مسئله‌ای که نمایندگان مجلس طی سال‌های 92 و 95 به منظور کنترل مشکلات پیش آمده بحث تحقیق و تفحص از وزارت نیرو را مطرح کردند ولی در شرایط فعلی برخی اعضای کمیسیون کشاورزی در گفت‌وگو با «ابتکار» تاکید کردند که مقصر بحران فوق همه ارکان حاکمیتی از رسانه گرفته تا ارکان حکومتی، اجرایی و قانون‌گذاری و حتی خود مردم هستند. یعنی نمی‌توان همه تقصیرها را متوجه دولت و مشخصا وزارت نیرو دانست.
به همین دلیل موافق کلید زدن تحقیق و تفحص از وزارتخانه مذکور نیستند چرا که معتقدند با تحقیق و تفحص تنها زمان را از دست می‌دهیم و هزینه اضافی را صرف کاری می‌کنیم که نتیجه‌ای به دنبال ندارد.گفتنی است یکی از اولین راهکارهایی که در کشور ما برای حل مشکل کم آبی برخی مناطق به کار می‌رود، انتقال آب است.
راهی که به اعتقاد کارشناسان آخرین راهکار سایر کشورهای دنیا است و باعث شده حجم زیادی از بیت‌المال صرف این کار شود و نیمی از دشت‌های کشور را دچار تنش کم آبی کند. اهل فن معتقدند منابع آب باید در مقصد مدیریت شود و اگر این اتفاق بیفتد می‌توان با صفحه کلید و رعایت الگوهای مصرف از حالت بحران خارج شد ولی این اتفاق در اکثر مناطق کشور ما رعایت نمی‌شود و وزارت نیرو هم راهکار سطحی انتقال آب را در پیش گرفته است.
در حالی که چنین اقداماتی برای کشور هزاران میلیارد هزینه در پی دارد و باعث دگرگونی وضعیت آب‌های زیرزمینی می‌شود و همچنین اکوسیستم را به هم می ریزد. کارشناسان وضعیت کنونی دریاچه ارومیه را به دلیل اجرای چنین سیاست‌های غلطی دانسته‌اند.
البته عباس پاپی زاده، نماینده مجلس نهم و دهم، «انتقال آب دز و کارون» را یکی دیگر از سیاست‌های غلط وزارت نیروی وقت دانست که در مجلس نهم کمیسیون کشاورزی به بررسی علل هزینه‌ها و توجیه‌پذیری آن رای داد. همچنین علاوه بر عملیات اجرایی طرح‌های انتقال آب، سدسازی‌های بی‌حساب و کتاب بر سرشاخه‌های کارون و سایر رودخانه‌ها هم از جمله دیگر مشکلاتی است که در کنار سوءمدیریت و مصرف بی‌رویه و چاه زدن‌های غیرمجاز و برداشت‌های غیر اصولی از آب‌های زیرزمینی و ... به بحران کم آبی کشور دامن می‌زند.
**در بحران کم‌آبی همگی مقصریم
علی اکبری، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس دهم در گفت‌وگو با «ابتکار» با بیان اینکه «در بحران پیش آمده آب همه ما مقصریم و هر یک به اندازه مسئولیت خود در بحران کم آبی پیش آمده مقصریم و نباید همه تقصیرها را به گردن وزارت نیرو انداخت»، تصریح کرد: «در شرایط فعلی نباید دنبال مقصر باشیم و باید راهکارهای برون رفت از شرایط فعلی را پیدا کنیم. در مجلس، برای برنامه ششم توسعه یک سری تکالیف را مشخص کردیم که احکام خوبی است و البته هزینه اجتماعی دارد. بنابراین همه با هم باید مشارکت کنیم تا از بحران پیش آمده خارج شویم.»
او تاکید کرد: «در بحث صرفه‌جویی و مهندسی معکوس باید اشتباهات و عادت‌ها و حکم‌رانی غلطی که تا کنون وجود داشته است را دیگر تکرار نکنیم.»
اکبری همچنین به شیوه مدیریتی که 20 سال پیش روال بوده است اشاره کرد و به «ابتکار» گفت: «20 سال قبل مدیریت اختیارات آب تدبیر درستی بود و تصمیم‌گیری در سازمان‌های منطقه‌ای مسئولیت داشتند ولی این مسئولیت را شکستیم و اختیارات را به استان‌ها و بعد از آن به شهرستان‌ها و نگاه‌های محلی تقلیل دادیم. یعنی نگاه جامع و بالا به نگاه نقطه‌ای و محلی تقلیل یافته است. این از جمله اشتباهاتی است که انجام داده‌ایم و باید اصلاح شود.»
**بحرانی به نام مدیریت آب
همچنین علی وقف‌چی، سخنگوی کمیسیون کشاورزی مجلس نیز در این باره به «ابتکار» گفت: «در وضعیت موجود قبل از هر اقدامی باید بحث ساماندهی مدیریت آب و تصمیم گیری‌ها در این زمینه را سرلوحه کار کمیسیون کشاورزی قرار دهیم و خوشبختانه درحال حاضر هم در کمیسیون به این جمع‌بندی رسیده‌ایم. به نظر من بحرانی که ایجاد شده است، بحران مدیریتی است تا بحران کاهش میزان بارندگی و رویکرد غلط استفاده از آب.»
