به گزارش روز پنجشنبه ایرنا، کابینه جدید اردوغان که متشکل از 16 وزیر و یک معاون رییس جمهوری است، نخستین کابینه کشور ترکیه در قالب نظام ریاستی محسوب می شود که در آن رییس جمهوری رییس دولت و کابینه است و او خود به طور مستقیم دولت را مدیریت و هدایت می کند.
سیستم حکومتی ترکیه پس از 95 سال، در همه پرسی اوایل بهار سال گذشته از نظام پارلمانی به نظام ریاستی تغییر یافت و با حذف پست نخست وزیری، اردوغان پس از برگزیده شدن در انتخابات اخیر، به عنوان رییس جمهوری، رئیس دولت و مسئول مستقیم کابینه شد.
اردوغان کابینه جدید خود را با حذف 10 وزارتخانه به شکل محسوسی کوچک و چابک کرد و در میان اعضای کابینه، پنج نفر از یاران نزدیک خود را به عنوان وزیر معرفی کرد.
وی به رغم پیش بینی ها، به جز این افراد، 11 چهره متخصص و علمی جدید را به عنوان وزیر انتخاب و معرفی کرد.
*****
جزئیاتی از ترکیب کابینه جدید اردوغان
در کابینه جدید دولت ترکیه، افراد نزدیک و یاران چند سال اخیر اردوغان از جمله خلوصی آکار به عنوان وزیر دفاع ملی، سلیمان سویلو به عنوان وزیر کشور، مولود چاووش اوغلو به عنوان وزیر امور خارجه، عبدالحمید گل در پست وزیر دادگستری و برات آلبایراک در سمت وزیر خزانه داری و دارایی حضور دارند.
خلوصی آکار وزیر دفاع ملی ترکیه پیش از این تنها سمت نظامی داشته و در چند سال اخیر با درجه ارتشبدی رئیس ستاد کل ارتش این کشور بوده است.
آکار در کارنامه علمی خود فارغ التحصیلی از دانشگاه افسری در سال 1972، دانشگاه پیاده نظام در سال 1973 و کالج نیروهای مسلح آمریکا در سال 1987 را دارد.
وی که در جریان کودتای نافرجام 15 جولای 2016 برای ساعاتی توسط کودتاگران بازداشت شده بود، با شکست کودتا، در سمت قبلی خود در ستاد کل ارتش، نقش موثری را در مبارزه با گروه فتح الله گولن به عنوان عامل کودتا ایفا کرد.
وی از یاران نزدیک نظامی اردوغان محسوب می شود و به خاطر نقشی که در جریان کودتا و پس از آن ایفا کرده و کلیه ارکان نظامی این کشور را از عوامل کودتا پاکسازی کرده، فرد مورد اعتماد رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه محسوب می شود.
آکار مسن ترین فرد کابینه اردوغان محسوب می شود و به علت تغییراتی که در نظام جدید حکومتی ترکیه ایجاد شده، در پست وزیر دفاع ملی، در رده ای بالاتر از رییس ستاد کل ارتش این کشور به ایفای نقش خواهد پرداخت.
پس از معرفی وی به عنوان وزیر دفاع ملی، رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه طی حکمی ارتشبد یاشار گولر را که پیش از این فرمانده کل نیروهای زمینی ارتش این کشور بود، به عنوان رییس ستاد کل ارتش ترکیه منصوب کرد.
همچنین اردوغان، ارتشبد امید دوندار را به عنوان فرمانده نیروی زمینی و سرلشکر متین گوراک را به عنوان جانشین فرمانده ستاد کل ارتش ترکیه منصوب کرد.
پیش از این، انتخاب و انتصاب فرماندهان ارشد نظامی ترکیه توسط شورای عالی نظامی ترکیه به ریاست نخست وزیر و همه فرماندهان و وزرای نظامی و اعضای این شورا انجام می شد.
