علی جان بزرگی(جهانی)

زبان مذاکره نه تنها درعرصه سیاست بلکه در تمام عرصه‌های اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی و ...کاربردی موثردارد.آگاهی داشتن درباره این زبان، آدمیان را توانمند می‌سازد که به جای نزاع و درگیری و عواقب بد ناشی از آن، به مذاکره روی آورده و درصلح و آرامش و با کمترین هزینه نسبت به نزاع ،به اهداف خود ، دست یابند.آنچه که دراصول مذاکره مورد توجه است، آگاهی به فنون و اصول سخنوری،ظاهری آراسته،اخلاق پسندیده،خردمندی،توانگری و راستگویی است.همه این عناصر را ،فردوسی هنرمندانه در داستان بهرام گور و مذاکرات او به زیبایی تمام آورده است.
بهرام گورپسریزدگرد اول،پادشاه بزه گراست که بزه کاری‌های او ،پادشاهی بهرام را به بن بست سیاسی کشانیده است و بهرام با خردمندی تمام از طریق مذاکره و بدون ستیزه سلطنت موروثی خود را به دست می‌آورد و از سال 421میلادی تا 438که زمان وفات اوست به مدت هفده سال به عنوان پانزدهمین پادشاه محبوب ساسانی،ایران را آباد می‌سازد.آنچه را که فردوسی بزرگ در داستان بهرام برجسته نموده است عبارتند از:
خردمندی،شکیبایی،شجاعت،قدرت،راستگویی،آراستگی ظاهر،دادگری و اصول سخنوری است.بی گمان این ویژگی‌ها را هرسیاستمداری داشته باشد می‌تواند در عرصه سیاست خوش بدرخشد و مردمان کشورش را سعادتمند نماید.هرچند هزاروپانصد و هشتاد سال از مرگ بهرام گور گذشته است اما ارزش‌های انسانی او همچنان درحال حاضر برای همه کارساز و تاثیر گذاراست.داستان این گونه است:
چون بهرامِ شاپور،پسر شاپورِذوالاکتاف ،پنج دخترداشت و پسر نداشت،برادرخود یزدگرد را جانشین خود نمود.نخستین ویژگی بد بودن یزدگرد ازآنجا دیده شد و به همین جهت اورا یزدگردِ بزه گر،نامیدند.اواز مرگ برادر خود شادمان شد:
کلاه برادر به سر برنهاد
همی بود از آن مرگ ناشاد،شاد 
(شاهنامه،ج2،ص:1285)
چون هفت سال از پادشاهی یزدگرد گذشت،همه از او در رنج بودندو نزدیکان او می‌ترسیدند که از مشکلات و رنج مردم سخن بگویند.درهشتمین سال پادشاهی او پسرش به دنیا آمد که از آمدنش شادمان شد و نام او را بهرام گذاشت.ردان و موبدان و وزیران او انجمن نموده و گفتند اگراین کودک نزد شاه بزرگ شود،خوی بد ِ پدرش را می‌گیرد و ایران را به تباهی می‌کشاند.آنها یزدگرد را قانع کردند که بهرام را برای تربیت به کشوری آباد بفرستند.ازکشورهای روم،چین ،هند،پارس و سرزمین تازیان فرستادگانی که آگاه به نجوم و هندسه بودند نزد شاه آمدند و از او درخواست کردند که بهرام را به آنها بسپارد:
همه فیلسوفان بسیار دان
سخنگوی وز مردم کاردان
بگفتند هریک به آواز نرم
که ای شاه باداد و بارای و شرم
همه سربه سر خاک پای توایم
به دانش همه رهنمای توایم
(همان،ص:1287)
یزدگرد از میان همه ،مُنذِر را پسندید و پسرش بهرام را همراه او روانه یمن نمود،چرا که منذر به شاه گفته بود:
هنرهای ما شاه داند همه
که او چون شبان است و ما چون رمه
سواریم و گردیم و اسپ افکنیم
کسی را که دانا بود بشکنیم
ستاره شمر نیست چون ما کسی
که از هندسه بهره دارد بسی
(همان،ص:1288)
بهرام چون هفت ساله شد سخنی شگفت به منذر گفت: «ازمن کودک شیرخواره مساز و مرا به فرهنگیان بسپار».منذر پاسخ داد که هنوز برای این کار زود است.بهرام گفت درست است که من کودکم و کم سال هستم اما دانش دارم و می‌فهمم.توبزرگسالی اما نمی‌دانی.پس مرا به فرهنگیان سپار تا آنچه شایسته پادشاهی است به من بیاموزند:
به داننده فرهنگیانم سپار
چه کاراست بیکار خوارم مدار
بدو گفت منذر که ای سرفراز
به فرهنگ نوزت نیامد نیاز
(همان:1288)
