به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، ابوالحسن داوودی کارگردان اصالتا نیشابوری سینمای ایران پس از سال‌ها دوری از ژانر کمدی با ساخت آثار پرمخاطبی در دهه هفتاد مانند سفر جادویی(1369)، جیب‌برها به بهشت نمی‌روند (1370) و من زمین را دوست دارم(1372) مدت‌ها بود به سینمای اجتماعی روی آورده بود، دوباره توانسته پس از دو دهه با رویکردی متفاوت یک فیلم کمدی موفق را در گیشه و نیز از نگاه منتقدان تولید کند.
به همین بهانه با ابوالحسن داوودی کارگردان، فیلمنامه‌نویس و تهیه‌کننده گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
تسنیم: 25 سال پیش شما کمدی موفق من زمین را دوست دارم(1372) را در گیشه داشتید. پس از آن یعنی 18 سال قبل «نان، عشق، موتور 1000» را ساختید و پس از آن با ساخت فیلم‌هایی همچون « تقاطع»، «زادبوم» و «رخ دیوانه» به‌سمت سینمای اجتماعی رفتید. ناگهان 18 سال بعد با «هزارپا» دوباره به ژانر کمدی بازگشتید. این بازگشت به کمدی برای شما که در دهه اخیر با آثاری موفق در حوزه اجتماعی نشان داده بودید دغدغه جدی اجتماعی دارید، چگونه اتفاق افتاد؟
ابوالحسن داوودی: راستش گمان می‌کنم شرایط ویژه دلیل اصلی این موضوع باشد. از یکی دو سال گذشته تا امروز فضا و عرصه اقتصادی بر مردم تنگ‌تر شده و مشکلات مردم به‌تبع آن بیشتر شده است. بعد از ساخت «نان، عشق، موتور 1000» با خودم عهد بسته بودم به د‌ل‌مشغولی اصلی خودم یعنی سینمای اجتماعی بپردازم و سراغ کمدی نروم اما سال گذشته احساس کردم مردم به شدت به تفریحِ درست و اوقات فراغت مناسب نیاز دارند و به‌جای اینکه از قصه‌های اجتماعی تلخ و غمگین برایشان بگوییم، نیازمند دیدن چیزهای بهتر و دلگرم کننده‌تری هستند. به‌همین دلیل فیلمنامه اولیه این کار که به‌دستم رسید زمینه آن را مساعد دیدم و حاصل کار نهایی، فیلم «هزارپا» شد.
تسنیم: برخلاف سینمای دنیا که ژانر کمدی دارای جایگاه ویژه‌ای است، در ایران کمدی به‌نوعی به فیلم‌های دست‌پایین و دم دستی محدود شده است. به بیان دیگر نوعی بی‌اعتباری در آن می‌بینید. به نظر شما چه اتفاقی افتاده است؟
ابوالحسن داوودی: کاملا این موضوع را قبول دارم. افول کمدی در سینمای ایران اتفاق افتاده است.کم‌اعتباری یا بی‌اعتباری سبکی که بیشترین مخاطب را در سینما دارد آن هم به دلیل اینکه مردم ایران که روحیه‌ای طناز و طنزدوستی دارند این ژانر در ارتباط با مخاطب ایرانی موفق بوده است.
در سال‌های گذشته مسیر ساخت کمدی‌ها به سمت افول حرکت کرد و اگرچه در دهه‌های شصت و هفتاد کمدی‌های خوبی را در سینمای ایران داشتیم که هم پرفروش بودند و هم اعتبار و هویت داشته‌اند اما، در دهه هشتاد و نود تعداد این کمدی‌های خوب کم شد و کم کم هر چند سال شاهد ساخت کمدی که استاندارد اولیه را داشته باشد بودیم.
از طرف دیگر حاکمیت فرهنگی و مسئولان بهای لازم را به این سبک نداد و خود به خود این موضوع سبب شد افرادی که در این سبک کار می‌کردند یا به سمت نزول بروند یا عرصه ساخت کمدی را ترک کنند و به سمت ساخت فیلم‌هایی در سبک‌های دیگر بروند. متاسفانه باید بگویم از کمدی در سال‌های اخیر بجز چند استثنا، در سخیف‌ترین شکل ممکن بهره‌برداری شده است.
تسنیم: شما در «هزارپا» اما به این سمت نرفتید؛ هر چند در کار قبلی یعنی «نان، عشق، موتور 1000» تم سیاسی چاشنی کمدی‌تان بود؟
ابوالحسن داوودی: این به دلیل روح زمانه است. جامعه به اندازه کافی با صریح‌ترین شکل و بی‌پرده‌ترین نوع داستان‌های اجتماعی، سیاسی روبرو است و ظرفیتش پر شده است؛ پس بیش از هر چیزی نیاز دارد برای 2 ساعت هم که شده ناامیدی‌ها، غصه‌ها و دردهایش را فراموش کند.