اردوغان چند روز پیش شورای عالی نظامی ترکیه را نیز که از سال 1972 تشکیل شده است و عالی ترین مرجع تصمیم گیری نیروهای مسلح و قوای نظامی ترکیه به شمار می رود، منصوب کرد که این شورا در دوره جدید حداقل سالانه یک جلسه رسمی به ریاست اردوغان تشکیل خواهد داد.
مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه جدید ترکیه دیگر فرد نزدیک به اردوغان نیز که از شهر آنتالیا نامزد و برگزیده انتخابات اخیر مجلس ترکیه بود، در پی استعفا از نمایندگی مجلس وارد کابینه جدید اردوغان شد.
وی در دوره گذشته دولت ترکیه هم که به ریاست جمهوری اردوغان و نخست وزیری بینالی یلدریم تشکیل شده بود، پست وزیر امور خارجه را در اختیار داشت.
چاووش اوغلو در دوره جدید، علاوه بر پست وزارت امور خارجه قبلی، با حذف و ادغام وزارت اتحادیه اروپا، وظایف این وزارتخانه حذف و ادغام شده را نیز بر عهده خواهد داشت.
چاووش اوغلو نقش زیادی در چابک سازی دستگاه سیاست خارجی، گسترش نمایندگی های سیاسی ترکیه در کشورهای خارجی، مبارزه با گروه گولن و دیپلماسی فعال در موضوعات مهم جهانی داشته و در دوره جدید نیز با هدف ارتقای جایگاه سیاسی ترکیه در عرصه بین المللی و ایفای نقشی مهم در عرصه سیاست و اقتصاد جهانی فعالیت خواهد کرد.
وزیر امور خارجه ترکیه مدعی است که گروه گولن در بیش از 160 کشور دنیا فعالیت دارد و بر این اساس، وی در دوره گذشته در دیدار با مقامات و سران کشورهای دیگر، توقف فعالیت گروه گولن را پیگیری کرده و با رایزنی فشرده، توانست بیش از 100 عضو گولن را به ترکیه مسترد کند.
چاووش اوغلو همچنین در دو سال بعد از کودتای نافرجام 15 جولای سال 2016، با برکناری 25 درصد از دیپلمات های وابسته به گروه گولن در وزارت امور خارجه ترکیه نقش موثری در مبارزه با این گروه داشت و اردوغان بر همین اساس، او را برای دوره ای جدید به عنوان وزیر انتخاب کرد.
چاووش اوغلو سال 1988 در رشته روابط بین الملل دانشگاه آنکارا فارغ التحصیل شده و کارشناسی ارشد خود را در رشته اقتصاد دانشگاه نیویورک لانگ آیلند گرفته و از 1993 تا 1995 در مدرسه اکونومیک لندن در مقطع دکترا تحصیل کرده است.
وی در دوره گذشته نیز علاوه بر سمت وزارت امور خارجه، نماینده شهر آنتالیای ترکیه در پارلمان این کشور بود.
سلیمان سویلو وزیر کشور ترکیه نیز که در دوره گذشته دولت این کشور در همین سمت به فعالیت می پرداخت، از یاران نزدیک اردوغان محسوب می شود و نقش محوری و اساسی در مبارزه با گروه های تروریستی، گروه گولن و گروه پ.ک.ک در داخل این کشور داشته است.
سویلو که در مبارزه با گروه هایی که آنها را تروریستی می داند، بسیار جدی و تندرو محسوب می شود، اختیار و فرماندهی عالی دو نیروی مهم ژاندارمری و پلیس ترکیه را دارد و بر همین اساس، در طول دو سال اخیر اساسی ترین نقش را در دستگیری عوامل متهم به کودتا و مبارزه با اقدامات تروریستی و گروه هایی مثل گولن و پ.ک.ک داشته است.
وی نقش موثری در دستگیری 228 هزار شهروند ترکیه در ایام پس از کودتا و در جریان برقراری هشت دوره وضعیت فوق العاده در ترکیه داشته است.
سویلو امروز اعلام کرد که برای تامین امنیت در داخل ترکیه بیش از 25 هزار نیروی جدید استخدام و 35 هزار دانشجوی جدید پلیس و ژاندامری نیز جذب خواهد شد.
