کسی چه می‌داند شاید روزی روزگاری با کمی تغییرات محتوایی امکان صادرات و عرضه بین‌المللی دیرین‌دیرین هم فراهم شود یا شاید همین حالا در کوچه پس کوچه‌های فرهنگ کشورمان و در شرکت‌ها، استودیوها و موسسه‌های کوچک و بزرگ، برندهایی شبیه به «دیرین دیرین» در حال جوانه زدن باشند اما هنوز تا رسیدن به شکوفایی صنایع فرهنگی راه درازی در پیش داریم چون در بسیاری موارد هنوز زیرساخت‌ها فراهم نیست و حقوق و قوانین مربوط به این حوزه تدوین نشده و هنوز دروازه‌های اقتصادی جهان روی محصولات و تولیدات فرهنگی ما باز نشده است.

با همه اینها باید تولد برندی مانند «دیرین دیرین» را به فال نیک گرفت و از مسئولان فرهنگی درخواست کرد که زمینه را برای فعالیت تولیدکنندگان فرهنگی فراهم کرده و زیرساخت‌ها را برای توسعه و رشدشان مهیا کنند. شاید روزی روزگاری تعداد زیادی برند فرهنگی مانند «دیرین دیرین» داشته باشیم و اقتصاد فرهنگ رونقی بگیرد به تبع آن اقتصاد جامعه و روزگار کسانی که در عرصه فرهنگ مشغول به کار هستند، تکانی بخورد.

یک؛ دورخیز برای 6000 قسمت

محمد ابوالحسنی بعد از سال‌ها همکاری با نهادهای دولتی و سازمان‌ها و نهادها، به این نتیجه رسیده بود که شاید روزی برسد که دیگر همکاری با نهادهای فرهنگی فراهم نباشد و بهتر است به عنوان یک تولید کننده، سمت و مسیرش را عوض کند و به‌سوی مردم برود. او می‌خواست 40 سالگی‌اش را با یک اتفاق مهم رقم بزند و یک محصول صاحب نام و نشان خلق کند.

در نتیجه ابوالحسنی و دوستان، سال‌‌های 92 و 93 را برای عملی شدن این ایده سرمایه‌گذاری کردند و به طراحی یک پلتفرم اختصاص دادند؛ پلتفرمی که بتوانند بر مبنای آن حداقل 6000 قسمت انیمیشن بسازند.

در گام بعدی باید زمینه برای تولید فراهم می‌شد و محصول نهایی در دسترس مشتری‌ها قرار می‌گرفت. از همان ابتدا قرار گذاشته بودند مانند کارتون‌های مطبوعاتی، مسائل روز جامعه را مطرح کنند، اما در قالب انیمیشن.

از سال 94 تا امروز که «دیرین دیرین» در حال انتشار است، برای ساخت هر قسمت از آن فرآیندی طی می‌شود .

«دیرین دیرین» چطور سود می‌کند؟

پیوند تجارت و فرهنگسازی

مجموعه «دیرین دیرین» کارش را با فرهنگسازی آغاز کرد و به همین سبب هم مورد توجه قرار گرفت و پولساز شد! گروه سازنده این انیمیشن، قبلا آثار طنز دیگری نیز ساخته بود که به‌عنوان نمونه می‌توان به مجموعه «حیاط وحش» اشاره کرد اما این آثارشان هرگز به اندازه «دیرین دیرین» مورد توجه قرار نگرفت چون هیچ کدام از آثار قبلی تا این اندازه به موضوعات روز و مسائل و مشکلات مردم نپرداخته بود. نقد عملکرد مردم و مسئولان باعث شد میزان توجه به این مجموعه انیمیشنی بیشتر و بیشتر شود؛ بخصوص از این بابت که برای طرح موضوعات از محتوای خلاقانه، دیالوگ‌ها و شوخی‌های ملموس و عامه پسند استفاده می‌شود و زبانش طنز و لحنش مفرح است. به‌نظر می‌رسد همین ویژگی‌ها و مخاطب گسترده این اثر بود که سبب شد نهادها و سازمان‌هایی که بودجه‌های فرهنگی دارند و آموزش‌های فرهنگی جزو وظایف آنهاست توجهشان به «دیرین دیرین» جلب شود و به این گروه انیمیشن‌ساز سفارش کار بدهند.