به همین دلیل جامعه به لحاظ چشم انداز سیاست‌‌زده‌تر از زمان ساخت «نان، عشق، موتور 1000» بود. امروز شما بههر مبحث مهم سیاسی که بخواهید بپردازید بسیار بی پرده‌تر در فضای مجازی وجود دارد پس اعتبار و جذابیتی برای پرداختن به آن در فیلم کمدی وجود ندارد.
تسنیم: البته کمدی « هزارپا» را باید بسیار شبیه به سبک فیلم‌هایی از جنس کمدی بیلی وایلدری باید بدانیم؟
ابوالحسن داوودی: اتفاقا دقیقا سبک مورد علاقه من است. فیلم‌های بیلی وایلدر با اختلاف فاحش در صدر فهرست علاقه‌مندی من است. «هزارپا» هم در ساختار کاملا متکی بر جنس کمدی بیلی وایلدر است. مثلا صحنه آخر «هزارپا» شبیه ساختار فیلم «بعضی‌ها داغش رو دوست دارند» است و حتی براساس فیلمنامه در انتهای فیلم « هزارپا» قرار بود جمله معروف همان فیلم هم گفته شود اما بعدتر ترجیح دادم این بخش حذف شود.
تسنیم: بسیاری وضعیت جامعه را پذیرای فیلم کمدی ندانسته و نمی‌دانند و معتقدند فیلم کمدی این روزها دیگر مثل سابق نمی‌فروشد. اتفاقی که در فروش «هزارپا» کاملا متفاوت بود و ما با فروشی رویایی و فتح گیشه توسط این فیلم روبرو بودیم. شما خودتان به این اندازه استقبال و فروش فکر کرده بودید؟
ابوالحسن داوودی: هر فیلمسازی با این چشم‌انداز فیلم می‌سازد که فیلمش بتواند با مخاطب ارتباط خوبی برقرار کند. بله فروش این فیلم از تصور و اندازه و انتظار من هم فراتر رفته است. این موضوع هم خوب است و هم باید پیرامون دلایل آن مطالعه شود تا بتوان از آن صیانت کرد. سینمای ما باید به دنبال ایجاد ارتباط بهتری با مخاطب باشد.
همچنین مسئولان فرهنگی و سینماگران نباید احساس کنند صرف ساخت فیلم کمدی با هرگونه کم فروشی یا رفتن به سمت ابتذال و سخافت می‌تواند عامل فروش یک فیلم باشد. باید استانداردهای اولیه و گرما و حس خوبی در فیلم باشد تا بتواند ارتباط با تماشاگر برقرار شود.
تسنیم:«هزارپا» تمام عوامل موفقیت در جشنواره را دارد. از ساختار استاندارد تا تیم بازیگری درجه اول. چه شد که از حضور در جشنواره چشم‌پوشی کردید؟ فیلم «رخ دیوانه» شما در جشنواره به فروش خوبی دست یافت و گیشه را تضمین کرد.
ابوالحسن داوودی: به هر حال آدم عاقل از یک سوراخ دو بار گزیده نمی‌شود (با خنده) تجربه جشنواره فیلم فجر واقعا هر سال به عنوان ویترین سینمای ایران مزایایی دارد که خیلی از فیلم‌ها را نجات می‌دهد اما معایبی هم دارد که برای بسیاری فیلم‌ها می‌تواند حضور در جشنواره نه تنها مزیت نباشد بلکه مشکلات و حواشی به ارمغان بیاورد.
خود جشنواره شاید مشکل چندانی نداشته باشد اما شکل نمایش در جشنواره و حرف و حدیث‌ها حواشی را که غالبا منطبق بر سلیقه‌های شخصی هستند یا یکجور تلافی‌های داخل سینما به وجود می‌آورد. اتفاقی که برای «زادبوم» افتاد هنوز هم برایم دردآورد است. «زادبوم» هم قربانی حواشی جشنواره‌ای که که در آن چهار سیمرغ گرفته بود.
تسنیم: فراموش نمی‌کنم زمستان 10 سال قبل در یک شب بسیار سرد زمستانی، فیلم «زادبوم» را به همراه خودتان در سینما قدس مشهد در حالی که به‌شدت برف می‌بارید و نیمی از تماشاچیان به سالن نرسیدند تماشا کردیم. از همان زمان تا امروز حداقل برای من به عنوان یک مخاطب این سئوال مطرح است که چه بر سر این فیلم آمد؟
ابوالحسن داوودی: اگر بگویم من هم نمی‌دانم باور نخواهید کرد. اما در تمام این سال‌ها هیچ آدم شجاع یا مسئولی این حرمت را حتی برای وجه فرهنگی خودش هم که شده قائل نشد که بیاید در دو جمله بگوید چرا این سرنوشت باید برای «زادبوم» پیش بیاید (سکوت)...