وی اعلام کرده است که در دوره جدید مساله ترور را در ترکیه به صورت ریشه ای حل خواهد کرد.
سلیمان سویلو وزیر کشور که در دوره جدید انتخابات به مجلس ترکیه راه یافته و با استعفا از نمایندگی مجلس وارد کابینه اردوغان شده، در رشته مدیریت دانشگاه استانبول تحصیل کرده است.
عبدالحمید گل وزیر دادگستری ترکیه نیز که در واقع بالاترین مقام قضایی این کشور محسوب می شود، از جمله یاران نزدیک اردوغان به شمار می رود که در تابستان سال گذشته با تغییرات ایجاد شده در کابینه به دولت پیوست و در یک سال گذشته نقش موثری در دستگیری عوامل کودتا و محاکمه آنها داشته است.
در زمان خدمت یک ساله گل، بیش از 500 متهم کودتای نافرجام دو سال پیش ترکیه حکم محکومیت سنگین شامل حبس ابد و احکام بالای 20 سال گرفتند و وی نقش موثری در محاکمه عوامل اصلی پرونده متهمان کودتا داشته است.
وی که فارغ التحصیل رشته حقوق از دانشگاه آنکاراست، در دوره جدید انتخابات به مجلس ترکیه راه یافته و با استعفا از نمایندگی مجلس وارد کابینه اردوغان شد.
گل اعلام کرده است که امسال پرونده کودتای نافرجام ترکیه را که شامل بیش از 100 هزار پرونده است، در سیستم قضایی این کشور مختومه خواهد کرد.
گل در دوره جدید با افزایش اختیارات حقوقی خود و شخص رییس جمهوری، می تواند نقش محوری در مقابله با نهادهای قضایی و پرونده های تشکیل شده علیه عوامل نزدیک دولت کنونی ترکیه ایفا کند.
برات آلبایکراک وزیر خزانه داری و دارایی ترکیه که پیش از این در سمت وزیر انرژی و منابع طبیعی این کشور مشغول فعالیت بود، در دوره جدید انتخابات به مجلس ترکیه راه یافت و با استعفا از نمایندگی مجلس وارد کابینه اردوغان شد.
آلبایراک داماد رییس جمهوری ترکیه بوده و از افراد مورد اعتماد اردوغان محسوب می شود و همواره حضور او در کابینه و نیز حیطه اختیارات و نقش او مورد انتقاد مخالفان اردوغان بوده است.
برات آلبریاک 40 ساله فارغ‌التحصیل رشته ام.بی.ای از دانشگاهی در نیویورک است که در سال 2015 به مجلس ترکیه راه یافت و پس از آن وزیر انرژی ترکیه شد.
بسیاری از فعالان سیاسی کارنامه آلبایراک را در دوره سمت قبلی وی آلوده به فساد اقتصادی می دانند و حتی انتخاب او به سمت وزیر خزانه داری و دارایی را نیز با هدف پاک کردن سوابق فساد موجود در دوره او می دانند.
برخی از تحلیل گران نیز انتصاب او در بالاترین نهاد مالی و اقتصادی ترکیه را با هدف مخفی کردن ریخت و پاش های گذشته و احتمالی دولت جدید ترکیه در سال های آینده عنوان می کنند.
برخی از تحلیل گران هم معتقدند که اردوغان در میانه راه دولت پنج ساله خود، آلبایراک را به سمت معاون خود انتخاب خواهد کرد تا راه را برای ریاست جمهوری او در سال های آینده هموار کند.
در هر حال با توجه به تعیین نقشی محوری برای وزیر خزانه داری و دارایی در دوره جدید حکومتی در ترکیه و نیز به علت وجود نرخ بالای بیکاری، نرخ بالای تورم و نیز افزایش روزافزون نرخ ارزهای خارجی، آلبایراک کلیدی ترین وزیر کابینه اردوغان خواهد بود.