منذر شگفت زده شد و زیرلب اورا دعا کرد و برهوش او آفرین گفت.سپس فرمان داد تا سه موبد فرهنگ جوی و با آبرو برای بهرام آوردند: یکی را برای دبیری و نوشتن(نظم ذهنی)،دیگری را برای آموزش یوز و بازشکاری(نظم روحی) و سومی را برای آموزش تیروکمان و چوگان و رزم(نظم بدنی).بهرام تحت آموزش این سه مربّی در سن هجده سالگی ،دلاوری خورشیدفش و «انسانی توانا به تن و روح»شد.او در مدت این یازده سال هر آنچه لازم بود آموخت و به منذر گفت که دیگر به موبدان نیاز ندارد.منذر سه موبد را هدایای فراوان بخشید و آنها را شادمان روانه جایگاه خودشان نمود.منذر نامه ای برای یزدگرد نوشت و از توانمندی،پاکی و پارسایی بهرام سخن‌ها نوشت.یزدگرد بهرام را به قصر خویش خواند اما پس از مدتی اورا مورد بی مهری قرارداد تا جایی که بهرام از نامهربانی پدر به تنگ آمده و با پادرمیانی منذر دوباره نزد منذر بازگشت نمود.پس از چندی یزدگرد بزه گربر اثر جفتک یک اسپ از دنیا رفت و بزرگان ایران پس از برگزاری مراسمی آبرومندانه برای درگذشت او ،مردی شجاع و فرهیخته را به شاهی برگزیدند و همگی انجمن کردند که از فرزندان یزدگرد کسی را به جانشینی او بر نگزینند.چون خبر مردن یزدگرد به بهرام رسید پس از سوگواری شایسته ای که منذر برای یزدگرد برگزار نمود،بهرام از وی چاره جویی کرد که چه باید انجام دهد.منذر گفت به ایرانیان می‌تازیم و آنها را وادار می‌کنیم که پادشاهی تورا بپذیرند.پس از چندیورش تازیان به ایران ،ازسرزمین‌های روم و چین نیز چون خبرمرگ یزدگرد را شنیدند به ایران تاختند.بزرگان ایران برای چاره جویی ،سفیری را برای مذاکره نزد منذر فرستادند که نام او «جوانوی»بود:
بجستند موبد فرستاده ای
سخنگوی و بینادل آزاده ای
کجا نام آن گّو «جوانوی» بود
دبیری بزرگ و سخنگوی بود
بدان تا به نزدیک منذر شود
سخن گوید و گفت او بشنود
(همان:ص:1302)
جوانوی دانا به دشت نیزه وران رفت و : 
به منذر سخن گفت و نامه بداد
سخنهای ایرانیان کرد یاد
(همان:1302)
منذر،جوانوی را نزد بهرام فرستاد تا با او رودررو سخن بگوید و او را راهنمایی کند.جوانوی چون بُرز و بالای(بدن ورزیده و نیرومند)اورا دید و ظاهرآراسته اش را که گویی از مویش بوی مشک به مشام می‌رسد،ناگهان از هوش رفت:
سخنگوی،بی فرّ و بی هوش گشت
پیامش سراسر فراموش گشت
(همان:1302)
بهرام دانست که جوانوی خیره شده واز او ترسیده است.به همین جهت از او پرسش‌های فراوان پرسید و اورا در کنار خود نشانید و به او مهربانی نمود تا به حالت عادی بازگشت.سپس اورا به همراه مردی خردمند از نزدیکان خود نزد منذر فرستاد تا پاسخ نامه ایرانیان را به او بدهد:
بگوید که آن نامه پاسخ نویس
به پاسخ سخن‌های فرّخ نویس
(همن:1303)
منذر به جوانوی گفت: «ای مرد پرخرد،هرکس که بدی کند کیفر آن را می‌بیند.پیام تو را شنیدم و سلامی که از نامداران ایران دادی پذیرفتم.اما به آنها بگو که این بدی‌ها را چه کسی نخستین بار انجام داد؟بهرام پادشاه در اینجاست و با فرّ و شکوه و لشکر آماده پادشاهی برایران است.جوانوی چون بهرام شاه را نگریست فکری به نظرش رسید:
زمنذرچوبشنید زان سان سخن
یکی روشن اندیشه افگند بن
ازایرانیان گر خرد گشته شد
فراوان از ازایرانیان کشته شد
کنون من یکی نامجویم کهن
اگربشنوی تا بگویم سخن
(همان:1303)
جوانوی گفت:پیشنهاد می‌کنم که تو و بهرام شاه بدون قصد جنگ به ایران بیایید و به سخنان ایرانیان گوش دهید:
شنیدن سخنهای ایرانیان
همانا زجنبش نیاید زیان
(همان:1303)
منذر با شنیدن سخن‌های جواانوی،شادمان شد و به او هدیه داد و شادمان به ایران روانه کرد.سپس خودش و مشاورش به همراه بهرام با لشکری سی هزارنفری راهی ایران شدند.منذر به لشکریانش درهم و دینار بخشید.چون خبر لشکرکشی منذر و بهرام به گوش بزرگان ایران رسید به عبادتگاه آذربرزین رفته و از خدا خواستند تا جنگ را از آنها دورکند.لشکر منذربه دشت خشک جهرم رسید و در همانجا اردو زد.بهرام به منذرگفت : حالا که به جهرم رسیدیم بجنگیم یا گفت و گو کنیم؟منذر پاسخ داد:نخست بزرگان ایران را بخوان و با آنها مذاکره کن:
سخن گوی و بشنو ازیشان سخن
کسی تیز گردد تو تیزی مکن
(همان:1304)
اگرآنها در مذاکره عصبانی شدند و تیزی کردند تو شکیبایی داشته باش و با مهربانی با آنها سخن بگو تا بدانیم که چه می‌خواهند و چرا نمی‌خواهند که تو شاه آنها باشی.من می‌خواهم که بزرگان ایران ،چهره تورا ببینند،بُرز و بالا و قد و قامت و برازندگی تورا مشاهده نمایند.شکیبایی و دانش تورا ببینند:
برآنم که بینند چهرِ ترا
چنین بُرز و بالا و مِهرترا
خردمندی و رای و فرهنگ تو
شکیبایی و دانش و سنگ تو(همان:1304)
ادامه در صفحه 12