شخصیت‌های انیمیشن «دیرین دیرین» و فضا یا به عبارتی دوران دیرین دیرین فرصت مناسبی بود برای نقد و تلنگر زدن و از این فضا و امکانات هم به اندازه کافی بهره‌برداری شده بود. در چنین شرایطی چرا صاحبان صنایع مشاغل و محصولات داخلی از چنین بستری برای تبلیغ بهره نگیرند. به این ترتیب بخشی از درآمدزایی این مجموعه انیمیشنی به ساخت آثاری درباره محصولات غذایی یا تولیدات دیگر داخلی اختصاص پیدا کرد. گروه «دیرین دیرین» طی تقریبا چهار سالی که مشغول کار است از همه ظرفیت‌های موجود برای درآمدزایی استفاده کرده اما در عین حال از فرهنگسازی و آموزش‌های فرهنگی هم دور نشده است؛ این کاری است که شاید پیش از این ساده یا حتی شدنی به نظر نمی‌رسید!

«دیرین دیرین» از پخش در آپارات چه سودی می‌برد؟

جاده یکطرفه

زیر ساخت‌های اینترنت کشور توسعه پیدا کرده و بخشی از پهنای باند اینترنت کشور به مصرف کسانی می‌رسد که «دیرین دیرین» را از سایت آپارات می‌بینند و بخشی از بازدیدکنندگان سایت آپارات کسانی هستند که به هوای تماشای «دیرین دیرین» به آپارات سر می‌زنند.

در کشورهای توسعه‌یافته سایت‌هایی مانند آپارات، درصدی از درآمدشان را به تولیدکنندگان محتوا اختصاص می‌دهند و مثلا انیمیشنی مانند «دیرین‌دیرین» می‌تواند بر مبنای میزان مخاطبانی که دارد و تعداد دفعاتی که تماشا شده، درصدی از درآمد سایت آپارات را به خودش اختصاص بدهد، اما این اتفاق برای «دیرین دیرین» نمی‌افتد چون قوانینی در این باره در کشور ما تدوین نشده است!

به اعتقاد ابوالحسنی، مساله اصلی به اینجا بر می‌گردد که آپارات به صورت انحصاری فعالیت می‌کند و برای تولیدکنندگان محتوا راهی نیست جز این‌که یا شرایط این سایت را بپذیرند یا کلا انتشار ویدئو در اینترنت را از فهرست برنامه‌هایشان خارج کنند.

سازنده انیمیشن دیرین دیرین، توضیح می‌دهد: هر قسمت از کارمان در سایت آپارات همراه با تیزرهای تبلیغاتی به نمایش در می‌آید اما هیچ درصدی از درآمد حاصل از این تیزرهای تبلیغاتی به ما تعلق نمی‌گیرد چون این سایت مورد حمایت قرار گرفته و هرگز جایگزین یا رقیبی برای آپارات وجود نداشته است.

به عبارتی بخشی از درآمد دیرین دیرین و سایر تولیدات فرهنگی به دلیل نبود زیرساخت‌ها و قوانین مربوط به پخش و توزیع آثار فرهنگی حاصل نمی‌شود در حالی که همین درآمدها می‌تواند به رونق صنایع فرهنگی کمک کند و شاید بهانه‌ای شود برای پیوستن به قانون حق مولف که بی‌شک در توسعه فرهنگ هم نقش بسزایی خواهد داشت.

موضوعات مورد توجه مردم و مشکلات اجتماعی فرهنگی رصد می‌شود، ایده اولیه شکل می‌گیرد، فیلمنامه براساس ایده اصلی نوشته می‌شود و بعد از آن نوبت به کشیدن استوری‌بورد می‌رسد و بعد متحرک‌سازی و در نهایت صداگذاری و انتشار.

دو؛ پیش به سوی استقلال

در اولین قسمت‌های منتشر شده از مجموعه دیرین دیرین، مسائل اجتماعی و فرهنگی مطرح می‌شد، بعد از آن فرهنگسازی به اهداف این مجموعه اضافه شد، چون نهادها و سازمان‌های دولتی مانند وزارت بهداشت یا شرکت آب و فاضلاب به این فکر افتادند که از این بستر بهره بگیرند و از آن برای ایجاد تغییر و اصلاح رفتارهای فرهنگی اجتماعی استفاده کنند. بعد آرام آرام پای شرکت‌ها و موسسات تجاری مانند برنج فلان و روغن بهمان هم به درین درین باز شد و ناگفته پیداست دیرین دیرین حالا به یک برند سودآور بدل شده و ضمن کارآفرینی، در فرهنگسازی و رفع مشکلات اجتماعی و فرهنگی هم سهم دارد.

