به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: به مناسبت فرا رسیدن دهه کرامت و در آستانه سالروز ولادت باسعادت حضرت ثامن الحجج(ع) یکی از سخنرانی های حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی درباره امام رضا(ع) به حضورتان تقدیم می شود:

آیت الله جوادی آملی طی سخنانی با بیان اینکه بخش مهم دهه کرامت، وجود مبارک امام هشتم(ع) است، اظهار کرد: آنچه که امیرالمومنین(ع) اظهار کرده بود وجود امام رضا(ع) عملی کرد. امیرالمومنین(ع) فرمود: «سَلونی قَبلَ اَن تَفقِدونی؛ از من بپرسید پیش از آنکه مرا نیابید»؛ اگر یک محکمه قضایی برپا شود و کلیمیان، مسیحیان و ملل و نحل مختلف حضور داشته باشند، من آن قدرت علمی را دارم که بین یهودیان به تورات آنها حکم کنم، بین مسیحیان به انجیل آنها حکم کنم و میان هر فرقه ای برابر کتاب آسمانی آنها حکم کنم.

وی ادامه داد: این بیان نورانی از وجود حضرت امیر(ع) نقل شده است ولی در زمان حضرت(ع) این اتفاق نیفتاد که همایش و گفتمانی بین المللی ایجاد شود و امیرالمومنین(ع) بتواند میان این ملل و نحل برابر کتب آسمانی آنها داوری کند ولی برای وجود مبارک امام رضا(ع) این حادثه اتفاق افتاد؛ حکومت مرکزی در خراسان توسط عباسیان تشکیل شد و مامون همه ملل و نحلل را دعوت کرد و وجود امام رضا(ع) را فرا خواند تا در برابر مسیحیان، یهودیان و سایر ملل و نحل برابر با نظر و احکام آنها حکم کند.

آیت الله جوادی آملی گفت: وقتی که وجود امام رضا(ع) این دعوت را پذیرفت، برخی گفتند که دانشمندان گوناگون به حضور شما آمده اند، چگونه جواب می دهید؟ فرمود: من بین آنها برابر کتاب آسمانی شان جواب می دهم و نه تنها مسایل قضایی و حقوقی و مالی بلکه از معارف و اعتقادات و اخلاق را پاسخ می گویم؛ لذا وقتی که با یک مسیحی مناظره می کرد از انجیل آنها سخن می گفت و اگر با یک کلیمی صحبت می کرد، از تورات آنها سخن می گفت و اینچنین به عالم اهل بیت(ع) شهرت یافت، این شرایط برای حضرت امیر(ع) اتفاق نیفتاده بوده بود. البته همه اهل بیت بیت(ع) عالِم هستند ولی برای همه آنان اتفاق نیفتاده بود که با مسیحیان برابر با انجیل و با یهودیان برابر با تورات صحبت کنند البته گاهی مقطعی پیش می آمد ولی اینکه یک جلسه رسمی باشد که سلطان یک کشور همه علما را دعوت کند، این اتفاق نیفتاده بود.

نگاران مکتب نرفته

این مرجع تقلید تصریح کرد: مطلب دوم آن است که این عالم اهل بیت، از درون و بیرون ما باخبر است، اینان مردان الهی، انبیای الهی، ائمه دینی و کسانی هستند که از درون و بیرون انسان ها باخبر هستند، هیچ کدام مکتب نرفتند همه آنها نگاران مکتب نرفته ای هستند که از علوم خبر دارند، اگر او انجیل را ندید یا پیش کسی نخواند ولی از انجیل با خبر است، درون ما را هم با تعالیم الهی آگاه است.

