به گزارش ایکنا؛ حج نمايشى پرشكوه، از اوج رهايى انسان موحد از همه چيز جز او و جلوه بى‏ مانندى از عشق، ايثار، آگاهى و مسئوليت، در گستره حيات فردى و اجتماعى است؛ پس حج تبلور تمام عيار حقايق و ارزش هاى مكتب اسلام است. مؤمنان گرچه با اين عبادت الهى، آشنايى ديرينه دارند و هر سال با حضور شورانگيز از سراسر عالم، زنگار دل، با زلال زمزم توحيد مى‏ زدايند و با حضرت دوست تجديد ميثاق مى‏ كنند و گرچه ميراث ادب و فرهنگ ما، مشحون از آموزه‏ هاى حيات بخش حج است، اما هنوز ابعاد بى‏ شمارى از اين فريضه مهم، ناشناخته و مهجور مانده است.

بعثه مقام معظّم رهبرى با تأسيس معاونت آموزش و تحقيقات، تلاش مى‏ كند فصل جديدى فرا راه انديشمندان مسلمان و علاقه مندان به فرهنگ حج و زائران و راهيان حرمين شريفين بگشايد. آنچه اينك پيش روى خواننده قرار دارد برگ سبزى است از اين دفتر.

حج فريضه‏ اى جهان شمول و داراى ابعاد گوناگون فردى، اجتماعى، فرهنگى، سياسى، اجتماعى، اقتصادى و مادى و معنوى است كه هر يك در جاى خود شايان توجه و تأمل است و بايد به شرح آن پرداخت.

يكى از اين ابعاد كه روح حج را تشكيل مى‏ دهد؛ كمال انسانى و تزكيه نفس است كه از يك سو در پربار شدن معنويات حج و عمره نقش اساسى دارد و منابع روايى، رهنمودهاى بسيار ارزنده‏ اى را در اين باره ارائه مى‏ دهد و از سوى ديگر آثار درخشانى است كه حج و زيارت در پالايش روح و تكامل نفس و رشد اخلاقى، فردى و اجتماعى بر جاى مى‏ نهد و با هدف انسان سازى در ارتباط است. همانگونه كه اخلاق و آداب، در كمال حج تأثير دارد، حج نيز در رشد و تكامل بيشتر اخلاق و آداب انسانى مؤثر است و اين همان تأثير متقابل است كه در تمامى مسائل اعتقادى، اخلاقى و عبادى اسلام نيز مى‏ توان يافت و نشان دهنده انسجام معارف شرع مقدس است.

جايگاه تزكيه و اخلاق‏

اگر به فلسفه بعثت بنگريم و با نقشى كه خداوند براى رسالت خاتم انبيا(ص) در تزكيه نفوس و تعليم و تربيت انسان‏ ها قائل شده «وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ»آشنا شويم و اگر توجه ويژه‏ اى كه قرآن دراين‏ باره دارد را به دقت مطالعه كنيم، آنجا كه با سوگندهاى مكرر در سوره «والشمس» (كه نظير آن را در ديگر موارد نمى‏ توان يافت) تأكيد مى‏ ورزد كه فلاح و رستگارى انسان در تزكيه نفس است و زيانكارى و بدبختى او در آلودگى نفس؛ «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها».

اگر بشناسيم نقشى را كه رسول مكرم(ص) براى اخلاق در نظام شريعت قائل شد و تكميل و تتميم آن را هدف رسالت خواند: «بُعِثْتُ لأُتَمِّمَ مَكارِمَ الأخْلاق» و نيز اخلاق حسنه را نشانه كمال ايمان دانست و فرمود: «أكمل المؤمنين ايماناً أحسنهم خُلْقاً» و آن را نيمى از دين ناميده و گفته‏‌اند «حُسْن الخُلْقِ نِصْفُ الدِّين» و براى حسن خلق پاداشى چون پاداش صائم شب زنده‏دار قائل شده‏ اند: «انّ صاحب الخُلق الحسن له مثل أجر الصائم القائم» و بالأخره اگر به روايات بسيار ديگرى كه در اين زمينه وجود دارد توجه كنيم، اذعان خواهيم كرد كه جايگاه اخلاق كريمه وسجاياى خجسته در شريعت والاى اسلام، در چه پايه از اهميت است تا آنجا كه با عنايت مخصوصى از ميان همه غايات و اهداف رسالت روى آن انگشت نهاده شده است و به عبارتى دیگر انسان سازى و اتصاف به صفات ربوبى، غايت خلقت و فلسفه بعثت انبيا است و شرايع و احكام در اين راستا جهت‏ گيرى دارد كه حج نيز از اين قاعده مستثنا نيست.

چنانكه قرآن كريم تصريح مى‏ كند: «سخنان زشت، لغو، فحش، فسق، فجور، مِراء و جدال در حج جايگاهى ندارد»؛ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِي الْحَجِ‏ و پيامبر اكرم مى‏ فرمايد: «مَنْ حَجّ البَيْتَ فَلَم يرفث ولم يفسق، خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَيَوْم وَلَدَتْهُ امُّه» «كسى كه حج كند و مرتكب زشتى و فسق نگردد، از گناهانش پاك شود چنان كه گويى از مادر متولد شده است» و اين خود يك اصل است كه هر عبادتى بايد با روح تقوا و طهارت نفس همراه باشد تا مورد قبول واقع شود. از اين رو در روايت آمده كه تحول اخلاقى فرد در اين سفر روحانى و احتراز از معاصى گذشته، نشانه قبولى حج اوست.

