این روزها آکادمی علوم و هنرهای سینمایی موسوم به اسکار با انتشار خبر افزودن بخش جدیدی با عنوان «فیلم محبوب مردم» (Outstanding‌ Achievemeni- Popular Film) به فهرست جوایز اسکار دوره نودویکم (۲۰۱۹) جنجال فراوانی آفریده است. آیا این موضوع خبر خوبی برای سینما است؟

یک جایزه جدید به مهم‌ترین رقابت سینمایی سال بعد از افزودن رشته بهترین انیمیشن بلند در سال ۲۰۰۱ اضافه شده است. به نظر می‌رسد که جایزه اسکار دستاورد شاخص فیلم محبوب مردم این مراسم پر زرق و برق را در سال ۲۰۱۹ بسیار ویژه کند. در همین زمینه روزنامه «گاردین» گزارش مفصلی هم داده است؛ مثلا اعلام کرده است که جزئیات مربوط به فیلم‌هایی که واجد رقابت در این رشته خواهند بود به زودی اعلام خواهد شد. آکادمی با ارسال نامه‌ای به اعضای خود همچنین از کوتاه شدن زمان پخش زنده مراسم اسکار از تلویزیون خبر داده است. حالا مدت زمان پخش مراسم نیز کمتر از سه ساعت شده است. بنابراین برندگان بعضی رشته‌ها در میان ۲۴ رشته، در فاصله بین آگهی‌های بازرگانی اعلام خواهند شد و بعدتر به نسخه تدوین‌شده مراسم اضافه می‌شوند.

پخش تلویزیونی مراسم اسکار ۲۰۱۸ کمتر از چهار ساعت طول کشید. با این حال در بخشی از نامه اخیر آکادمی می‌خوانیم: «ما متعهد می‌شویم که برنامه‌ای سرگرم‌کننده را در مدت سه ساعت تولید کنیم و رضایت مخاطبان‌مان در سراسر دنیا را برآورده سازیم.» در چند سال گذشته شاهد مراسم اسکار سیاسی بودیم که جوایز متفاوتی هم اهدا شد. فیلم‌هایی که جنبه هنری و انتقادی داشتند بیشتر مورد توجه اعضای این آکادمی قرار گرفتند و جوایز اصلی را هم بردند؛ همین موضوع باعث شده تا بینندگان اسکار ریزش داشته باشد.

البته اسکار می‌توانست مانند مراسم «گلدن گلوب»، مختص نویسندگان سینمایی یک جایزه «کمدی ویژه» هم اضافه کند ولی توجه فراوانی به فیلم‌های ابرقهرمانی نشان داده است. این فیلم‌ها بیشتر برای نوجوان‌ها و جوان‌های علاقه‌مند به شخصیت‌های کمیک‌بوکی تولید می‌شود. فیلم‌هایی که بر اساس جلوه‌های ویژه هستند و ژانرهای اکشن، ماجرایی، علمی- تخیلی، فانتزی و تریلر را در بر می‌گیرند بنابراین تنها برای سرگرمی و تجارت تولید می‌شوند ولی نباید از این نکته مهم بگذریم که آنها به کلیت سینما کمک کرده‌اند. 

سینماروها و سینمافیلسوف‌ها و سینمای سیاسی

طرفداران سینما را باید به چند دسته تقسیم کنیم. برخی سینما را ابزاری برای اهداف خود می‌بینند. این دسته از افراد سینما را دیگر به عنوان هنر نمی‌بینند بلکه به دنبال مقاصد سیاسی و اجتماعی و حتی دینی از دل آن هستند. در ایران طرفداران این نوع از سینما بسیار هستند. سینمای شوروی سابق هم در دهه ۱۹۲۰ به طور مشخص در همین مسیر گام بر داشت. آفت این نوع از سینما تبلیغات گسترده ایده‌ای خاص است. برخی فیلم‌های دینی هم اینگونه هستند و بیشتر تلاش می‌کنند مخاطبان خاصی در بین پیروان خود داشته باشند. گروه دیگری از سینمادوستان وجود دارند که به سینمای فلسفی و انتقادی می‌پردازند.