تسنیم: شاید «زادبوم» قربانی زمان و آدم‌های بد، قضاوت‌های نادرست شد؟
ابوالحسن داوودی: قضاوت این‌گونه‌ای ندارم. به نظر من آدم بد و خوب نداریم. آدم‌ها می‌توانند در موقعیت‌هایی بد و موقعیت‌هایی خوب باشند و این شامل همه ما هم می‌شود. موقعیت‌های اجتماعی رویکرد آدم‌ها را مشخص می‌کند.
ما اهل سوء تفاهم هستیم. کافی است سوء تفاهمی پیش بیاید تا انتها با همان وضعیت برود. این توجیه عینی من بود و به همین دلیل از آنجا که پیش‌بینی می‌کردم ممکن است برای «هزارپا» هم حواشی قبلی پیش بیاید از خیر جشنواره گذشتم. هر چند فیلم قبلی‌ام «رخ دیوانه» در جشنواره مطرح شد و جوایز متعددی گرفت.
تسنیم:جایگاه سینمای اجتماعی امروز ایران و تمایل فیلم‌سازان به ویژه کارگردان نسل جدید به این نوع فیلمسازی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ابوالحسن داوودی: سینمای اجتماعی با واقعیت اجتماع و گرفتاری و مشکلات جامعه سروکار دارد. میزان موفقیت یک فیلم اجتماعی در ایران این گونه است. یک زمان در رویکرد با مخاطب عام در جامعه و نگاه به گیشه فیلم است که یک شکل دارد و شکل دیگرش مدلی که برخی سردمداران سینمای اجتماعی ایران به آن چشم دارند و آن هم ورود به جشنواره‌ها به ویژه جشنواره‌های خارجی است تا از طریق مطرح شدن در جشنواره‌ها بتوانند در داخل کشور برای فیلم خود هویتی دوگانه دست و پا کنند.
سینمای اجتماعی اما در مجموع مخاطب عام دارد اما مادامی که در جامعه گرفتار مشکلات سیاسی- اجتماعی باشیم و فضای جامعه حرکت رو به جلویی نداشته باشیم، فضای عمومی پذیرای دیدن گرفتاری‌ها و مصیبت‌های مردم بر روی پرده سینما نخواهد بود.
تاریخ سینما هم موید این موضوع است. در همه دوران‌های بحران حالا چه اقتصادی یا اجتماعی جنس سینمایی که اسباب سرگرمی بیشتری داشته اوج گرفته است. به عنوان مثال بعد از بحران اقتصادی 1329 آمریکا، سینمای موزیکال بیش از یک دهه حاکم مطلق سینمای آمریکا و بعد سینمای جهان شد و مردم داستان‌های موزیکال فانتزی را به جای داستان‌های خودشان ترجیح می‌دادند.
تسنیم: اجازه بدهید درباره سینمای خراسان صحبت کنیم. قبول دارید سینمای مشهد در تمام این سال‌ها همیشه صادر کننده خوبی بوده است؟ از کارگردان و بازیگر گرفته تا عوامل مختلف دیگر هنری. شاید خود شما هم یکی از این افراد باشید. به نظر شما مشکل کار کجاست که مشهدی‌ها نمی‌توانند تولید‌کننده خوبی در عرصه سینما باشند؟
ابوالحسن داوودی: این موضوع درست است. متاسفانه سیاست‌های مسئولان همیشه بسیار موقت و براساس لحظات شکل گرفته است. به خاطر دارم بعد از اکران فیلم «رخ دیوانه» مراسمی در مشهد گرفته شد که از بنده نیز دعوت به عمل آمده بود. در همان مراسم با شور و شوق بسیاری بحث ساخت شهرک سینمایی در مشهد و اقدامات دیگر مطرح شد و... اما دو سه ماه بعد اصلا همه چیز به فراموشی سپرده شده زیرا کسی مسئولیت وجدانی در این حوزه احساس نمی‌کند.
براساس موقعیت در همان زمان تصمیم گرفته می‌شود و برنامه دراز مدتی وجود ندارد. شاید با این تصور که ممکن است اعتبار آن برای آیندگان باشد و نه آن شخص. البته این موضوع نه تنها در مشهد و خراسان شامل همه جا می‌شود.
تسنیم: به عنوان یک فعال صنفی در سینما با توجه به وضعیت اقتصادی حال حاضر جامعه آینده و اقتصاد سینما را چگونه می‌بینید؟
ابوالحسن داوودی: همه چیز به جنس فیلم‌ها بستگی دارد. نمی‌توانیم بگوییم سینما چون بحران اقتصادی وجود دارد پس صنعت سینما افول می‌کند. اتفاقا وجه سردرگمی اگر درست باشد و نه به یاری از کمدی سخیف و کم مایه می‌تواند در بدترین شرایط اقتصادی حتی رشد خود را داشته باشد. بحران اقتصادی حتی شاید می‌تواند بازوی کمکی برای رشد و رونق سینما باشد البته به شرطی که هوشمندانه از آن استفاده شود.
گفت‌وگو از: صادق عسکری
انتهای پیام/ ز
∎
نظر شما