صاحب‌خبر - نجمه الحسيني گزارش‌ها نشان مي‌دهد که ميزان بارش‌ها در سال آبي جاري نسبت به سال گذشته ۵۱ درصد کاهش داشته و اين ميزان نسبت به متوسط ۴۹ سال اخير ۴۸.۹ درصد با کاهش مواجه بوده است.ميانگين ورودي آب به سدها ۳۶ تا ۳۷ درصد، ميزان نياز آبي در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۲۲ ميليارد مترمکعب، ميزان هدررفت آب در سطح کشور ۳۰ تا ۳۵ درصد (۲۴ ميليارد مترمکعب) و حداکثر ظرفيت آبي تجديدشونده با در نظر گرفتن آب هاي مرزي ۹۲ ميليارد مترمکعب است.دي ماه سال گذشته هم روزنامه نيويورک‌تايمز در گزارشي تکان‌دهنده مدعي شد که ۱۲ استان از ٣١ استان ايران تا ۵۰ سال آينده تمام سفره‌هاي زيرزميني آبشان را از دست مي‌دهند و با خشک شدن کامل تقريبا نيمي از استان‌هاي ايران جمعيت زيادي مجبور به مهاجرت هستند. آماري که عيسي کلانتري رئيس سازمان حفاظت از محيط زيست هم تقريبا آن را تاييد کرده و گفته است: کمبود آب در صورتي که مديريت نشود، موجب خواهد شد که ۵۰ ميليون نفر از جمعيت ايران ناگزير به ترک اين کشور شوند. اگر وضع فعلي مصرف آب در بخش کشاورزي ادامه داشته باشد در کمتر از ۲۵‌ سال ديگر شرق و جنوب کشور کاملا خالي از سکنه خواهد شد.علي رغم اين كه ايران كشور كم باراني است، اما ميزان مصرف آب در ايران فراتر از استانداردهاي جهاني است. رويكرد اساسي در مقابله با بحران مصرف آب، صرفه جويي است، اما اين موضوع کمتر مورد توجه جدي قرار گرفته و از کنار آن ساده گذشته ايم. کشور ما در يک اقليم خشک و نيمه خشک با متوسط بارندگي يک سوم ميانگين جهاني قرار گرفته است. از لحاظ تاريخي نيز بخش بزرگي از تمدن ايران در مناطق خشک شکل گرفته است. اما به راستي راز ماندگاري ايرانيان در شرايط سخت و کم آب چه بوده است؟ ايرانيان به خوبي يک نکته را درک کرده بودند: «با کم آبي نمي‌توان جنگيد؛ بايد با آن کنار آمد». و از اين رو بود که توانستند.باشکوه‌ترين تمدن‌ها و زيبا‌ترين شهر‌ها را در دل کوير خلق کنند. قنات که يکي از مهم‌ترين ابداع ايرانيان است، هوشمندانه‌ترين روش بهره‌برداري از آب‌هاي زيرزميني بدون گذشتن از مرز پايداري سفره مي‌باشد.يادآوري اين موضوع مهم به طور مستمر و دائمي شايد ضروري باشد که کشور ما در بخش خشک و نيمه‌ خشک کره زمين قرار داشته و سال هاي متمادي است که با کاهش بارش ها مواجه است.به عقيده برخي کارشناسان اگر چند سال پيش رو نيز بارش ها بيش از حد انتظار و خوب هم باشد باز جبران بارش هاي کم سال هاي گذشته نخواهد بود و در صورتي که کاهش بارش ها تداوم يابد و به سمت خشکسالي خواهيم رفت.167 ميليمتر ميانگين بارش ها در سال جاري آبي اعلام شده است.از سويي بر اساس آمار مراجع رسمي مردم ايران دو برابر متوسط جهاني آب مصرف مي کنند و اکنون نيز با افزايش گرما در معرض تبخير بيشتر منابع آبي هستيم و امروز بيش از هر زمان ديگر تاکيد بر مسئوليت همگاني در اين عرصه ضرورت دارد.بر اساس اعلام مسئولان، تابستان امسال و افزايش دما 334 شهر کشور را در معرض مشکل کم آبي و خشکسالي قرار مي دهد و براي ياري رساندن به هموطنان در سراسر کشور چاره اي جز مديريت منابع آبي و مصرف بهينه آب نداريم.