شهرام صدوقی

تصمیمات کلان مسئولان کشور در خصوص مسایل مختلف جامعه تاثیر مستقیمی بر زندگی روزمره تمام اقشار جامعه دارد.تا بوده همین بوده که به دلیل اهمیت بسیار بالای تصمیمات دولتی پشتوانه کارشناسی قوی، اطلاعات و ظرفیت‌های واقعی و واکنش‌های یک موضوع را به اطلاع تصمیم‌گیران و مسئولان امر قرار می‌دهند. خودرو و موضوعات پیرامون آن به دلیل جذابیت‌هایی که از سال‌ها پیش در بین مردم ایران داشته هر از چندگاهی در سر خط اخبار قرار گرفته و هر موضوعی را که در مورد اجتماع و سبک زندگی مردم پیگیری می‌کنید یک سرش به این چهارچرخ جذاب می‌رسد. ریشه بسیاری از معضلات همچون آلودگی شهرها، برخی بیماری‌های پوستی و تنفسی، تصادفات رانندگی، تخلفات، تجارت فساد آور،بیکاری و صدها سوژه اقتصادی و اجتماعی به خودرو گره خورده است. حال در این میان تصمیمات مقامات ارشد کشور هم در مقاطعی از زمان به این معضلات بطور غیر عمدی یا دامن می‌زنند و یا تسکین می‌دهند.
 اوایل دی‌ماه سال گذشته بود که دولت همزمان با بازگشایی سایت ثبت سفارش، ضوابط جدید واردات خودرو را ابلاغ کرد و طبق آن، تعرفه ورود خودروهای هیبریدی به کشور نیز افزایش یافت. طبق این مصوبه، خودروهای هیبریدی که پیش‌تر با تعرفه پنج‌درصدی اجازه ورود به کشور داشتند، مشمول تعرفه‌ای حداقل ۴۵ درصدی شدند تا عملا رشد ۹ برابری را تجربه کنند. با وجود آنکه دولت اعلام کرد تعرفه واردات خودروهای برقی همچنان صفر است، ۹ برابر شدن تعرفه واردات هیبریدی‌ها مورد اعتراض واردکنندگان و برخی کارشناسان قرار گرفت و آنها تاکید داشتند دولت بهتر است در این بخش از مصوبه خود، تجدیدنظر کند. منتقدان با پیش کشیدن مسائلی مانند آلودگی هوا و بالا بودن سرانه مصرف بنزین، افزایش تعرفه هیبریدی‌ها را مورد نقد قرار داده و تاکید کردند این اقدام دولت، نوعی بی‌توجهی به بحران آلودگی است. البته بدون تردید، کاهش تقاضا برای خودروهای هیبریدی پس از افزایش تعرفه نیز دیگر دلیل منتقدان به‌خصوص واردکننده‌ها بود، چه آنکه با توجه به رشد رقم تعرفه، بسیاری از مشتریان، خودرو هیبریدی را از سبد محصولات موردنظر خود برای خرید، حذف کردند. در واقع، پایین بودن تعرفه واردات هیبریدی‌ها سبب شده مشتریان به سمت خرید این خودروها بروند و حتی بازار تاکسی‌های هیبریدی و واردات آنها به کشور نیز داغ شود. با این حال، افزایش ناگهانی تعرفه، انگیزه اصلی مشتریان ایرانی را برای خرید هیبریدی‌ها که همان قیمت پایین تر آنها نسبت به مدل‌های مشابه بنزینی بود، کاهش داد.بر اساس گزارشهای جهانی روند استفاده از خودروهای دارای سوخت پاک در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته رو به رشد است و براساس هدف‌گذاری تا سال 2040 هفت درصد از سبد خودرویی کشورهای صنعتی خودروهای پاک خواهد بود.