به گزارش خبرگزاری صدا وسیمای مرکز فارس، در بیمارستان نمازی شیراز صدای ضجه و گریه چند زن همه را تحت تاثیر قرار داده بود. مردی که به نظر می‌رسید از بستگان آن چند زن است به دیوار تکیه داده بود و شانه هایش از شدت گریه می‌لرزید. سری از روی افسوس تکان داد و گفت خیلی جوان بود هنوز موقع رفتنش نبود. پرسیدم بیماری اش چه بود گفت: سرطان.
تحقیقات نشان می‌دهد در چند سال اخیر سرطان در رتبه دوم و سوم عامل مرگ و میر در کشور بوده است.
در کنار زندگی ماشینی، آلودگی‌های زیست محیطی، دخانیات، الکل، برخی پرتو‌ها و رشد و تکثیر ویروس‌ها، مصرف مواد غذایی ناسالم و آلوده به سموم از عوامل محیطی هستند که در ایجاد سلول‌های سرطانی نقش دارند.

سم‌ها بلای جان انسان‌ها
با افزایش جمعیت دنیا در دهه‌های اخیر توجه به تأمین غذای کافی برای این جمعیت سبب مصرف بالای سموم و کود‌های شیمیایی برای تولید بیشتر محصولات کشاورزی و غذایی شده است. در این میان مصرف نادرست و بی‌رویه از سموم و آفت کش‌ها به‌دلیل ناآگاهی یا کم‌اطلاعی تولیدکنندگان، کشاورزان و بهره برداران باعث افزایش آلاینده‌های خطرناک در محصولات کشاورزی، بروز مشکلات زیست محیطی، آلودگی مواد غذایی و درنهایت زمینه‌ساز مسمومیت‌های غذایی مزمن و بروز بیماری‌های مختلف از جمله سرطان در انسان شده اند.

میدان بزرگ میوه و تره بار شیراز که روزانه محل دریافت و انتقال ده‌ها تن محصول باغی و زراعی به شهرستان‌ها و استان‌های مختلف است بهترین جا برای تشخیص سالم یا ناسالم بودن این محصولات است.همراه با کارشناس آزمایشگاه مرجع دانشگاه علوم پزشکی شیراز، به میدان تره بار شیراز رفتیم.

۷ محصول از جمله خیار، پیاز و سیب زمینی که مصرف تازه خوری دارند و از جا‌های مختلف به میدان تره بار شیراز وارد شده بودند برای آزمایش میزان سم باقیمانده در آن‌ها انتخاب کردیم. پس از یک هفته انتظار نتیجه اعلام شد از ۷ نمونه یک مورد آلوده به سم بود. معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شیراز می‌گوید: هر روز باقی مانده میزان سموم محصولات کشاورزی که وارد میدان میوه و تره بار شیراز می‌شوند به صورت نمونه درآزمایشگاه مرجع علوم پزشکی شیراز بررسی می‌شود.

به گفته‌ی دکتر رزمجو باقی مانده سموم در این نمونه‌ها، گاهی به ۱۰ درصد می‌رسد در حالی که این میزان در دنیا، تنها ۱ تا ۲ درصد است.
او با بیان اینکه ورود این سموم به بدن می‌تواند زمینه ساز برخی بیماری‌ها از جمله سرطان شود تاکید می‌کند امکان شناسایی محل فروش سموم، مکان کشت و یا کشاورزانی که محصولات مختلف را وارد میدان میوه و تره بار شیرازمی کنند، وجود ندارد.
 بازار سم فروشی
برای بررسی وضع نابسامان بازار سم فروشی‌ها همراه با یک کشاورز به چند فروشگاه سم و کود رفتیم از ۳ فروشگاه ۲ مورد آن سمی که کشاورز تقاضا کرددر اختیارش قراردادند بدون اینکه به معایب و پیامد‌های آن توجه داشته باشند.

این نابسامانی را با مسول دفتر محیط زیست وسلامت غذا جهاد کشاورزی فارس در میان گذاشتم. قیاسی با تایید این موضوع می‌گوید یکی از چالش‌های پیش روی تولید محصول سالم، معطل ماندن تبصره ۵ ماده ۶ مربوط به قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی است که سال ۱۳۸۹ ابلاغ شده است.
بر اساس این قانون، فروش نهاده‌های کشاورزی از قبیل: انواع کود، سم و دارو توسط فروشندگان مجاز، تنها با دریافت نسخه‌های کلیلنیک گیاه پزشکی صورت می‌گیرد و در صورت رعایت نکردن این مورد پروانه فعالیت متخلفان لغو می‌شود.