براساس اعلام وزير نيرو 165 شهر با جمعيت 10.5 ميليون نفر در وضعيت زرد، 62 شهر با جمعيت 6.8 ميليون نفر در وضعيت نارنجي و 107 شهر با جمعيت 17.2 ميليون نفر در وضعيت قرمز و در مجموع اين 334 شهر در معرض تنش آبي قرار خواهند داشت.مسئولان و مردم دو وجه مقابله با تنش آبي هستند که هر کدام بايد وظايف خود را در اين موضوع مهم به انجام برسانند، اقدام مسئولان بدون مشارکت مردم و کاهش مصرف از سوي مردم بدون برنامه ريزي مسئولان و مديريت مطلوب آبي به نتيجه نخواهد رسيد. دکتر مهدي مهدي زاده استاد دانشگاه شهيد بهشتي معتقد است:"شيوه مديريت منابع آب، تغيير روش‌هاي انتقال آب از کانال هاي سنتي به کانال‌هاي بتني، جلوگيري از هدر رفت آب در شبکه توزيع، رفع فرسودگي شبکه و تغيير روش‌هاي آبياري باغ ها و مزارع و بازيافت آب فاضلاب به‌عنوان راه حل هاي کمبود آب مطرح مي شوند. گرچه همه اين روش‌ها مي بايد مورد توجه سازمان هاي مسئول قرارگيرد اما تامين دراز مدت آب وفراهم نمودن امنيت آبي کشور تناقضي با اصول مديريت پيشرفته آب و منابع آبي نداشته و لزوما" بايد به موازات هم پيش بروند. اکنون بايد راه حل هايي را جستجو نموده و به‌سرعت وبا شتاب مناسب پروژه هاي منطقي و باصرفه اقتصادي را اجرايي نماييم. دو ديدگاه صرفه جويي در مصرف آب و تامين و ذخيره بيشتر منابع آبي را بايد به موازات هم دنبال کرد: الف) صرفه جويي در مصرف آب چه در بخش خانگي، کشاورزي وصنعتي که بسيارحائز اهميت و تاثيرگذار است به خصوص صرفه جويي وبهينه سازي در بخش هاي کشاورزي و صنعتي. ب) تامين و ذخيره بيشتر منابع آبي، با روش هاي مختلف که به برخي از آنها به صورت اجمالي اشاره مي شود." ابوالفضل سروش نماينده مجلس در اين باره مي گويد:"طبق آمار و ارقام منتشر شده ميزان بارندگي در کشور نسبت به سال گذشته ۵۰ درصد کاهش داشته اين آمار مي‌تواند گوياي بحران آبي کشور در سال‌جاري باشد.با توجه به مشکلات آبي کشور توجه به سند آمايش سرزميني با هدف تأمين آب کشور ضرورت دارد؛ با درنظر گرفتن اين مهم مي‌توان مناطق کشور را از لحاظ منابع آبي مورد ارزيابي قرار داد و در جهت رفع مشکلات موجود برنامه‌ريزي کرد. براساس سند آمايش سرزميني مي‌توانيم بررسي کنيم که چه ميزان آب در مناطق مختلف کشور وجود دارد تا وزارت نيرو طبق پتانسيل‌هاي هر منطقه به فلات‌هاي مختلف آبرساني و مجوز برداشت آب را صادر کند.به نظر مي‌رسد سياست انتقال آب از يک استان به استان ديگر هم سياست درستي نبوده و در بسياري از موارد مشکلات را دوچندان کرده است چراکه براساس اين سياست گاهي مشاهد شده که مناطق مبدأ به‌دليل انتقال آب دچار بحران شده‌اند و مناطق مقصد هم به‌دليل استقرار جمعيت موجود نتوانسته‌اند نيازهاي خود را برطرف سازد.اخيرا برخي مسئولان در زمينه واردات آب هم مطالبي را عنوان مي‌کنند که هم‌اکنون نمي‌توان بر اين مسئله تأکيد داشت اما اگر نتوانيم مديريت درستي در زمينه آب در کشور داشته باشيم، بعيد نيست به واردات آب هم روي بياوريم. با اين حال مجلس هم درباره تهديدات آبي کشور چندين جلسه علني و غيرعلني داشته و اين موضوع همچنان در کميسيون‌هاي تخصصي مورد بررسي قرارگرفته اخيرا در پي جلسه غيرعلني مجلس با وزير نيرو مقرر شد تا کميته‌اي در دولت به رياست معاون اول رئيس‌جمهور براي پيگيري مشکلات کمبود آب تشکيل شود.