سه؛ واکنش‌های سریع

سرعت تولید دیرین دیرین کمی عجیب به نظر می‌رسد اما اگر تکنیک کات اوت را به عنوان یکی از تکنیک‌های سبک و سریع انیمیشن‌سازی مدنظر داشته باشیم و برخی ترفندهای حرفه‌ای که مطبوعاتی‌ها هم از آن استفاده می‌کنند، دیگر شاید این سرعت باعث تعجب نشود. سازندگان دیرین دیرین مثل مطبوعاتی‌ها، گاهی ناچار به پیش‌بینی نتیجه اتفاقات می‌شوند! مثلا در جریان مذاکرات 1+5، چاره‌ای نبود جز خطر کردن و حدس زدن نتیجه و ساختن یک قسمت انیمیشن براساس حدس و گمان. در چنین مواردی اگر نتیجه درست باشد که به مراد رسیده‌اند و اگر نه، یعنی ضرر کرده‌اند و ضرر هم بخشی از تجارت و کسب و کار است. سازندگان دیرین دیرین از یک بابت دیگر هم شبیه مطبوعاتی‌ها هستند؛ آنها کارشان را بدون حضور ناظر یا ممیزی انجام می‌دهند اما باید قواعد و قوانین را مدنظر داشته باشند و از برندشان مراقبت کنند. به گفته ابوالحسنی، مواردی بوده که یک قسمت از دیرین دیرین به قدری تند و گزنده از کار درآمده که خودشان از انتشار آن منصرف شده‌اند، اما تا امروز برخورد قانونی با آنها نشده، جز در یک مورد.

یک برند 350 میلیارد تومانی

هر قسمت از انیمیشن درین درین محصول تلاش حداقل 40 نفر است که در بخش‌های تولید، انتشار، بازاریابی و تحقیق و توسعه فعالیت می‌کنند. محمد ابوالحسنی سال 83 با یک گروه 12 نفره کار تولید انیمیشن را آغاز کرد و تعداد کارمندانش تا سال 87 به 70 نفر رسید. او سال 1392 پروژه درین درین را آغاز کرد و می‌گوید حالا این برند 350 میلیارد تومان قیمت‌گذاری شده است.

لاک‌پشت‌های دونده

اگر چه دیرین دیرین یک محصول انیمیشنی است و تولیدش نیاز به زمان دارد، اما انتخاب تکنیک تولید و طراحی زیرساخت‌های آن به ترتیبی است که در کمترین زمان ممکن به نتیجه برسد و مواردی بوده که یک قسمت از این انیمیشن در 12 ساعت تولید شده است! با وجود نیروهایی مانند محمدرضا علیمردانی که یک تنه به جای همه شخصیت‌های این انیمیشن حرف می‌زند، این اتفاق چندان بعید به نظر نمی‌رسد.

شکایت نامزد ریاست جمهوری از دیرین دیرین

زبان طنز و شوخی‌های «دیرین دیرین» باعث نمی‌شود نقدهای گزنده‌اش به کسی برنخورد. ابوالحسینی می‌گوید تقریبا بعد از پخش هر قسمت، دلخوری فلان مدیر، بهمان رئیس و این دستگاه و آن نهاد به اطلاعشان می‌رسد. با این حال فقط یک بار به صورت جدی و رسمی از سازندگان این مجموعه شکایت شده است؛ شاکی یکی از نامزدهای ریاست جمهوری بود و خوشبختانه با مصالحه طرفین ختم به خیر شد.

حسن رئیس‌جمهور نیست !

خلق برند دیرین دیرین نتیجه تجربیات تلخ و شیرین و آزمون و خطاهای ابوالحسنی در عرصه انیمیشن‌سازی است. مثلا او یک مجموعه انیمیشنی ساخته بود که با یک عبارت تکرار شونده در ذهن مخاطب مانده است: «حسن خیلی خطرناکه، حسن». ابوالحسنی می‌گوید: اسم پسرم حسن است اما دکتر حسن روحانی که رئیس‌جمهور ایران شد، دیگر این انیمیشن ادامه پیدا نکرد.

ام‌البنین دیوسالار

فرهنگ‌و هنر