در حالی که در بسیاری از کشورها تعیین عرصه‌های محدودی با عنوان «مناطق حفاظت شده» مهم‌ترین اقدام برای حفاظت از طبیعت تلقی می‌شود، همچنان فشار زیادی برای دست اندازی به این عرصه‌ها برای شکار، برداشت چوب، چرای دام و توسعه وجود دارد که با کمال تاسف به‌دلیل تبدیل سریع ارزش‌های تنوع زیستی به شاخص‌های مالی، گاهی رنگ و لعاب علمی و خیراندیشانه نیز به خود می‌گیرد.

در مقیاس جهانی، از زمان امضای معاهده بین‌المللی حفاظت از تنوع زیستی در سال 1992 تاکنون 168 کشور وسعت مناطق حفاظت شده خود را برای دستیابی به اهداف این معاهده موسوم به (AICHI) افزایش داده‌اند ولی گزارش یکی از پژوهش‌های جدیدی که چند روز پیش منتشر شده نشان می‌دهد «ارزش‌های طبیعی» در بیش از 80درصد عرصه‌های خشکی و حدود 90 درصد اقیانوس‌ها، از دست رفته یا به شدت تخریب شده‌‌است.

نکته قابل توجه این مطالعه، به چالش کشیدن رویکرد سنتی حفاظت از محیط زیست است که اغلب با دخالت انسان در طبیعت انجام می‌گیرد. براساس این مطالعات تعیین مناطق حفاظت شده بدون حفاظت از تنوع‌زیستی، جلوگیری از توسعه بیابان، تنظیم رابطه انسان و طبیعت و حفاظت از حوضه‌های آبخیز، تاثیر زیادی در حفاظت ندارند و پژوهشگران این مطالعه نتیجه‌گیری می‌کنند که حفاظت از عرصه‌های طبیعی به صورت «دست نخورده» و بدون هرگونه دخالت انسانی کارآمدترین و ارزان ترین راه برای حفظ ارزش‌های کلیدی طبیعی است.

در مقیاس ملی نیز تردیدی نیست که ساده ترین راهکار غلبه بر چالش‌های تنوع زیستی در ایران تلاش برای حفظ شرایط طبیعی زیست بوم‌ها و گونه‌هاست و دخالت‌های انسانی به بهانه‌های مختلف جز افزودن بر وخامت اوضاع، نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت.

دکتر اصغر محمدی‌فاضل

کارشناس محیط‌زیست