقلال بحرین، موضوع حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی را مطرح کرد. این در حالی بود که بر اساس اسناد تاریخی، هم بحرین جزو قلمرو ایران محسوب میشد و هم جزایر سه گانه. یکی از راههایی که محمدرضا پهلوی برای توجیه این اشتباه محاسباتی خود به کار گرفت، تبلیغ این مسئله بود که بحرین هیچ ارزش راهبردی و درازمدتی برای ایران ندارد! بر اساس این سیاست، مدام گفته میشد که نگهداری بحرین، هزینههای زیادی خواهد داشت و در عین حال، این جزیره کوچک نمی تواند هیچ کمکی به کشور بکند. برای نمونه، عباس مسعودی، سناتور و گرداننده روزنامه اطلاعات گفته بود: «بحرین از نظر منابع طبیعی وضعیت چشمگیری ندارد. در این سرزمین، مثل دیگر شیخنشینها، کشاورزی وجود خارجی ندارد. از سیر تا پیاز و به قول معروف از سفیدی گچ تا سیاهی زغال خود را از خارج وارد میکند.» شاه هم میگفت: «اکثریت ساکنان آن جزیره عرب هستند و به زبان عربی سخن میگویند. به لحاظ اقتصادی، مجمعالجزایر بحرین دیگر اهمیت ندارد؛ زیرا نفت آن جا تمام شده و صید مروارید نیز صرفه اقتصادی ندارد. از نظر اهمیت استراتژیکی و سوقالجیشی، با وجود تسلط ایران بر تنگه هرمز، آن جزایر ارزشی ندارد.» صرف نظر از اینکه با این استدلالها نمیتوان از تمامیت ارضی کشور و مرزهای سرزمینی ایران چشم پوشی کرد، این پرسش مطرح است که آیا واقعا بحرین برای ایران مزیت و منافع اقتصادی به همراه نداشت؟ در پاسخ به این پرسش باید بگوییم که اگر حتی از مزیتهای امروزی بحرین چشم بپوشیم، در زمان مورد بحث، یعنی سال 1347، میزان بهرهبرداری از چاه های نفتی این منطقه بیش از سه میلیون و 800 هزار تُن بود. افزون بر این، در بحرین، بهجز منابع نفت، منابع دیگری مانند آلومینیم نیز وجود داشت که با استخراج آن و احداث کارخانه آلومینیمسازی، سود بسیاری به دست میآمد. همچنین، صنعت صید ماهی آن منطقه نیز وضعیت خوبی داشت.∎
نظر شما