اردوغان بعد از معرفی وزرای خود، طی حکمی رئیس بانک مرکزی، معاونان او و اعضای کمیته سیاست‌گذاری این بانک را به مدت پنج سال منصوب کرد
انتصابات جدید که نشان دهنده سیطره رییس جمهوری ترکیه بر سیاست‌گذاری‌های پولی این کشور محسوب می شود، باعث تعمیق نگرانی از افزایش وابستگی بانک مرکزی ترکیه به دولت و منجر به کاهش بیشتر ارزش لیر شد.
اردوغان در دوره جدید ریاست جمهوری، فواد اوکتای را به عنوان معاون رئیس جمهوری معرفی کرده است که وی در غیاب رییس جمهوری، برخی از وظایف او را بر عهده خواهد داشت و در واقع معاون اول رییس جمهوری خواهد بود.
اوکتای فارغ التحصیل دانشگاه چوکوراوا ترکیه در رشته مدیریت بوده و کارشناسی ارشد و دکترای خود را از دانشگاه واین استیت آمریکا در رشته مهندسی ساخت، تولید و مدیریت گرفته است.
در کارنامه وی مدیریت گروه رشته مدیریت و همچنین معاونت دانشگاه بیل کنت نیز دیده می شود.
اردوغان علاوه بر این گفته است که ممکن است برای اداره امور کشور، چند معاون دیگر هم انتخاب کند ولی هنوز کسی به عنوان معاون اردوغان انتخاب و معرفی نشده است.
مراد کوروم وزیر محیط زیست و شهرسازی ترکیه نیز دارای مدرک مهندسی عمران از دانشگاه سلجوق بوده و چهره ای کمتر سیاسی و بیشتر دانشگاهی است.
این وزیر کابینه اردوغان چهره های علمی و دانشگاهی بوده و از در زمینه ساخت و ساز از متخصصان و صاحب نظران کشور ترکیه به شمار می رود.
زهرا زمرد سلجوق وزیر کار، خدمات اجتماعی و خانواده نیز که جوان ترین وزیر کابینه اردوغان محسوب می شود، پس از اخذ کارشناسی اقتصاد در دانشگاه بیل کنت، دکترای خود در این رشته از دانشگاه میشیگان آمریکا گرفته، در رشته کارشناسی ارشد حسابداری و انفورماسیون و دکترای مدیریت دانشگاه تگزاس نیز تحصیل کرده است.
وی سمت وزارتخانه ای را بر عهده گرفته که از ادغام وزارت خانواده و سیاست اجتماعی با وزارت کار و امور اجتماعی ترکیه تشکیل شده و در واقع وظایف این دو وزارتخانه را بر عهده خواهد داشت.
این وزارتخانه نقش موثری در جذب اقشار و طبقه پایین جامعه در جامعه ترکیه ایفا می کند و به علت مدیریت کمک های دولتی به اقشار آسیب پذیر و ضعیف جامعه، تنها نهاد متولی در سیاست های خدمات اجتماعی ترکیه به شمار می رود.
محمد قصاب اوغلو وزیر ورزش و جوانان ترکیه نیز از چهره های جوان کابینه اردوغان محسوب می شود که پس از اتمام تحصیلات کارشناسی در رشته مدیریت دانشگاه مرمره، از همین دانشگاه مدرک کارشناسی ارشد مدیریت بومی را نیز گرفته است.
وی در رشته استخدام بومی از دانشگاه استانبول موفق به اخذ مدرک دکترا شده است.
پروفسور ضیا سلجوق وزیر آموزش ملی ترکیه نیز که دارای تحصیلات لیسانس و فوق لیسانس رشته روانشناسی بالینی دانشگاه آنکاراست، در سال 1989 از دانشگاه حاجت تپه آنکارا دکترای مشاوره روانشناسی گرفته است.
این وزیر کابینه اردوغان به علت نابسامانی در نظام آموزش مدرسه ای ترکیه، راه سختی را در پیش دارد و باید سیستم آموزش این کشور را علاوه بر نوسازی، بهبود بخشیده و مطابق با نیازهای ترکیه روزآمد کند.
