چکیده

بر اساس ادبیات مرتبط با «زنجیره ارزش جهانی»، کشورهای توسعه‌یافته‌تر بیشتر کالاهای نهایی که شامل کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای است صادر و کشورهای کمتر توسعه‌یافته بیشتر کالاهای واسطه ای صادر می‌کنند. ترکیه یکی از شرکای ایران در تجارت کالایی می‌باشد و این مقاله به تحولات تجارت کالایی ایران و ترکیه در زنجیره ارزش جهانی (GVC) طی دو دهه گذشته پرداخته است. مقاله نشان می‌دهد نفع ترکیه از GVC به واسطه افزایش سهم آن از صادرات محصولات نهایی در جهان، روندی صعودی داشته است؛ اما ایران در صادرات کالاها واسطه‌ای و نهایی جهانی، نه تنها نفع کمتری از GVC در مقایسه با ترکیه برده، بلکه در مقایسه با متوسط کل دنیا نیز نتوانسته است از GVC منتفع شود. همچنین وضعیت تجارت ایران با ترکیه طی سالهای اخیر نشان می دهد که ایران، آن دسته از محصولات رشته فعالیت تولیدی «تولید مواد و محصولات شیمیایی» که عمدتاً کالاهای واسطه است به ترکیه صادر کرده و ترکیه این محصولات را به محصولات نهایی صادراتی همین بخش از طریق رشته فعالیت‌های تولیدی «تولید دارو و مواد شیمیایی مورداستفاده در پزشکی و محصولات دارویی گیاهی» و «تولید صابون و مواد پاک‌کننده و لوازم بهداشت و نظافت و عطرها و لوازم‌آرایش» که از سطح فناوری بالایی برخوردارند، تبدیل نموده و به دنیا، از جمله ایران، صادر می‌کند و از این طریق، از GVC نفع بیشتری می برد.

کلیدواژه‌ها:زنجیره ارزش جهانی؛ تجارت کالایی؛ ایران؛ ترکیه؛ صنعت تولید مواد و محصولات شیمیایی

نویسندگان:

مهدی رضائی: عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی

 پریسا یعقوبی‌منظری: عضو هیات علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی

دو ماهنامه بررسی های بازرگانی - دوره 14، شماره 81، بهمن و اسفند 1397.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.