خودروهای پاک به سه دسته خودروهای هیبریدی (خودشارژو پلاگن) خودروهای تمام برقی و خودروهای پیل سوختی و هیدروژنی تقسیم می‌شوند. در ایران در طی سالهای گذشته تاکنون کمتر از 10هزار خودروی هیبریدی توسط شرکتهای مختلف واردکننده خودرو وارد شده است که تمام خودروها خودروهای هیبریدی از نوع خود شارژ و پلاگن می‌باشند. در دنیا هم حدود 52 درصد خودروهای پاک موجود به خودروهای  هیبریدی خودشارژ(H EV)اختصاص دارند. طبق اعلام کارشناسان حوزه خودروهای با سوخت پاک هر یک از دسته‌بندی‌های خودروهای سبز دارای مزیت‌ها و معایبی هستند. به گفته کارشناسان این حوزه، رویکرد استفاده از خودروهای خودشارژ هیبریدی در کشورهای مختلف جهان بیش از سایر اقسام خودروهای پاک است. همچنین زیرساخت‌های استفاده از خودروهای تمام برقی در کشوری همچون ایران مناسب نیست. برای مثال،  هر خودروی برقی احتیاج به هفتاد کیلو وات ساعت برق معادل هفتصد لامپ صد وات برای هر بار شارژ بعد از 30کیلومتر پیمایش دارد که اگر در مسافتهای کوتاه ایستگاه‌های شارژ خودروها وجود نداشته باشد عملا خودروهای برقی زمینگیر خواهند شد. همچنین اگر تامین نیروی برق خودروهای هیبرید پلاگن برپایه تولید از نیروگاه‌های حرارتی باشد تاثیری در کاهش آلودگی ندارد زیرا از میزان تولیدCO2 کاسته نخواهد شد. از سوی دیگر، در خصوص معایب مربوط به بازیافت باطری‌های خودروهای تمام برقی و پلاگن هیبریدی باید گفت که  باطری‌های استفاده شده در این نوع خودروها به دلیل آلودگی‌های زیست محیطی بعد از خرابی نباید همچون سایر زباله‌ها دفع شوند و احتیاج به چرخه بازیافت دارند که در این مورد هم هزینه‌های بسیاری را به کشور تحمیل خواهد کرد. 
این اطلاعات فنی از سوی یک کارشناس حوزه خودروی هیبریدی در حالی بیان می‌شود که چند روزگذشته مرکز پژوهشهای استراتژیک ریاست جمهوری گزارشی را از دلایل بالا بردن تعرفه خودروهای پاک منتشر کرده است که اطلاعات این گزارش در خصوص مشخصات فنی خودروهای هیبریدی خودشارژ با سخنان کارشناسان این حوزه منطبق نیست.  براساس این گزارش،  اگرچه هیبریدی‌ها مصرف پایین‌تری در مقایسه با مدل‌های بنزینی دارند، با این حال میزان تفاوت حداکثر ۳۰ درصد است، حال آنکه خودروهای تمام برقی اصلا سوخت فسیلی مصرف نمی‌کنند، از همین‌رو این مرکز نتیجه گرفته که نمی‌توان تعرفه یکسانی برای هیبریدی‌ها و تمام برقی‌ها لحاظ کرد و به نوعی بهتر است تعرفه پایین (پنج درصد)، مخصوص تمام برقی‌ها باشد نه هیبریدی‌ها. در بخش دیگری از گزارش مرکز پژوهش‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری آمده است اگرچه هیبریدی‌ها گاز منواکسیدکربن و دی‌اکسید‌کربن و گاز گلخانه‌ای کمتری تولید می‌کنند، با این حال هم‌اکنون منواکسیدکربن و گازهای گلخانه‌ای به‌عنوان آلاینده‌های هوای کلانشهرها مطرح نیستند. 
مرکز پژوهش‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری در این بخش از گزارش خود، به آمار ارائه شده از سوی شرکت کنترل کیفیت هوا اشاره کرده و آورده است که در چند سال گذشته، میزان تولید منواکسید کربن در کلانشهرها، وضع مطلوبی داشته و بنابراین در اولویت مقابله نیست. حال با توجه به تعریف بخشی از معایب و مزایای خودروهای پاک از سوی کارشناسان خودرو در کشور لازم است که دولت به بررسی دقیقتری در این موضوع همت گمارد.