صاحب‌خبر - گروه فرهنگ و هنر: «به وقت جام» عنوان مجموعه مستندهایی است که در ایام جام‌جهانی روی آنتن شبکه 3 رفت و روز گذشته با پایان یافتن این ماراتن بزرگ به کار خود پایان داد. مستندهایی که با جام‌جهانی و تیم‌‌های شرکت‌کننده در آن کار داشت اما نه وجه فوتبالی آنها، بلکه این مجموعه مستند در هر قسمت خود به یکی از کشورهای حاضر در جام‌جهانی می‌پرداخت و تاریخچه، آداب و رسوم زندگی و رویکرد سیاسی آن کشور را مورد بررسی قرار می‌داد. پخش این مستند همزمان با بازی این کشورها باعث می‌شد مخاطبانی که نگاه حداقلی و کلی به تاریخ و سیاست داشتند، به بهانه فوتبال از اطلاعات جدید و جالبی بهره‌مند شوند که در ایام عادی سال ممکن بود اقبال چندانی به آن نداشته باشند. ثریا؛ از آموزش‌وپرورش تا جام‌جهانی به وقت جام اثری درخشان و با ایده‌ای جذاب از سوی اعضای تیم برنامه تلویزیونی ثریا بود که بعد از مشکلاتی که به‌واسطه فشار دولت بر صداوسیما در زمینه پخش این برنامه به وجود آمد، تصمیم گرفتند تمرکز خود را بر مستند‌‌سازی معطوف کنند. مستندهایی که همواره با سوژه‌‌های متفاوت و بدیع خود موج‌ساز بوده‌‌اند و به دلیل همین پرمخاطب‌بودن‌شان هم در بعضی از موارد درگیر حاشیه‌‌‌هایی هم می‌شدند. مستندهای ثریا در موضوعات متفاوتی وارد شده‌‌اند که در وجوهی مانند «کاربردی بودن»، «به‌روز بودن» و «ابهام فراوان در شفاف‌سازی» مشترک هستند. موضوعاتی که طیف وسیعی از موضوعات مانند پشت پرده‌‌های صنعت خودروسازی در پسابرجام، ظرفیت‌‌های تجاری در کشورهای‌‌ همسایه نظیر عراق، عمان، روسیه و...، بررسی وضعیت مناطق زلزله‌زده، چالش‌‌های گردشگری در ایران، بررسی عملکرد مدارس غیرانتفاعی و... را شامل می‌شود. روایتی واقعی و غیرکاریکاتوری از دیگر کشورها مستند «به وقت جام» به عنوان تازه‌‌‌‌‌ترین فعالیت این گروه، از جمله کار‌های مستند نیمه‌بلند است که زمان تقریبی‌اش بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه است. مستند ترکیبی از آرشیو و نریشن است که در برخی موارد با کارشناسان یا افرادی که در آن کشور زیست کرده‌‌اند گفت‌وگو می‌شود. سیدحسن موسوی‌فرد، مدیر تولید این پروژه درباره ایده شکل‌‌‌گیری این کار اظهار داشت: دوستان رسانه ملی دغدغه داشتند در آستانه جام جهانی، کاری متفاوت تولید شود که برای مخاطب جالب و غیرتکراری باشد. در مجموعه تیم تولید درباره ایده‌هایی که می‌شد استفاده کرد بحث کردیم و به این نتیجه رسیدیم که می‌شود ناگفته‌هایی از فرهنگ، اقتصاد، سیاست و سبک زندگی کشور‌هایی که به جام‌جهانی آمده‌اند، بیان کرد. انصافاً نکات جالبی هم درباره این کشور‌ها وجود دارد که کمتر دیده شده و جام‌جهانی فرصت خوبی بود که به آن پرداخته شود. در این روز‌ها بیشتر توجه‌ها به تلویزیون جلب شده و برنامه بخوبی دیده می‌شود. او همچنین درباره رویکرد این مستند در معرفی کشورهای دیگر گفت: شما زمانی که درباره ایران در رسانه‌های دنیا مطالعه می‌کنید، می‌بینید عمده کسانی که به کشور ما می‌آیند، از تصویر کاملاً کاریکاتوری و غیرواقعی‌ای می‌گویند که از ایران در دنیا وجود دارد، کشوری خشک که گاهی حتی در فضای جنگ با عراق اشتباه گرفته می‌شود. این اتفاق نتیجه عملکرد رسانه‌ها در معرفی ایران است. همین تصویرسازی کاریکاتوری که برای کشور ما وجود دارد، به صورت دیگری برای دیگر کشورها هم هست، به عنوان مثال تصویری که ما از انگلیس، کره، ژاپن و... در رسانه‌های‌مان داریم، به همان اندازه غیرواقعی‌اند، یعنی یا خیلی بد هستند یا خوبند. از همین رو چنین فضاسازی‌هایی در کشور ما هم وجود دارد، در حالی که تصویر درست، تصویر واقعی است که بر اساس آن از نقاط مثبت هر کشوری در مواردی مثل اقتصاد، نظم، فرهنگسازی و... بهره ببریم و از وجوه منفی آ‌نها نیز عبرت بگیریم. اما در رسانه‌های ما به این تفاوت‌ها کمتر پرداخته شده است. اتفاقاً فوتبال هم همیشه چیزی فراتر از یک ورزش بوده و حتی رسانه‌هایی که به صورت تخصصی، فوتبال را دنبال می‌کنند، در گزارش‌های ورزشی به مسائل اجتماعی و اقتصادی کشور‌های درگیر فوتبال می‌پردازند، آنها هم می‌دانند که بیان