به گزارش خبرنگار مهر، چهارمین جلسه از سلسله نشست های «کتابخوان تخصصی، مطالعات فضای مجازی» با موضوع «فرهنگ سایبر» صبح امروز دوشنبه ۲۵ تیرماه و با معرفی سه کتاب توسط عبدالحسین کلانتری مدرس دانشگاه و عضو هیأت امنای پژوهشکده فرهنگ و هنر، محمد حسین ساعی رئیس دانشکده ارتباطات و رسانه دانشکده صدا و سیما و محسن ردادی عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در محل این پژوهشگاه برگزار شد.

نخستین کتاب این جلسه از نشست های کتابخوان تخصصی مطالعات فضای مجازی را عبدالحسین کلانتری معرفی کرد که کتاب «فضای مجازی، اجتماع و فرهنگ تألیف ابوالحسن فیروز آبادی» بود که انتشارات علمی و فرهنگی سال گذشته آن را به چاپ رسانده است.

وی در ابتدای ارائه خود با بیان اینکه ما هنوز در حوزه شناخت فضای مجازی و چیستی و ماهیت آن و فرآیندهایش در ابتدای راه هستیم و لذا هر انتشار هر اثر تألیفی فارغ از ایرادهایش در این حوزه ممکن است مفید باشد گفت: آثار تألیفی در قیاس با آثار ترجمه ای ارزش افزوده بیشتری برای ما دارند چرا که از افق وجودی ما درباره موضوع سخن می گویند و قابل درک تر هستند.

وی سپس با اشاره به بخش های مختلف کتاب مذکور تصریح کرد: یک بخش از کتاب مباحث نظری فضای مجازی و پیامدهای فرهنگی و اجتماعی آن و بخش دوم که سخن هایی در باب فضای مجازی است، تشکیل می دهد که حاوی ایده های بدیعی است و به نظرم بخش جذاب کتاب هم به شمار می رود.

به گفته کلانتری یکی از این ایده های نو، طرح این موضوع است که فضای مجازی محل خلق و انتقال حکمت است؛ چیزی که نویسنده کتاب آن را با عبارت خیر کثیر که در قرآن آمده است معنا کرده است.

وی افزود: یک ایده دیگر بحث قوم شناسی و مردم شناسی دیجیتالی است. این کتاب همچنین به پروبلماتیک هویت، به خوبی پرداخته است و از سویه های مختلف این بحث را باز کرده است.

این مدرس دانشگاه پرداختن به پیامدهای فضای مجازی در حوزه دین و دین داری را از دیگر وجوه بدیع کتاب یاد شده برشمرد و گفت: آقای فیروز آبادی در این کتاب به تفاوت میان تکنولوژی اطلاعات و فضای مجازی با تکنولوژی های پیشین هم اشاره کرده است و به طور کلی تحولات فضای مجازی را ناشی از تحولات تکنولوژیک، اجتماعی و اقتصادی می داند و در این میان بعد اقتصادی برایش پررنگ تر است.

عضو هیأت امنای پژوهشکده فرهنگ و هنر در پایان سخنان خود ارجاعات نادقیق، بی ارتباط بودن برخی پاراگراف های کتاب با یکدیگر و نیاز برخی مطالب به ارائه توضیحات بیشتر و همچنین گرفتن رنگ و بوی ترجمه در این کتاب را از جمله ایرادات آن عنوان کرد.

در ادامه محمد حسین ساعی رئیس دانشکده ارتباطات و رسانه دانشکده صدا و سیما هم کتاب «شبکه های خشم و امید» نوشته مانوئل کاستلز را برای معرفی به نشست کتابخوان آورده بود، در سخنانی گفت: این اثر در ادامه بحث های کاستلز در رابطه با جامعه شبکه ای نوشته شده است.

وی افزود: در فاصله سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۱، کاستلز پرارجاع ترین استاد حوزه ارتباطات بوده است و کتاب اخیر را هم در سال ۲۰۱۱ منتشر کرده است.

ساعی با اشاره به مفاهیم جامعه اطلاعات و جهانی شدن که در ابتدای دهه ۹۰ بسیار مطرح بودند، به مفهوم جامعه شبکه ای که کاستلز مطرح کرد، پرداخت و سپس نگاه چپ ها را به تحولات تاریخی مورد بررسی قرار داده و از دانیل بل که با مفهوم عصر پساصنعتی در اواخر دهه ۵۰ میلادی تأثیری جدی در این نگاه ایجاد کرد، سخن گفت.

رئیس دانشکده ارتباطات و رسانه دانشکده صدا و سیما گفت: مفهوم جامعه اطلاعاتی عمدتا محتوا محور است. به این معنا که تولید اطلاعات می تواند تغییراتی در جامعه بشری ایجاد کند اما مفهوم جامعه شبکه ای عمدتا ابزار محور است و کاستلز معتقد است این ابزارهای شبکه ای هستند که می توانند جامعه را با تغییراتی مواجه کنند.

به گفته این مدرس دانشگاه، جنبش های اجتماعی مورد نظر مانوئل کاستلز در کتاب «شبکه های خشم و امید» هم محلی اند و هم جهانی؛ ضمن اینکه عامل به وجود آورنده آنها خشم و عامل تداوم بخش آنها امید است. او (کاستلز) معتقد است این جنبش ها بدون رهبر، برنامه و در عین حال عاری از خشونت هستند.

در ادامه محسن ردادی عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی که کتاب «رویای شهر» از یک نویسنده فرانسوی را برای معرفی به این نشست آورده بود، موضوع اصلی این اثر را شهر و اهمیت آن در برپایی تمدن عنوان کرد و گفت: نویسنده این کتاب در اثر خود از شهرهای اوهامی و خیالی به شهرهای مجازی سایبری و آرمانی می رسد.

وی کتاب «آلیس در سرزمین عجایب» اثر جاناتان سوئیفت و همچنین کتابهای تالکینگ را در زمره شهرهای اوهامی و خیالی مورد نظر نویسنده کتاب «رویای شهر» دانست و نظر او را هم درباره شهر مجازی اینگونه توصیف کرد: شهر مجازی فقط یک سراب است و واقعیت ندارد هرچند ایده آن می تواند این نوید را پدید آورد که آموزش های الکترونیک و تجارت های الکترونیک با آن توسعه پیدا کنند.

ردادی اضافه کرد: از نظر نویسنده کتاب «رویای شهر» شهر هوشمند هم می تواند ارتباطات را توسعه دهد و حاکمیت محلی را تسهیل کند طوری که مردم مانند دموکراسی های آتنی مستقیماً در آن رأی بدهند. از نظر او قدیمی ترین شهر سایبری همان «آتلانتاید جدید» است که فرانسیس بیکن در سال ۱۶۲۷ میلادی مطرح کرده بود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: کتاب «رویای شهر» بسیار می تواند تخیل را تحریک کند و با تأکید ویژه بر موضوع تبار شناسی شهر و تاحدودی خیال پردازانه و سرخوشانه نوشته شده است.