او همچنین به سایر راهکارهای برون رفت از بحران آب اشاره کرد و افزود: «باید از مدرن‌ترین تکنولوژی‌های روز جهان برای بحث مدیریت بهینه از آب استفاده کنیم. همچنین استفاده از الگوی کشت، اقتصادی کردن آب، باروری ابرها و از همه مهمتر عدم تکرار تصمیمات غلط مدیریتی می‌تواند برای برون رفت از بحران کم آبی راهگشا باشد.»
**بیش از 350 هزار چاه غیر مجاز در کشور
اکبری، نماینده مردم شیراز در مجلس هم در ادامه با اشاره به اتفاقات زیادی که در بروز بحران بی‌آبی در کشور ایجاد شده است به برداشت‌های بی رویه و غیر اصولی و چاه‌های غیرمجاز اشاره کرد و افزود: « نزدیک به 350 هزار چاه غیر مجاز داریم. در حال حاضر رابطه بین روان‌آب و بارندگی رابطه‌ای خطی نیست و اخیرا 11 درصد بارندگی کمتر شده است. همچنین 44 درصد روان‌آب به دلیل برداشت‌های غیر‌منطقی در مسیر کمتر شده است.» او همچنین تاکید کرد: «به دلیل برداشت‌های غیرعاقلانه ای که در مسیر انجام می شود و همه تالاب ها و سدها و رودخانه ها زیر 50 درصد آب دارند و اشتباهات مدیریتی زیاد بوده‌اند. بنابراین در حال حاضر باید سعی کنیم اشتباهات را تکرار نکنیم و با تعامل این بحران را رد کنیم.»
**آب 8 استان کشور به خزر می ریزد
وقف‌چی هم با اشاره به سرریز شدن آب 8 استان کشور به استان گیلان و دریای خزر خاطرنشان کرد: «الان آب 8 استان قزوین، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، زنجان، اردبیل، کرمانشاه، کردستان و همدان با هدف تامین آب استان گیلان به دریای خزر می‌ریزد. بعد از بازگشایی مجلس در کمیسیون کشاورزی همه تلاش خود را به کار خواهیم گرفت تا دولت را مکلف کنیم برای استان‌هایی که آبشان به دریای آزاد یا خزر واریز می شود، فکر جدی از نظر سرمایه‌گذاری انجام دهد.»
**2 میلیارد متر مکعب آب شیرین کشور در کام دریای خزر
او همچنین با تاکید بر دیگر مشکلات سومدیریت درقبال هدررفت آب شیرین کشور به «ابتکار» گفت: «بیش از 2 میلیارد متر مکعب آب شیرین کشور وارد دریای خزر می شود، در حالی که این منطقه خودش 1000 میلیمتر بارندگی دارد. همچنین علاوه بر آن آب حاصل از سد سفیدرود هم به دریای خزر می شود.»
این نماینده مردم زنجان در مجلس همچنین با تاکید بر ضرورت اصلاح رویکرد و مدیریت آب در کشور به «ابتکار» گفت: «این برنامه‌ها نیاز به تجدیدنظر و مطالعات بیشتری دارد. مثلا شهرستان تاروت از استان زنجان حدود 600 میلیون متر مکعب آب تولید می کند، آبی که به جای اینکه در خود شهرستان مصرف شود، به سد منجیل می‌ریزد و بعد از آن به دریای خزر سرازیر می‌شود. در حالی که مردم آنجا با مشکلات کم آبی مواجه هستند. البته استان‌های بالادستی در این زمینه مشکلات‌شان بیشتر است. بنابراین دولت باید رویکرد سرمایه‌گذاری را تغییر دهد و آب استان‌های مازنداران و گیلان را مهار کند و سایر استان‌هایی که کم آب هستند اجازه ندهد آبشان به استان‌هایی که بارندگی بالایی دارند، منتقل شود.»
**تلاش مجلس برای کنترل بحران آب
البته جدای از سوءمدیریت‌های مسئولان در قبال کم آبی کشور طی سال‌های گذشته تا کنون و نقش و سهم هر یک از بخش‌های حاکمیتی و حکومتی و قوا و حتی مردم، باید به این نکته توجه کرد که نقش نظارتی مجلس برای کنترل این مشکل تا چه حد است. البته مجلس شورای اسلامی در این باره در برنامه ششم توسعه ورود کرده و سعی داشته است در برنامه ششم احکام را مشخص و آن را نظام‌مند کند.
همچنین اردیبهشت سال جاری «طرح الزام دولت به توقف 5 ساله طرح‌های انتقال آب و سدسازی» را قرار شد پس از بازنگری مجدد به رای بگذارد. این طرح که دولت را ملزم به توقف مطالعه، اجرا و توسعه طرح‌های انتقال آب و سدسازی در حوضه‌های آبریز رودخانه‌ها، تالاب‌ها و دریاچه‌های محلی به مدت 5 سال می‌کند، دوفوریت آن در جلسه علنی مجلس در 2 اردیبهشت 97 به تصویب نرسید و با حضور طراحان آن، نمایندگان دولت و کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس مورد بحث، بررسی و تبادل نظر قرار گرفت.