وی گفت: بیان نورانی امام رضا (ع) آن است که انسان دشمنان و دوستان بیرونی دارد اما  هیچ دشمن بیرونی به اندازه دشمن درونی نیست و هیچ دوست بیرونی هم به اندازه دوست درونی نیست. درون کاوی وجود امام رضا(ع) این است، بیانی که از وجود رسول گرامی اسلام(ص) رسید و حضرت(ع) تبیین و تشریع کرد، حضرت رسول(ص) فرمود: انسان بالاخره دشمن هایی هم دارد ولی بدترین دشمن انسان هوس و نفس اماره اوست، «اَعدى‌ عَدُوِّکَ نَفسُکَ الَّتى بَینَ جَنبَیک؛ دشمن‏ترين دشمنانت، همان نفس تو است كه با خود دارى‏». این هوس و دلخواهی و این غرور بدترین دشمن است زیرا در درون ماست اولا، ما را می بیند ولی ما او را نمی بینیم و شیطنت دارد دوما، چون در درون ما لانه کرده از آنچه که میل و علاقه ماست با خبر است سوما، چون می داند که ما به چیزی علاقه مند هستیم بدلی آن را می سازد پنجما، آن بدلی را به صورت یک تابلوی زرین در می آورد و ما را می فریبد و وقتی که ما را به دام انداخت؛ ما اسیر و او امیر ما می شود و از آن به بعد: «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ».

با موعظه جامعه عالم نمی شود

آیت الله جوادی آملی ابراز کرد: قبل از این که به دام آن اماره بیفتیم گرفتار «نفس تسویل» هستیم، یعنی به گونه ای در انسان حیله گری کند، روانشناس و روانکاو ماهر باشد و بداند که ما از چه چیزی خوشمان می آید و ابزاری که خوشایند ماست، شناسایی کند، بدلی آنها را جعل کند، یک تابلوی زرین تهیه کند که تمام این زباله ها را پشت این تابلو جاسازی کند، زرورقی از خواسته های ما جلو تابلو بگذارد و به ما نشان دهد که این کار خوبی است، و ما چون باور کرده ایم که کار خوبی است اقدام می کنیم و بعد می بینیم که پشت آن زباله است.

این مرجع تقلید اظهار کرد: حضرت یعقوب(ع) وقتی فرمود که چرا برادرتان را در چاه انداختید،  وقتی موسی(ع) فرمود: این گوساله پرستی چه بود که راه انداختید؟« وَ کذلِک سَوَّلَتْ لِى نَفْسِى». این تسویل کار عمیق علمی است که درون ما جاسازی شده است و با موعظه حل نمی شود، موعظه عوامانه است، با موعظه جامعه عالم نمی شود؛ فلان کار بد را نکن، فلان کار خوب را بکن؛ ما تا ندانیم در درون ما چه دستگاه جعلی و بدلی وجود دارد نمی توانیم خود را اصلاح کنیم، تا مراقبت نکنیم و ندانیم که در درون ما چه غوغایی است فریب می خوریم.

انسان یک دوست و دشمن بیشتر ندارد

وی ادامه داد: این تسویل گاهی برادرکُشی و گوساله پرستی را زیبا نشان می دهد، وقتی که تسویل کارش را انجام داد و انسان به دام آن افتاد، حضرت امیر(ع) در وصف اش فرمود: «وَ كَمْ مِنْ عَقْلٍ أَسِيرٍ تَحْتَ هَوَى أَمِيرٍ؛ و چه بسا عقل كه اسير فرمانروايى هوس است». بنابر این، چنین شخصی عالماً و عامداً گناه می کند چون اسیر است، اینکه فرمود: «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ» همین معنا را می دهد؛ لذا وجود امام رضا(ع) این موارد را بررسی کرد و فرمود: «دشمن فراوانی دارید و بدترین دشمن در درون شماست.»، طبق بیان امام رضا(ع) «صدیقُ کلُّ امرئٍ عَقلُهُ و عَدُوُّهُ جَهلُهُ»؛ نفرمود عقل هر کسی دوست اوست بلکه فرمود: «دوست هر کسی عقل اوست». این تقدیم خبر یعنی انسان یک دوست بیشتر ندارد و آن عقل اش است، بیش از یک دشمن ندارد آن هوس اش است، اگر عقل دوستانه به حمایت انسان برخواست انسان به بیراهه نمی رود.

آیت الله جوادی آملی افزود: آن بیچاره که می گوید نمی توانم زبان و چشم ام را کتترل کنم، راست می گوید، این بدلی را جلو انداختن کار نفس است و اگر مراقب نباشد گاهی ممکن است بدلی را به جای اصلی تلقی کند و به دام بیفتد.