البته در اين بين هم بايد توجه داشت که کشاورزان دغدغه‌هاي زيادي در زمينه کمبود آب دارند و وزارت جهادکشاورزي و وزارت نيرو بايد در رفع دغدغه موجود بکوشند چراکه به اعتقاد بنده بايد همه جوانب در بحران آبي کشور در کنار هم مورد پيگيري قرار گيرند." مشکل آب کشور موضوعي تاريخي است، استفاده بي رويه و از روي غفلت يا به هر حال و بدون جامع نگري از منابع آبي و عدم سياست گذاري علمي از سويي و ايجاد سازه هاي آبي چون سدها و حفر بدون برنامه ريزي چاه ها از سوي ديگر موجب ناپايداري منابع آب کشور شده و برداشت هاي نامعقول و غيرعلمي 15 سال اخير باعث شده است که منابع آب کشور چه سطحي و چه زيرزميني به حالت بحران برسد. وضعيت به گونه اي است که در صورت تساهل و عدم وجود عزم راسخ براي رفع چالش‌هاي موجود، مشکلات بزرگتري نظير مهاجرت‌ها، نارضايتي ها و ساير معضلات اجتماعي ايجاد مي شود. اقدام براي حل اين مشکل بدون آگاهي هاي اجتماعي امکان پذير نيست. صاحب نظران از يکسو و دولت از سوي ديگر در اين ارتباط مسئوليت بزرگي به عهده دارند که فعاليت هاي جدي، اجرايي، سريع و اثرگذار را آغاز کنند و راهکارهاي برون رفت از اين وضعيت را اجرايي نمايند. عبدالله حاتميان، عضو کميسيون کشاورزي، آب و منابع طبيعي مجلس شوراي اسلامي در خصوص استفاده از منابع آبي در کشور،مي گويد:"بايد بپذيريم که با آب در بسترهاي ذخيره و هم در حوزه مصرف نامهربان بوده‌ايم، يک کشاورز 18 بار زمين خود را آبياري مي‌کند تا در نهايت 3 تن گندم برداشت کند. با بيان اينکه در حوزه مصرف خانگي آب براي استحمام به ميزان نياز 10 نفر آب مصرف مي‌کنيم، گفت: در کشور ما الگوي کشت رعايت نمي‌شود، در برخي از کشورهاي اروپايي مانند ايرلند آب مورد نياز فضاهاي سبز از طريق بارش باران تامين مي‌شود و براي آبياري آنها از آب شرب استفاده نمي‌کنند.بايد ديدگاه ما در خصوص کشت گياهان آب‌‌بر تغيير کند و آنها را کشت نکنيم.ما در محدوده قرمز مصرف آب قرارداريم و در بسياري از استان‌ها کشاورزي بايد ممنوع شود.بايد آب موجود در اعماق زمين به‌منظور شرب نگهداري و استفاده شود و در کنار آن دولت در اين مناطق به صنعت و معدن توجه کند زيرا بسياري از صنايع نيازي به آب ندارند.صنايع کم آب‌بر و معادن بايد در مناطق کم آب جايگزين کشاورزي شود.بايد در کوتاه مدت به الگوي عدم کشت توجه کنيم، دولت بايد براي کشاورزان اشتغالي را تعريف کند که سازگار با اقليم خشک مناطقي از کشور است." بايد بپذيريم که کشورهاي پرآب جهان هم اين‌گونه افراطي و بي پروا آب مصرف نمي کنند.ما مي توانيم با مديريت مصرف، افزايش بهره وري و کاهش مصارف غيرضروري، کشور را به وضع نرمال در مديريت منابع آبي موجود برسانيم اما اين مساله نيازمند عزم ملي جدي است و بايد هم مردم خودشان را موظف به اصلاح رويه مصرف بدانند و هم مسئولان و سازمان ها در هر شاخه اي از فعاليت، با تمامي امکانات پاي کار بيايند تا به بهره‌وري در استفاده از آب تحقق ببخشيم.∎​