به گفته قیاسی این قانون مدت هاست معطل مانده و هنوز تبعات و پیامد‌های فروش سم بدون نسخه برای کشاورزان و فروشندگان جا نیفتاده است.
او اضافه می‌کند فرایند محصول سالم، از مزرعه تا سفره را دربرمی گیرد و درست طی شدن این مسیر به همدلی و همراهی بین بخشی نیاز دارد. جهاد کشاورزی با همکاری علوم پزشکی و صنف فروشندگان سم و کود می‌بایست در این مسیر نهایت تلاش خود را به کار بگیرند تا قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی جامع و کامل اجرا شود.
بیم‌ها و امید‌ها
نگرانی‌ها و بیم‌ها در باره مصرف بی رویه سموم و احتمال وارد شدن برخی محصولات ناسالم در سفره غذایی مردم، دو وزارت خانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و جهاد کشاورزی را برآن داشت برای جلوگیری ازتولید و ورود مواد غذایی ناسالم طرح ارتقا محصولات کشاوررزی را در دستور کار خود قرار دهند.
در استان فارس هم به عنوان قطب کشاورزی و این که سالانه بیش از ۱۰ میلیون تن محصولات زراعی و باغی کشور را تولید می‌کند توجه به سلامت این محصولات در دستور کار متولیان سلامت استان قرار گرفته است.
در کارگروه تخصصی سلامت و امنیت غذایی استان فارس اخیرا ۲ عنوان کتاب با هدف تولید محصول گواهی شده (سبز) با نام‌های "راهبرد جامع تولید محصول گواهی شده (سبز) " و "دستورالعمل اجرایی تولید محصول گواهی شده (سبز) " که توسط کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی فارس تدوین شده رونمایی شد.

رییس جهاد کشاورزی فارس درباره محصول گواهی شده (سبز) می‌گوید این نوع محصول فاقد باقیمانده عناصر سنگین، نهاده‌های شیمیایی و دارو‌های دام و طیور و آبزیان است یا میزان این مواد در آن بر اساس استاندارد‌های پذیرفته شده است.
به گفته قاسمی در برنامه راهبردی تولید محصول گواهی شده ۶ گام برداشته می‌شود که این گام‌ها شامل مشخص کردن کلینیک‌های گیاه پزشکی، آموزش و اطلاع رسانی، بازرسی و نمونه برداری و پایش سموم، نیترات و فلزات سنگین، فرآیند برچسب محصول سالم، نحوه بازاریابی و فرآیند حمایتی و تشویقی، در صورت دریافت کد ۱۶ رقمی است.
مسوول دفترمحیط زیست وسلامت غذا جهاد کشاورزی فارس می‌گوید کد ۱۶ رقمی که توسط کلینیک‌های گیاه پزشکی صادر می‌شود مشخص می‌کند محصول در کجا تولید شده و بهره بردار و ناظر چه کسی است.

در استان فارس، تا کنون ۱۱ محصول گواهی سلامت دریافت کرده اند و تا سال آینده این تعداد به ۲۵ محصول افزایش خواهد یافت. بر اساس برنامه ریزی‌های صورت گرفته در مرحله نخست اجرای طرح تولید محصول گواهی شده، ۲۵ درصد محصولات باغی و زراعی و تا ۴ سال آینده هم تمام گل خانه ها، مزارع و باغ‌های استان فارس زیر پوشش این طرح می‌رود.
در قالب این طرح، کارشناسان ۶۷ کلینیک گیاه پزشکی جهاد کشاورزی فارس با حضور در مزارع، باغ‌ها و گلخانه‌ها بر نحوه مصرف سموم نظارت می‌کنند.

مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاوری استان فارس هم می‌گوید با هدف تلاش برای سالم سازی محصولات کشاورزی، ساماندهی فروشندگان سم و کود از دو سال پیش در دستور کار این سازمان قرار گرفت که بر همین اساس ۲۸۴ واحد غیرمجاز فروش سم و کود شناسایی شدند که با نظارت و تذکر به اخذ پروانه اقدام کردند. به گفته امیری هم اکنون ۵۵۰ فروشگاه سم و کود مجاز در استان فعالیت می‌کنند و به صورت دوره‌ای هر ۳ ماه بر کار آن‌ها نظارت می‌شود.
اجرا طرح ملی ساماندهی و مونیتورینگ سموم هم از دیگر طرح‌ها برای ارتقا سلامت محصولات کشاورزی است.
امیری می‌گوید در این طرح، ثبت سموم از مبدا تا مقصد برای رصد سموم مصرفی اجرا می‌شود. به گفته وی در صورت اجرا طرح ساماندهی و مونیتورینگ سموم که هم اکنون درمرحله پایانی آزمایش است؛ نظارت برتولید و مصرف سموم بیشتر خواهد شد.
خانم شناور مدیر بهبود تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شیرازهم به اهمیت میوه‌ها و سبزیجات که در راس هرم سلامت غذایی قرار دارند و مصرف آن‌ها جلو بیماری‌های غیر واگیر از جمله سرطان را می‌گیرد اشاره می‌کند و می‌گوید مصرف این مواد با وجود احتمال سم باقیمانده به هیچ وجه نباید از سبد غذایی مردم حذف شود و به جای حذف صورت مساله می بایست نظارت هرچه دقیق‌تر بر نحوه مصرف مواد شیمیایی در کشاورزی  و توجه بیشتر سیاستگزاران در تهیه و توزیع کود‌ها و سم‌ها در دستور کار قرار گیرد.
امنیت و سلامت غذایی راز توسعه پایدار
با توجه به اینکه سلامت در کنار امنیت غذایی، پیوسته به عنوان یکی از زیربنا‌های توسعه پایدار ذکرمی شود؛ کارشناسان معتقدند تأمین غذای با کیفیت، سالم و کافی به عنوان زیر ساخت مهم پرورش  جمعیت امروز و نسل‌ سالم  آینده می بایست به عنوان یک ضرورت در اولویت‌های راهبردی دولت مردان و متولیان سلامت کشورقرار گیرد.

*سیده نصرت شجاعی