فیلم‌های «کن لوچ» بریتانیایی و آثار اندیشمندانه «استنلی کوبریک» در این دسته جای می‌گیرند. از نمونه‌های جدید چنین سینمایی می‌توان به آثار «بلا تار» مجارستانی اشاره کرد. اما دسته بسیار بزرگی در سینما وجود دارد که عاشق سرگرمی هستند. سینمای هالیوود و مراسم اسکار هم پاتق آنها است. سینمای بالیوود و سینمای شرق آسیا هم مسیر سرگرمی را در دستور کار قرار داده‌اند بنابراین برای آنها گیشه حرف اول را می‌زند. با توجه به پیشرفت فن‌آوری فیلم‌هایی با جلوه‌های ویژه گسترده مانند «تایتانیک» (۱۹۹۷) و «ترمیناتور» (۱۹۸۴) به کارگردانی «جیمز کامرون» در دهه‌های گذشته تولید شدند که تماشاگرهای انبوهی هم داشتند و مسیر را به کمپانی‌ها نشان دادند. فیلم‌هایی با هزینه سنگین و درآمد هنگفت.

در این سال‌ها سینمای هالیوود با فیلم‌های ابرقهرمانی خود توانسته رکوردهای جهانی را یکی پس از دیگری پشت سر بگذارد و این آثار تماشاگرهای پر و پا قرصی هم دارد. آکادمی اسکار نشان داده است که به دنبال افزایش تماشاگر در کنار بالا بردن کیفیت مراسمش است. البته آکادمی هنوز قوانین انتخاب فیلم‌های شاخه «بهترین فیلم محبوب» را اعلام نکرده است اما در بیانیه‌ای بعضی از مسائل گیج‌کننده را به منظور شفاف‌سازی توضیح داده است: «با این‌که هنوز جزئیات رشته بهترین فیلم محبوب نهایی نشده‌اند اما یک فیلم می‌تواند هم در این رشته و هم به عنوان بهترین فیلم نامزد تندیس طلایی شود. درباره اهدای این جایزه، هیات مدیره با هدف حمایت از برترین آثار سینمایی در همه زمینه‌ها تصمیم‌گیری کرده است.»

پیش به سوی سود بیشتر

ابرکمپانی‌های هالیوودی مانند «دیزنی» و «یونیورسال» که بیشترین تولید و توزیع فیلم را در دست دارند و چند سالی هم می‌شود که بازار کشور چین را در دست گرفته‌اند احتیاج به یک جایزه مردمی داشتند تا تنور تبلیغات خود را داغ‌تر کنند. مدت‌ها بود که مراسم اسکار این موضوع بسیار مهم را که باعث پولسازی بیشتر می‌شود، نادیده گرفته بود. حالا همه مشتاق‌های نوجوان و جوان سینما هم مشتری اسکار خواهند شد.

برای آنها مهم نیست که «تام کروز» چهره اول یا «کوئنتین تارانتینو» فیلمنامه‌نویس اول بشود بلکه می‌خواهند بهترین فیلم محبوب خودشان را با تمام قهرمان‌های ویژه‌اش را در صدر اخبار اسکار ببینند. پیش‌بینی می‌شود که فیلم‌های «پلنگ سیاه» (۲۰۱۸) به کارگردانی «رایان کوگلر»، «شگفت‌انگیزان ۲» (۲۰۱۸) ساخته «برد برد» و «یک مکان ساکت» (۲۰۱۸) به کارگردانی «جان کرازینسکی» در فهرست بهترین فیلم مردمی قرار بگیرند.

به نظر می‌رسد که فاکتورهایی مانند فروش، تعداد مخاطب و رای مردم در تعیین این برنده ویژه دخیل باشند. نکته مهم این است که همیشه برندگان جوایز ۲۴ گانه اسکار را اعضای آکادمی اسکار با رای خود انتخاب می‌کردند و شاید حالا باید منتظر تغییراتی در برخی جوایز باشیم.

آکادمی اسکار از آن زمان که به تندیس طلایی انیمیشن بلند اهمیت ویژه نشان داد باعث رشد شگرف این صنعت در سراسر جهان شد به طوری که هر سال در بین ۱۰ فیلم برتر چندین انیمیشن حضور دارد و باقی فیلم‌ها هم در ژانر ابرقهرمانی تولید شده‌ است.

سیدحسین رسولی