مهم ترین عامل خروج بازار از تعادل و ثبات، ورود سیل نقدینگی است که کارشناسان اقتصادی تنها راهکار آن را جذب پول های سرگردان به سمت بخش های مولد و سرمایه گذاری در زیرساخت ها می دانند.به گزارش ایرنا،‌ سیل نقدینگی چند صد هزار میلیاردی که راه افتاد تمام بازارها به ویژه ارز، ‌طلا، مسکن، خودرو ... از تعادل خارج شدند و ارزش ریال در برابر گرانی ارز بسیار کاهش یافت. بنابراین با تضعیف ریال مردم هراسان از آینده، ترجیح دادند که ریال خود را به دارایی تبدیل کنند. همین تصمیم مردم باعث شد تا تقاضا در بازارها افزایش یابد این افزایش تقاضا با کمبود عرضه مواجه شد و قیمت ها بالا کشید و فنر تورم در رفت.هر چند که بازگرداندن بازار به شرایط قبل از این جهش قیمت ها سخت است اما می توان راهکارهایی اتخاذ کرد که التهابات اقتصادی تا حدی فروکش کند و این جو روانی ایجاد شده ، ‌کنترل شود.به گفته کارشناسان اقتصادی،مهم ترین راهکار به منظور مهار کنترل میل جامعه برای ورود به مبادلات سفته بازانه و سوداگرانه، جذاب کردن بخش های مولد و هدایت جریان نقدینگی به این سمت است. در غیر این صورت اختصاص ارز دولتی به واردات برای جلوگیری از افزایش قیمت کالاها و فشارهای اقتصادی و یا تزریق سکه و دلار به بازار راهکارهای موقتی است که در نهایت منجر به گشایش مسیر ویژه برای عده ای و ایجاد رانت می شود.
** چگونه جریان ویرانگر نقدینگی مهار می شود؟
«هادی حق شناس» درباره ورود سیل نقدینگی به بازارها و تحت تاثیر قرار گرفتن اقتصاد کلان از این شرایط، گفت: در حال حاضر میزان نقدینگی در کشور به یک میلیون و 700 هزار میلیارد تومان یا به عبارت دیگر به 220 میلیارد دلار با احتساب نرخ دلار آزاد رسیده است.وی ادامه داد: برای بررسی ریشه افزایش نقدینگی کافی است این موضوع را بررسی کنیم که بازارهای ایران در چه شرایطی بهم ریختندو از تعادل خارج شد.اگر سه دوره بحران سال های 1397-1396-‌1392-1391 و 1373-1372 مورد مطالعه قرار دهیم در می یابیم که در سال هایی که ارز با جهش قیمت مواجه بوده بازارهای طلا، ‌سکه و با وفقه ای بازار مسکن و مستغلات دچار تلاطم و نوسان قیمت شدند و پس از آن بازار خودرو اغلب کالاها و خدمات به ویژه کالاهای وارداتی در سطح کشور پرش قیمت داشته اند.این کارشناس اقتصادی افزود: در پاسخ به این سوال که چرا همواره تلاطم و نوسان قیمت ابتدا از بازار ارز آغاز می شود و چرا بازار ارز از تعادل خارج می شود
می توان گفت که دلیل افزایش قیمت ارز، تورم انباشت شده در سه الی چهار سال گذشته بوده که تجمیع شده و خود را با جهش نرخ دلار نشان می دهد چنانکه در سال های گذشته دلار از1226 تومان به یکباره به بیش از
3 هزار تومان هم رسید.حق شناس با بیان اینکه تورم انباشت شده از سال
92 تا 96 اثر خود را در سال جاری بر روی دلار گذاشت و نرخ دلار به یکباره تا حدود دو برابر افزایش یافت،‌ ادامه داد: حال اینکه آنچه که عامل افزایش نرخ تورم شده افزایش حجم نقدینگی بوده است چراکه تورم همواره تحت تاثیر میزان نقدینگی است.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به روند رشد نقدینگی در چند دهه اخیر،‌ گفت: در سال های پس از انقلاب رشد نقدینگی در کشور و معمولا دو رقمی و بالای 20 درصد بوده است.وی درباره علل افزایش نقدینگی اظهار داشت: رشد نقدینگی متاثر از دو عامل افزایش فیزیک پول،‌سکه و مصکوکات و عامل افزایش شبه پول ها مانند سپرده های مدت دار در کشور است. البته تعریف دیگر نقدینگی برمی گردد به پایه پولی. منظور از پایه پولی،‌ مقدار پولی است که در هر سال چاپ می شود، این چاپ پول یا به ازای دلارهای دریافتی یا به ازای پولی بابت فروش کالا دریافت شده است.