ضعف‌هاى اخلاقى و عملى‏

با اينكه به گواهى ناظران و اعتراف ديگران، زائران ما از نظر آراستگى اخلاقى بهترينند و حج گزارى كشورما الگويى آبرومند براى حج است، اما در ميان انبوه زائران پاكدل و وارسته و مهذب، افرادى بوده و هستند كه به هر دليل، از بعد اعتقادى و اخلاقى، علمى و عملى و مقررات شناسى، ضعف و كاستى‏ هايى داشته و دارند كه حل آن، راه‏كارهاى عملى خاصى را مى‏ طلبد. اين مشكلى است كه هميشه وجود داشته و در روايات به طور مكرر از آن سخن به ميان آمده است.

از جمله روايتى است از حضرت امام باقر(ع) و امام صادق(ع) نقل شده كه درباره حج گزاران زمانشان (كه بسيارى از عمال ظلمه و مخالفان اهلبيت بودند) فرمودند: «ما أكثر الضجيج واقَلّ الحجيج» «هياهو و سر و صدا زياد است اما حج‌گزار كم».

مسئوليت سنگين اخلاقى ما

با توجه به آنچه به اختصار از نظر گذشت، ضرورت اخلاق و آداب در اين هجرت روحانى و سفر الهى، واضح‏ تر از آن است كه آن را به شرح و بيان نياز باشد. اين سفر براى بيشتر زائران، در طول عمر تنها يكبار پيش مى‏ آيد و از دست دادن فرصت كوتاه و زود گذر حج و غفلت از وظايف و مقررات و تذكرات، خسارتى است جبران ناپذير كه افزون بر زيان هاى فردى و تيرگى صفاى عبوديت، آثار نامطلوب اجتماعى و مكتبى فراوانى به بارمى‏ آورد. حج مجمع جهانى وجوه مسلمين از همه اقطار عالم است.

در اين كنگره عظيم جهانى و بين المللى، ضعف‏ هاى اخلاقى، به ويژه از ما پيروان اهل بيت (ع) كه زير ذره‏ بين دوست و دشمن قرار داريم، به سرعت نمايان مى‏ شود و تا كرانه‏ هاى جهان پيش مى‏ رود و چهره‏ اى زشت و نامطلوب از شيعه نشان مى‏ دهد و سمعه ملت بزرگ و ميهن اسلامى را مخدوش مى‏ سازد و اگر خداى ناخواسته يك زائرى عملى نامناسب و رفتارى نامطلوب از خود نشان دهد، علاوه بر گناه فردى و ضايع كردن زحمات خود، به حيثيت نظام و تشيع و مكتب والاى اهل بيت لطمه زده و ديگران آن را به حساب مذهب و ملت و نظام ما خواهند گذاشت. در حالى كه توصيه امام صادق(ع) است که می فرمایند: «شما شيعيان مايه آبرو و سربلندى ما باشيد و نه موجب سرشكستگى و بدنامى ما»؛

در ميان زائران در گذشته، مواردى از تخلفات و ضعف‏ هاى اخلاقى و ندانم كارى‏ هايى ديده شده كه با روح حج و شئون زائر بيت الله سازگار نبوده است و اين شگفت نيست؛ چرا كه در ميان ده‏ ها هزار مرد و زن با تيپ‏ ها و طبقه‏ ها و فرهنگ‏ هاى مختلف، دانسته و ندانسته اشتباهات و تخلفاتى وجود دارد كه بايد از پيش در صدد پيشگرى و چاره انديشى بر آمد و به حداقل رسانيد و اين كار مستلزم ريشه‏ يابى، تعليم و تربيت و هدايت و توجيه و حتى گزينش زائر و نظارت دقيق و حساب شده و برنامه ريزى‏ هاى لازم ديگر از سوى مسئولان حج، طى ماه‏ هاى قبل از عزيمت زائر و طول سفر حج و زيارت است، كه امر آموزش و توجيه مرحله نخستين آن است.

بدين ترتيب يكى از ضرورت‏ هاى آموزشى و عملى زائران و راهنمايان و دست اندركاران اين سفر مبارك، آشنايى با اخلاق و آداب اسلامى و حسن معاشرت با همسفران و برخورد صحيح با ديگر مسلمانان كشورها و مراقبت‏ هاى دقيق اخلاقى و نظارت و هدايت زائران است كه بدون آن اين سير و سلوك معنوى ناقص و كم بهره و بى روح خواهد بود و در بعد اجتماعى نيز عواقب و ضايعات غير قابل جبرانى ببار خواهد آورد و اين كار حساس، مشاركت دست اندركاران حج و عمره، به‌ويژه روحانيان و مديران گروه‏ ها و نيز همكارى جدى زائران گرامى را طلب مى‏ كند.

انتهای پیام