دکتر فخرالدین کوجا وزیر بهداشت کابینه اردوغان نیز پس از اتمام تحصیلات خود در دانشکده پزشکی دانشگاه استانبول در سال 1988 تخصص خود را در رشته بهداشت و بیماری‌های کودکان گرفته و چهره ای علمی و دانشگاهی در جامعه پزشکی و درمانی ترکیه محسوب می شود.
مصطفی وارانک وزیر صنعت و فناوری ترکیه نیز که فارغ التحصیل رشته علوم سیاسی و مدیریت دولتی از دانشگاه فنی خاورمیانه در مقطع کارشناسی می باشد، مدرک کارشناسی ارشد علوم رایانه از دانشگاه ایندیانای آمریکا دارد و در دوره جدید در صدد است تا صنعت ترکیه را مطابق با فناوری روز نوسازی کرده و فناوری های هوش مصنوعی را در همه بخش های صنعتی این کشور رواج دهد.
بکیر پاک دمیرلی وزیر کشاورزی و جنگلداری ترکیه نیز در رشته مدیریت دانشگاه بیل کنت آنکارا در مقطع لیسانس تحصیل کرده و دارای فوق لیسانس همین رشته در دانشگاه باشکنت است
وی همچنین دکترای اقتصاد را در دانشگاه جلال بایار به پایان برده است و چهره ای دانشگاهی و کمتر سیاسی به شمار می رود.
رخسار پک جان وزیر بازرگانی ترکیه هم فارغ التحصیل رشته الکترونیک از دانشگاه استانبول تکنیک در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد است.
از سوابق این بانوی ترک اطلاع چندانی در دست نیست ولی وی اعلام کرده است که تجارت با کشورهای اروپایی، تجارت با آفریقا و رونق تجارت با همسایگان را دنبال خواهد کرد.
جاهد توران وزیر حمل و نقل و زیرساخت ترکیه نیز کارشناس ارشد رشته مهندسی عمران از دانشگاه فنی کارادنیز است.
این وزیر کابینه اردوغان هم چهره ای کمتر شناخته شده است و با توجه به تخصصی فنی، وی در صدد است پروژه های زیربنایی ترکیه را در بخش های حمل و نقل، صنعت، فناوری نوینف ساخت و ساز بندری و زیرساخت های صنعتی مدیریت کند.
*****
سایر ارکان دولت ترکیه در نظام جدید
در نظام جدید ریاست جمهوری ترکیه، اردوغان هشت سازمان مستقل وابسته به نهاد ریاست جمهوری تشکیل خواهد داد و علاوه بر آن چهار دفتر ویژه زیر نظر رییس جمهوری نیز تشکیل می شود و تمام امور مهم ترکیه از طریق این چهار دفتر پیگیری خواهد شد.
بر اساس تغییرات جدید در دولت ترکیه، چهار دفتر ویژه وابسته به نهاد ریاست جمهوری این کشور شامل دفاتر 'مالی'، 'منابع انسانی'، 'تحول دیجیتالی' و 'سرمایه گذاری' تاسیس می شود که با هماهنگی نهاد ریاست جمهوری تمام امور مهم ترکیه از طریق این چهار دفتر پیگیری خواهد شد.
این دفاتر نقش اصلی در استفاده از منابع انسانی به طور موثر، بهبود اوضاع اجتماعی، افزایش خدمات رسانی و بهینه سازی آن از طریق تحولات دیجیتالی با هدهف تبدیل ترکیه به کشوری جذاب برای سرمایه گذاری از طریق توسعه ابزارها و سیاست های مالی جدید خواهند داشت.
هنوز این دفاتر به طور رسمی شکل نگرفته و مسئولی هم برای آنها تعیین نشده است.