حق شناس با بیان اینکه در سال گذشته رشد پایه پولی بیش از 19درصد بوده،‌ گفت: در اقتصادی که سالیانه 4 الی 5 درصد رشد اقتصادی را تجربه کردیم و میزان تولید کالا بیش از سال گذشته اش بوده اما چاپ پول به ازای آن 5 برابر شده به طور قطع باید انتظار افزایش قیمت ها را داشته باشیم. این اعداد و ارقام نشان می دهد که افزایش تورم پیش بینی پذیر بوده است.وی ادامه داد: در بخش شبه پول هم مطالبات معوقه که شرکت ها و بانک ها از دولت و بانک مرکزی از بانک ها طلب دارند باعث رشد نقدینگی شده است. در حال حاضر حدود 85 درصد ترکیب نقدینگی کشورمان شبه پول است که همان مطالبات معوقه هستند و اگر این مشکل اقتصادی به صورت ریشه ای حل نشود هر چند سال یکبار باید شاهد این عدم تعادل ها در بازار باشیم.این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه دولت باید کنترل نقدینگی را در اولویت قرار دهد،‌ گفت: در تمام کشورهای صنعتی و کشورهایی که در همسایگی ایران قرار دارند مانند عراق، امارات و افغانستان تورم میانگین یک رقمی و چیزی حدود 5-6 درصد است و به همین دلیل عدم تعادل در بازارهای مختلف کمتر دیده می شود .وی افزود: بنابراین برای هدایت نقدینگی اول باید مشکل رشد نقدینگی را حل کرد و سیاست بعدی دولت مشخص است که باید هدایت نقدینگی به سمت بخش های مولد و واقعی باشد.
**الگوی خارجی برای کنترل پول پرفشار
پس از وقوع بحران موسسات مالی و ورشکسته شدن آنها، رقم سنگینی در قالب سپرده های مردمی در این موسسات بلوکه شد، به طور قطع
آزاد سازی این سپرده ها سیلی از نقدینگی را به بازار روانه می کرد و با ورود این حجم از پول به اقتصاد انتظار پرش نرخ تورم و قیمت ها می رفت. از سوی دیگر رخداد های سیاست خارجی و خروج ترامپ از برجام و ترس مردم از آینده اقتصادی کشور به هیجانات بازار اضافه کرد و بر آتش آن افزود.حال اینکه کشورهای خارجی روش هایی را برای مهار نقدینگی ها و کاهش اثر سوء آن استفاده کرده اند. تجربه کشور نشان می دهد که کنترل و تغییر نرخ بهره پایه وام‌ دهی بانک مرکزی به بانک‌های تجاری به ویژه برای وام‌های کوتاه ‌مدت اصلی ‌ترین ابزار کنترل نقدینگی بانک‌ها و نیز سیاست‌ های پولی در بسیاری از کشورهای دنیا به شمار می‌رود. عملیات بازار باز به معنای خرید یا فروش اوراق قرضه دولتی توسط بانک مرکزی ابزار دیگری برای کنترل نرخ رشد پول و نقدینگی محسوب می شود.در ایران هم به تازگی موضوع خرید اوراق مشارکت سرمایه گذاری در زیر ساخت ها مطرح شده است که می تواند در صورت اجرایی شدن، روش کاربردی برای جذب نقدینگی ها باشد و در عین حال برای مردم هم تولید ثروت کند و از سوی دیگر عامل تسریع طرح های عمرانی در کشور شود.