محمود قنبری | ساری-خبرنگار 


 سراسر نوار ساحلی مازندران، گلستان و گیلان با پرچم‌های زردرنگ تزئین شده است که آلودگی آب را هشدار می‌دهند. در آبریزگاه رودخانه‌های بزرگی مانند چالوس، هراز، بابل‌رود، تجن و سایر انشعاب‌های شهری و روستایی‌اش هم هرچند از پرچم‌های زرد هشداردهنده خبری نیست، اما لوله‌های کوچک، بزرگ، باریک و قطور وجود دارد که فاضلاب خانگی را به سمت رودخانه‌ها سرازیر و آن‌ها را آلوده می‌کند. این آلودگی‌ به گفته رئیس سازمان شیلات کشور، زاد و ولد ماهی‌هایی را که در رودخانه‌ها زایش دارند هم به مخاطره انداخته است. اگر چه مدیران کل حفاظت محیط‌زیست 3 استان شمالی این ادعا را رد می‌کنند، اما هیچ‌کس نمی‌تواند بر آلودگی خزر سرپوش بگذارد.

در گرو ضمانت دولت
شاید در این میان آلودگی‌ رودخانه‌های مازندران که بخشی از آن‌ها تالاب بین‌المللی میانکاله را سیراب می‌کند، بیشتر از سایر نواحی به چشم بیاید. مشکلی که بیش از آن‌که راه‌حلش در اختیار شیلات و سازمان حفاظت محیط‌زیست باشد، باید به دست مدیران شهری و روستایی و شرکت آب و فاضلاب‌های شهری و روستایی گره‌گشایی شود.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری مازندران در این باره توضیح می‌دهد: «با برنامه‌ریزی صورت گرفته تا پایان زمان قانونی برنامه 5 ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران، این استان از نظر برخورداری از فاضلاب شهری به میانگین کشوری خواهد رسید. طرحی که 280 میلیون یورو اعتبار در نظر گرفته شده برای آن از بانک توسعه اسلامی تامین می‌شود. اگر چه تحقق این برنامه هم در صورت ضمانت‌سپاری دولت به آبفای مازندران پرداخت می‌شود.»
ذبیح‌الله ذاکری می‌افزاید: «طرح فاضلاب شهری در 5 شهر قائم‌شهر، آمل، محمودآباد، رامسر و تنکابن در دست اجراست که با تکمیل این طرح سطح برخورداری شهرهای این استان از فاضلاب شهری به 25 درصد می‌رسد.»

وی با بیان اینکه حداقل تا 4 سال آینده تصفیه‌خانه فاضلاب در این شهرها به بهره‌برداری می‌رسد، ادامه می‌دهد: «همچنین طرح مطالعاتی فاضلاب شهری برای شهرهای شرق استان یعنی نکاء، بهشهر و گلوگاه تکمیل و به‌زودی اجرا می‌شود. طرح مطالعاتی فاضلاب شهری برای شهرهای نور، ایزدشهر، فریدون‌کنار و رویان هم در دست اجراست که پیش‌بینی می‌شود سال 98 شروع شود. تصفیه‌خانه فاضلاب شهری در شهر ساری مرکز مازندران هم به زودی بهره‌برداری می‌شود و حدود 105 هزار نفر را تحت پوشش قرار می‌دهد.»

فاضلاب برای کشاورزی 
با این همه مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری مازندران معتقد است یکی از مهم‌ترین مصارف آب و فاضلاب شهری می‌تواند در بخش کشاورزی باشد. او می‌گوید: «قسمت عمده پساب‌ها از آب قابل بازگشت تشکیل شده است. از پساب‌ها می‌توان در تامین نیاز آبی گیاهان زراعی و غیرزراعی، توسعه پارک‌های شهری و جنگلی و جنگل‌کاری حاشیه شهرها استفاده کرد.»
ذاکری می‌افزاید: «فاضلاب‌ها دارای نمک‌های معدنی کمتر از آب دریاها و در واقع آب‌های شیرینِ آلوده هستند. بنابراین تصفیه آن‌ها برای آبیاری کشاورزی به مراتب ارزان‌تر از شیرین‌سازی آب دریاهای شور است. هم‌چنین به دلیل وجود مواد کودی، فاضلاب تصفیه شده منبع غذایی خوبی برای گیاهان و تقویت  کشت‌زارهاست. از سوی دیگر، با تصفیه لجن فاضلاب می‌توان از یک منبع بسیار مهم انرژی یا همان بیوگاز، استفاده کرد.»

 روستاها مهم‌ترند
اما کارشناسان محیط‌زیست معتقدند برای رفع آلودگی‌های فاضلابی رودخانه‌های مازندران روستاها هم باید پا به پای شهرها پیش روند. اسماعیل محمدی یکی از این کارشناسان می‌گوید: «اغلب روستاهای حاشیه رودخانه‌ها و حاشیه‌نشینان روستایی خزر هم فاضلاب خانگی را مستقیم به آب‌ها می‌ریزند.»

اسماعیل محمدی می‌افزاید: «خوشبختانه میزان آلودگی صنعتی که به رودخانه‌های استان وارد می‌شود بسیاراندک است، زیرا عموم شهرک‌های صنعتی و بیشتر صنایع خارج از محدوده شهرک‌های صنعتی، پساب‌ها را به استانداردهای قابل رهاسازی در محیط می‌رسانند و بعد رها می‌کنند. با وجود این، موضوع فاضلاب‌های خانگی به ویژه در بخش روستایی یک معضل جدی است. همچنین آلودگی پرورش‌های ماهی‌های حاشیه رودخانه‌ها مانند ضد قارچ‌ها، معادن به ویژه معادن حاشیه رودخانه هراز، فاضلاب‌های خانگی، همه و همه رودخانه‌ها و به واسطه آن خزر را تهدید می‌کند.»

این کارشناس در پایان صحبت‌های خود تاکید می‌کند: «بار گردشگری در مازندران بر دوش سواحل و دریاست. بنابراین باید برای حفظ سلامت شهروندان فارغ از مسائل معیشتی که حاشیه‌نشینان خزر با آن روبه‌رو خواهند بود، هر چه زودتر به موضوع فاضلاب رسیدگی کرد.»
با وجود حساسیت کارشناسان بر موضوع فاضلاب روستایی اما تماس‌های مکرر همشهری با شرکت آب و فاضلاب روستایی استان نتیجه‌ای نداشت. وب‌سایت اطلاع‌رسانی این شرکت هم درباره برنامه‌های مدیریت پساب و فاضلاب روستایی اطلاعاتی ندارد.