در نظام جدید ریاستی ترکیه هشت سازمان جدید شامل ستاد کل نیروهای مسلح ـ اطلاعات ملی(میت) ـ صنایع دفاعی ـ امنیت ملی ـ امور دیانت ـ نظارت(بازرسی) دولتی ـ ارتباطات ـ استراتژی و بودجه شکل می گیرد که روسای آنها توسط رییس جمهوری منصوب می شود.
از میان این سازمان ها تنها رئیس ستاد کل ارتش ترکیه به علت انتصاب ارتشبد خلوصی آکار به سمت وزیر دفاع ملی معرفی شده و ارتشبد یاشار گولر به عنوان رییس جدید ستاد کل ارتش ترکیه از سوی اردوغان منصوب شده است و تغییرات در هفت سازمان دیگر نیز به زودی اعمال می شود.
همچنین در دوره جدید دولت ترکیه، 65 شورا، کمیته و کمیسیون موجود در ترکیه حذف شده و به جای آن 9 شورای تخصصی در حوزه های مختلف تشکیل می شود که این شوراها با همکاری نهادهای دیگر و از جمله مجلس کار سیاست گذاری در حوزه های مختلف و ارائه خدمات مشاوره را بر عهده خواهند داشت.
این شوراها شامل شورای سیاست‌های اداره محلی ـ سیاست‌های اجتماعی ـ سیاست های بهداشت و غذا ـ سیاست‌های فرهنگی و هنری ـ سیاست‌های حقوقی ـ سیاست خارجی و امنیتی ـ سیاست‌های اقتصادی ـ سیاست‌های آموزشی و سیاست‌های علمی، فناوری و نوآوری خواهد بود.
اردوغان تاکنون برای این شوراها هم رییس و اعضایی معرفی نکرده و فرایند انتخاب و انتصاب در این شوراها همچنان دنبال می شود.
در میان ارکان قدرت در دولت ترکیه شورای عالی نظامی این کشور از اختیارات بالایی برخوردار است.
اردوغان پس از معرفی کابینه هفته گذشته شورای عالی نظامی ترکیه را بر اساس بخشنامه در حکم قانون متاثر از وضعیت فوق العاده ریاست جمهوری این کشور تغییر داد که بر اساس این تصمیم، شورای عالی نظامی ترکیه با فراخوان معاون رئیس جمهوری که از سوی رئیس جمهوری به عنوان رئیس این شورا انتخاب خواهد شد، هر سال حداقل یک بار تشکیل خواهد شد و رئیس جمهوری نیز در صورتی که لازم باشد، می تواند این شورا را تشکیل دهد.
بر اساس این بخشنامه، با حکم ریاست جمهوری ترکیه، معاونان رئیس جمهوری، وزیر دارایی و خزانه داری و وزیر آموزش ملی نیز عضو شورای عالی نظامی خواهند بود.
بر این اساس، ستاد کل ارتش ترکیه زیرمجموعه وزارت دفاع این کشور قرار گرفته و پروفسور محمد چلیک معاون مدیرکل شرکت صنایع دفاعی نظامی ترکیه(آسلسان) به عنوان عضو شورای آموزش عالی انتخاب شده است.
بر اساس این بخشنامه دولتی، اداره کل اوقاف به عنوان زیر مجموعه وزارت فرهنگ و گردشگری فعالیت خواهد کرد و سازمان مدیریت بحران و وضعیت اضطراری نیز زیر مجموعه وزارت کشور خواهد بود.
همچنین بر اساس این بخشنامه، آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه(تیکا) و ریاست جامعه ترک‌های خارج از کشور و جوامع خویشاوند، زیر مجموعه وزارت فرهنگ و گردشگری خواهد بود.
دولت ترکیه پس از انتخابات سوم تیرماه جاری و بر اساس مفاد همه پرسی تغییرات قانون اساسی که اوایل بهار سال گذشته به تایید مردم این کشور رسید، در حال تغییر سیستم حکومتی و گذر از نظام پارلمانی به ریاستی است.
بر این اساس، ساختارهای تشکیلات اداری و دولتی این کشور در حال تغییرات اساسی است.
گزارش از: حسن فاخری
خاورم/1905