بنابراین قرار شد این طرح پس از بررسی دوباره و ارائه گزارش کارگروه آب و گزارش نهایی کمیسیون مربوطه، جهت انجام روال آیین نامه مجلس به هیات رئیسه تقدیم شود.
**برنامه ششم توسعه با محوریت آب و محیط زیست
البته اکبری هم با اشاره به سایر تلاش مجلس برای بهبود مشکل آب در کشور تاکید دارد: «شروع برنامه ششم با محوریت آب و محیط زیست است. در بخش 8 مشخص کرده است که دولت باید سالی 2.02 میلیارد تن متر مکعب آب را ذخیره کند.برنامه‌هایش هم مشخص است و باید جلوی چاه‌های غیرمجاز را بگیرد و چاه‌های مجاز را هوشمند کند و در بحث کشت به سمت کشت‌های گلخانه‌ای برود. بنابراین اگر همان مواردی که در قانون وجود دارد را اگر رعایت کند بخش اعظمی از مشکلات رفع می شود.»
وقف‌چی اما در ادامه گفت‌وگوی خود به مقوله سدسازی ها که امروزه کارایی مناسبی ندارند و صرفه تصور هدر رفت بودجه کشور را می توان از آنها داشت توضیح داد: «در خیلی موارد پیش‌بینی‌ها در سدسازی درست بوده است ولی پیش‌بینی‌ها برای میزان آبی بوده که در گذشته وجود داشته است.ولی متاسفانه طی دو دهه اخیر میزان بارندگی، افزایش دما، مصرف بیش از حد آب در برخی مناطق کشور و مصرف بی رویه آب در پارک ها و باغ ها و عدم رعایت اصول، آنچه برای میزان تعیینشده آب در سدها پیش بینی شده بود وجود ندارد و آن میزان آب قطعا در سدها ذخیره نمی شود.»
سخنگوی کمیسیون کشاورزی همچنین افزود: «تا زمانی که مدیریت آب کشور چه صنعتی، چه کشاورزی و چه مصرفی تا به صورت مدیریت واحد درنیایند در مسیر استفاده بهینه از آب قرار نمی گیریم.»
او اولین اولویت کمیسیون کشاورزی مجلس بعد از تعطیلات تابستانه مجلس را حل مشکلات آب و طرح آن در صحن دانست. نماینده زنجان در مجلس همچنین وظیفه مجلس در این زمینه را ارائه راهکارهای دلسوزانه به دولت و کمک برای پای کار آمدن همه نهادها و حتی دانشگاه‌ها و تشکل‌های مردم نهاد و تشویق دولت برای استفاده از پیشنهادات آنها دانست.
**مجلس موافق تفحص از وزارت نیرو در زمینه کم آبی نیست
البته جدای از تعاملات مدنظر این نمایندگان مجلس، تحقیق و تفحص از وزارت نیرو هم می‌تواند یکی از راهکارهای پیدا کردن مشکلات کم آبی در کشور و عملکرد این وزارتخانه و مشخص شدن سهم دولت در این قصور باشد. ولی این اعضای کمیسیون کشاورزی تاکید دارند که تحقیق و تفحص در این شرایط تنها هدردادن وقت و بودجه کشور است و نتیجه‌ای به دنبال نخواهد داشت و با پیدا کردن راهکار، باید کمک کرد تا به سلامت از این بحران عبور کنیم.
اکبری در این باره تاکید دارد: «تحقیق و تفحص نتایجش روشن است ولی با این وجود باید بین 6 تا یک سال هزینه کنیم تا تفحصی به نتیجه برسد، ولی در نهایت مشکلی را حل نمی کند. به همین دلیل اعتقادی به تفحص در این شرایط ندارم.» وقف چی هم می‌گوید:«مجلس از بعد نظارتی باید وارد شود و ما بعد نظارتی مجلس را در این باره پررنگ کرده ایم. اولویت کمیسیون کشاورزی در این باره تعیین راهی برای برون رفت از مشکل آب کشور است و در این باره جلساتی داشتیم ولی هنوز این جلسات نهایی نشده است. بعد از تعطیلات در کمیسیون کشاورزی آن اولویت را در صحن مطرح خواهیم کرد.»
منبع: روزنامه ابتکار؛ 1397.4.28
**گروه اطلاع رسانی**9370**1755
همه مقصریم!
معضل کم آبی یا بحران بی‌آبی در برخی مناطق چند سالی است که گریبان ایران و بسیاری از کشورهای دنیا را گرفته است. بحرانی که به دلیل بارش کم، سوءمدیریت و اجرای برنامه‌های پرغلط از سوی مدیران و مسئولان، کشور را به سمت خشکسالی زودهنگام و بحران جدی‌تر بی‌آبی سوق داده است.
صاحب‌خبر -
نظر شما