بعدها، وقتی رکس تیلرسون را به‌عنوان وزیر امور خارجه برگزید، به روس‌گرایی بیشتر متهم شد اما شرایط خیلی زود تغییر کرد و باز هم روس‌ها و آمریکایی‌ها در موضع دو قدرت متخاصم قرار گرفتند.

دولت پوتین در آمریکا متهم است که برای پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و غلبه او بر هیلاری کلینتون تلاش کرده است. این مساله همچنان در آمریکا تحت تحقیق قرار دارد.

حالا ترامپ و پوتین به هلسینکی می‌روند تا در اولین دیدار رسمی، شاید بتوانند راه را برای روابط آینده هموارتر کنند، امری که شاید آنگاه که هیلاری کلینتون و لاوروف در سال 2009 از ری استارت روابط دو کشور صحبت می‌کردند، انتظارش را داشتند اما هرگز محقق نشد.

استارت جدید زده خواهد شد؟

دیدار ترامپ با پوتین روز دوشنبه در هلسینکی با فرصت‌ها و خطراتی همراه است.

پایگاه آمریکایی هیل می‌نویسد که در دیدار رئیس‌جمهور آمریکا با ولادیمیر پوتین این احتمال وجود دارد که ترامپ ممکن است در دیدار با پوتین به امتیازدهی پرداخته و به عنوان مثال اقدام به کاهش تحریم‌های روسیه و به رسمیت شناختن انضمام کریمه به عنوان خاک روسیه اقدام کند.

با توجه به گزارش‌های منتشر شده از سوی دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا که در آن بر دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری سال 2016 آمریکا در جهت حمایت از ترامپ تاکید شده است، بسیاری از آمریکایی‌ها به هرگونه توافق میان رئیس‌جمهور خود و پوتین به دیده شک و تردید می‌نگرند.

اما راه‌های کم‌هزینه و مستقیمی برای برقراری ثبات در روابط میان آمریکا و روسیه وجود دارد که خطر جنگ میان دو کشور و همچنین رقابت تسلیحاتی پر‌هزینه میان دو طرف را کاهش می‌دهد.

ترامپ و پوتین می‌توانند این گزینه را انتخاب کنند که مذاکرات میان خود بر سر کنترل تسلیحات را که از سال 2013 تا کنون به حالت تعلیق درآمده، از سر گیرند.

اولین و بهترین راه این است که دو طرف بر سر ادامه پیمان «استارت جدید» (پیمان کاهش تسلیحات هسته‌ای دوجانبه میان آمریکا و روسیه) پس از پایان زمان این معاهده یعنی فوریه 2021 به توافق برسند.

رئیس‌جمهور روسیه در مکالمه تلفنی با ترامپ در فوریه سال 2017، به تمایل خود برای ادامه این پیمان اشاره کرده است. همچنین مسئولان نظامی آمریکا نیز با گسترش محدودیت‌های عددی وضع شده در پیمان «استارت جدید» بر قوای هسته‌ای آمریکا و روسیه و تائید ضمیمه آن موافقند.

اگرچه راه رسیدن به چنین توافقی بسیار ناهموار است، اما ترامپ و پوتین می‌توانند در دیدار روز دوشنبه خود، به آغاز این راه متعهد شوند.

بحران سوریه به انتها نزدیک می شود؟

موضوع سوریه نیز یکی از مهم‌ترین محورهای بحث دو رهبر خواهد بود. گمانه‌زنی‌ها حاکی از این است که احتمال توافق طرفین در خصوص این بحران وجود دارد.

پایگاه آمریکایی «المانیتور» در تحلیلی در این خصوص می‌نویسد که پوتین در بحران سوریه به میانجی ایران و اسرائیل تبدیل شده است، در حالی که منافع متضاد دیگر بازیگران منطقه‌ای را نیز در نظر می‌گیرد.

ترکیب حضور نیروهای نظامی با دپیلماسی فعال چندجانبه راه را برای قدرت‌گیری روسیه در سوریه باز کرده است.

روسیه همچنین گروه‌های سوری را کنار هم گرد آورده و آنها را به راه‌حل سیاسی بحران سوریه نزدیک کرده است، گرچه تلاش‌های این کشور همیشه هم موفقیت آمیز نبوده‌است.