این مرجع تقلید با بیان اینکه مرزداری هر کس بر عهده خود اوست، افزود: به ما فرمودند مرزها را حفظ کنید، در اینجا منظور فقط مرزهای جامعه نیست؛ که گفته اند عالمان دین، مرزاداران عقیده و افکار مردم هستند؛ هر کدام از ما باید مرزهای خود را حفظ کنیم و این مرزداری را امام رضا(ع) به ما آموخت که هر شب می خواهید بخوابید محاسبه کنید که چه کرده اید. لذا امام رضا(ع) فرمود: «صديق كلّ امرئٍ عقله و عدوّه جهله». این به ما نشان داد که دوستی و دشمنی چیست و این روح قوی است که می تواند این دو را کنترل کند.

وی تاکید کرد:  از اینجا به بعد است که «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ» می شود «امّاره بالحُسن»؛ یعنی برخی به آسانی کار خوب انجام می دهند و بسیار برایشان سهل است، به آسانی راست می گویند به آسانی غذایشان را مواظب اند و برایشان آسان است، به آسانی راه حلال و تقوا را طی می کنند چون دیگران اگر گرفتار آن نفس اماره بالسوء اند، اینان اما با اماره بالحسن طرف اند. این همه اوقاف و خیرات که در این مملکت هست، این همه خون ها و جهادهایی که شد، کم نیست که کسی بیست و پنج سال به دلیل قطع نخاع روی تخت بخوابد و باز بگوید الحمدالله. هیچ گله و شکایتی نکند. این عقل است که فرمانروا است.

آیت الله جوادی آملی تصریح کرد: بارها در آیات قرآن آمده که انسان با فرشته است. چرا همایش مشترک میان انسان و دام داشته باشیم، ولی همایش مشترک میان انسان و فرشته نداشته باشیم؟ ما از درِ بدل با آزمایشگاه موش در ارتباطیم،  لذا تشکیل همایش بیماری های مشترک میان انسان و دام کار علمی است، اما همایش کمال های مشترک میان انسان و فرشته هم لازم است، کم کمالی نیست که مشترک بین ما و ملائکه است، بسیاری از فضایل که خدا در قرآن  برای ملائکه ذکر می کند برای انسان های وارسته نیز برشمرده است.

خود را با ملائکه بسنجید

وی ابراز کرد: در دهه کرامت قرار داریم، خدای سبحان از ملائکه به عنوان کریم و از انسان هم به عنوان کریم یاد می کند چنانچه می فرماید: «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ و ...». مشترکات میان ما کم نیست. این بیان امام رضا(ع) است که فرمود: «خود را با ملائکه بسنجید»؛ شما یک سفر ملکوتی ابدی دارید و با آنها سر و کار دارید، همین که از این دنیا رخت بربستید با آنها کار دارید و آنان شما را همراهی می کنند.

مرجع تقلید با اشاره به سخن امام محمد غزالی اظهار کرد: غزالی گفت: عصاره نصایح چهل ساله مرا حکیم فردوسی در این یک بیت خلاصه کرده است: «اگر بار خارست خود کشته‌ای/ و گر پرنیان است خود رشته‌ای»؛  انسان یا مهمان آن عمل است یا مهمان این عمل، اگر بیراهه نرویم و راه کسی را نبندیم و عالمانه با عقل و عدل زندگی کنیم کسی مزاحم ما نیست، این دنیا کسی را دارد که عالم را  اداره می کند و کسی که این عالم را اداره می کند، حافظ ماست.

آیت الله جوادی آملی در پایان خاطرنشان کرد:‌بالاخره هر کسی دشمنی دارد، ذات اقدس اله، فرمود: حامی شما هستم. آنچه که می دانی درست عمل کند و بقیه بر عهده من است، گرچه آن هم به عنایت الهی است. پس اگر درست عمل کنیم کسی با ما کاری ندارد و این مارها و عقرب هایِ عالم دشمن های بیرون هستند، اگر ما حرف درون را گوش ندادیم، از بیرون آسیب می بینیم، این موارد گوشه ای از اسرار و بیان نورانی امام رضا(ع) است که فرمود: «صَدِیقُ کُلِّ امْرِئٍ عَقْلُهُ وَ عَدُوُّهُ جَهْلُهُ».