تفاوت‌ها برای بیننده جالب است. وی با بیان اینکه امکان تولید مستند برای همه کشورها وجود نداشته و فشار بالای تولید موجب شد تیم سازنده تا آخرین لحظه مشغول به کار باشد، بیان داشت: به‌خاطر اینکه تعداد تیم‌های حاضر در مرحله گروهی جام‌جهانی بالاست، امکان ساخت مستند برای همه تیم‌ها وجود نداشت و کنداکتور شبکه چنین اجازه‌ای را نمی‌داد که بتوانیم این تعداد مستند را بسازیم. ما برای حدود یک‌سوم از تیم‌های حاضر در جام‌جهانی مستند ساخته‌ایم. نگاه‌مان هم این بود که برخی از تیم‌ها در همان مرحله گروهی حذف می‌شوند و نگاه مردم هم بیشتر به تیم‌هایی است که به مرحله حذفی می‌آیند. موسوی‌فرد درباره اهمیت سیاست در این مستندها هم گفت: قطعا در به وقت جام در کنار مسائل فرهنگی و اقتصادی، مسائل سیاسی را هم مورد توجه داشتیم و نسبت‌شان با ایران را هم در نظر گرفتیم. این موضوع مهمی است که بسیاری از مخاطبان ما در جریان نسبت سیاسی این کشورها با ایران نیستند. در مواجهه با مسائل دیگر نیز تلاش‌مان این بود از مواردی استفاده کنیم که به درد مخاطب ایرانی بخورد و فقط صرفا جذاب نباشد. همچنین برخی تجربه‌‌های موفق در سایر کشورها می‌تواند برای کشور ما مفید باشد و برخی تجربه‌‌های منفی نیز در تاریخ، اقتصاد و فرهنگ کشورها می‌تواند برای ما درس‌‌های خوبی داشته باشد. به وقت‌ جام و پر شدن خلأهای بزرگ تلویزیون پخش به وقت جام از تلویزیون و به تبع آن دیده شدن این مستند واکنش‌‌های مختلفی را برانگیخت. برخی به‌واسطه تسویه‌حساب‌های سیاسی با این مستند، تمام وجوه برجسته آن را نادیده گرفته و در فضای مجازی نسبت به آن مواضع تند گرفتند. اما در مقابل بسیاری از فعالان فضای مجازی و کارشناسان رسانه به تمجید از این مستند پرداختند، چرا که اهمیت این مستند آگاهی‌بخش در اوج برنامه‌‌های سرگرمی‌محور جام‌جهانی بر کسی با هر موضع فکری پوشیده نیست. نادر طالب‌زاده با تمجید از مستند و با بیان اینکه محدودیت زمان و مشکل مالی از جمله موانع بزرگ این گروه بوده است، پیرامون به وقت جام اظهار داشت: «این مستند از نوع کارهایی است که تا به حال گروه برنامه‌سازی ثریا انجام داده و با توجه به پرتره‌های خارجی و کار قبلی‌شان که به اردویی علمی- دانشگاهی در روسیه رفته بودند،‌ مشخص است که آنها در حال پر کردن خلأیی هستند که در سازمان صداوسیما وجود دارد. وی افزود: «آن قسمتی که در اسپانیا بودند را خیلی دوست داشتم و معتقدم کار خوب، مثبت و نویی است. بویژه اینکه این گروه خلأ برنامه‌سازی در تلویزیون را بخوبی شناسایی کرده و می‌داند چه جاهایی را در رسانه پوشش ندادیم و به بهانه فوتبال به سمت آنها رفته است». شبه‌روشنفکران علیه به وقت‌جام البته این مستند در فضای مجازی هم با بازتاب‌های مختلفی روبه‌رو شد که بخش عمده‌ای از آنها شامل واکنش‌های تند و تخریبی کاربران حامی جریان‌های غربگرا به محتوای ارائه شده در این مستند در ارتباط با کشورهای مختلف بود. خط تخریبی که یک سر آن در فضای مجازی و سر دیگر به رسانه‌های زنجیره‌ای جریان شبه‌روشنفکری در داخل کشور می‌رسید. مصطفی عیوضی از جمله کاربران توئیتر در ارتباط با این خط تخریبی نوشت: «خط مشترک تخریب برنامه‌‌های به وقت جام و روایت مردم نشون می‌ده که جوون‌های تازه‌نفس صداوسیما کار سختی پیش رو خواهند داشت!» زهرا چخماقی، از اهالی رسانه نیز درباره این مستند در توئیتر نوشت: «از مستندهاى پربار به وقت جام کارى از بروبچه‌هاى ثریا در دل برنامه ٢٠١٨ بگیر تا مستند خوش‌ساخت و شجاعانه‌اى مثل آنچه از حاج حسین یکتا میان مردم در بازار تجریش و گفت‌وگو با بازارى‌ها پخش شد، جاى خدا قوت داره به مدیریت شبکه ٣ رسانه ملى». یکی دیگر از کاربران با اشاره به محتوای این مستند نوشت: «به وقت جام از آن مستندهای دیدنی است که به ما ثابت می‌کند خارج از ایران، حلوا خیرات نمی‌کنند. دیدنش خالی از لطف نیست...». کاربر دیگری نیز با تقدیر از تصمیم مدیران شبکه 3 برای نمایش این مجموعه مستند نوشت: «این مستند بدون تخریب وجهه مردم کشورهای جهان و نگاه ضدمردمی، توانسته روایتی متفاوت از تاریخ کشورها و ملت‌ها ارائه دهد».∎​