در روزهای پیش از این دیدار، پوتین روزهای پرکاری را گذرانده است. وی هفته گذشته با نخست وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو و سپس با علی اکبر ولایتی، مشاور سیاست خارجی رهبر انقلاب اسلامی آیت‌ا... علی خامنه‌ای دیدار کرد.

گرچه روس‌ها در هفته‌های اخیر چند‌بار از خروج تمام نیروهای خارجی از سوریه سخن گفتند، اما اخیرا دیگر این موضع را تکرار نمی‌کنند و در عوض بر قانونی بودن حضور ایران در سوریه تاکید می‌کنند. با توجه به این مساله، پوتین در نهایت در دیدار با ترامپ تنها ممکن است درخصوص کاهش سطح فعالیت ایران در سوریه توافق کند، مساله‌ای که پیش از این نیز رخ داده است.پوتین همچنین ممکن است خروج ایران را بر پیدا شدن یک راهکار سیاسی واقعی برای پایان دادن به بحران سوریه مشروط کند. در دید مسکو، چنین راهکاری نیازمند خروج نیروهای آمریکایی از سوریه خواهد بود و روسیه به عنوان هماهنگ‌کننده تلاش‌ها برای حل و فصل بحران در مذاکرات ژنو، آستانه و سوچی نقش محوری را در این میان ایفا خواهد کرد. از آنجا که ایران نیز اعلام کرده به محض شکست تمام تروریست‌ها حاضر است سوریه را ترک کند، این کشور نیز مشکلی با این وعده روسیه نخواهد داشت.

مشکل آمریکا در سوریه ایران است، اما مشکل روسیه در سوریه حضور آمریکا است. ترامپ برای رفع نگرانی روس‌ها به آنها وعده خروج آمریکا از سوریه را در ازای خروج ایران داده است.

نتانیاهو نیز وعده داده که اسرائیل دولت سوریه را هدف قرار نخواهد داد و بنابراین نگرانی روس‌ها درخصوص از بین رفتن دستاوردهای خود در سوریه نیز برطرف می‌شود.

اما بحث داغ میان تحلیلگران این است که روسیه چگونه می‌تواند این درخواست‌های متضاد را جمع کند و به راه‌حلی قابل قبول برسد. خیلی از ناظران معتقدند که روسیه این ریسک را نخواهد کرد که ایران را ناراحت کند. مشکل دیگر این است که مکانیزمی برای بررسی این‌که ایران در سوریه حضور دارد یا خیر وجود ندارد و روسیه نمی‌تواند در این خصوص تضمینی ارائه کند.

اما نکته‌ای که مجهول مانده این است که ایران در شرایطی که می‌داند دشمنانش از در دوستی با روسیه وارد شده‌اند، چه پیشنهادی به آنها ارائه کرده است.

دیدار ولایتی از روسیه بسیار مهم بود. این دیدار نشان داد که ایران بخوبی سناریو های مختلف را بررسی کرده و راهش را در مقابل روسیه انتخاب کرده است.

ایران با تکیه بر نگرانی روس‌ها در مورد حضور آمریکا در سوریه و بی‌اعتمادی در روابط مسکو و واشنگتن، بر لزوم حفظ همکاری ارزشمند تهران و مسکو تاکید دارد. ایران همچنین با اشاره به شخصیت ترامپ، وی را فردی غیرقابل اعتماد و غیرقابل پیش‌بینی نشان می‌دهد که روسیه قادر به همکاری با آن نیست.

گرچه آمریکا با مطرح کردن وعده لغو تحریم‌ها ضد‌روسیه می تواند روس‌ها را اغوا کند، امابه نظر می رسد پوتین بسختی می‌تواند ریسک دور شدن از متحدان خود را در سوریه بپذیرد.

در خاتمه می‌توان گفت که روس‌ها شاید از همکاری با آمریکا در سوریه استقبال کنند، اما این همکاری ریسک ضربه زدن به رابطه روسیه با دمشق، تهران و آنکارا را در پی دارد پس نباید انتظار داشت روسیه منافع حیاتی خود را نادیده بگیرد و تن به اجابت خواسته های آمریکا دهد. ‌

امیرعباس اصغری

بین الملل