به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران و معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین همکاری معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد آفرینشهای هنری نیاوران به مناسبت هزارمین سال تولد حکیم عمر خیام، نخستین نشست همایش هزاره حکیم عمر خیام نیشابوری با حضور اساتید داخلی و خارجی، دانشمندان، هنرمندان و دوستداران علم و دانش در سالن خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری ایبنا، در این مراسم دکتر حسن بلخاری، دبیر همایش و رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی؛ دکتر سیدمحمد مجتبی حسینی، معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پروفسور تناسکوییچ، رئیس کرسی شرق‌شناسی دانشگاه بلگراد صربستان؛ استاد سید عبدالله انوار، فیلسوف، ریاضیدان و نسخه‌شناس؛ دکتر غلامرضا اعوانی، فیلسوف و متفکر معاصر؛ پروفسور الک اکولیمی‌تیو، رئیس انجمن خیام‌شناسی روسیه؛ دکتر احمد تمیم‌داری، ادیب و نویسنده؛ دکتر یونس کرامتی، پژوهشگر حوزه تاریخ علم و دکتر نادیه المضاحکه، خیام‌پژوه(قطر) به ایراد سخنرانی پرداختند.
حسن بلخاری، اولین سخنران این نشست بود که سخنرانی خود با عنوان «حکیم عمر خیام، معمایی ناگشوده» را ایراد کرد.
همچنین، سیدمجتبی حسینی، معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دومین سخنران این نشست بود که ضمن تاکید بر لزوم توجه به چهره‌های فرهنگی و هنری بزرگ کشور گفت: حکیم بزرگ نیشابور هم در رباعیاتش، چه آن‌ها را محدود و معدود و انگشت شمار بدانیم و چه با تساهل تمامی ترانه‌های منسوب را به حسابش بگذاریم، خواهیم دید که او هنر را در آینه کوچک و در عین حال جهان نمای رباعی به جلوه آورده، وگرنه چگونه می‌توان باور آورد که کسی تمام زندگی و جهان را در دم بداند و برای فردا و فرداها رنج بر خود هموار کند و راست‌ترین تقویم و روزنمای را که همه به آینده و آدمی و استمرار حیات دلالت دارد سامان دهد. وی افزود: خیام حکیم در این سال‌ها می‌توانست به نحو شایسته‌تری قدر دانسته شود و در سایه سرو بلندش به جهان نگریست و همانطور رندانه و فرزانه مرور زمان را به تماشا نشست اما بجاست که فرصت داشتن او را نیز در هزاره دوم حیاتش از یاد نبریم و بدانیم که کارستان او برای فرداهاست.
پروفسور تناسکوییچ، رییس کرسی شرق شناسی دانشگاه بلگراد صربستان از سخنرانان خارجی نشست خیام‌شناسی گفت: پیغام‌های خیام بسیار شفاف و واضح است و مستقیما در فکر انسان اثر مثبت می گذارد، این معجزه آور است که پیام‌های خیام در فکر ما اثر دارد. رییس کرسی شرق شناسی دانشگاه بلگراد صربستان در ادامه گفت: خیام معروفترین فیلسوفی بود که در هزاره اخیر اثرگذار بوده و عقاید و نوشته‌هایش را برای هزاران سال بعد هم می توان مورد استفاده قرار داد.
عبدالله انوار، فیلسوف و ریاضیدان معاصر ایرانی سخنرانی خود را با واکنش به سخنران خارجی نشست آغاز کرد و گفت: در غرب معمولا یک وجهه و بُعد خیام شناخته شده و همان یک وجهه پرورش داده شده که این کار درستی نیست. دلیل شناخت ناصحیح غرب و دیگران از خیام هم کم کاری ما است که نتوانسته‌ایم خیام را درست به دنیا بشناسانیم. انوار ضمن اشاره به خدمات بسیار خیام در زمینه ریاضی، هندسه، معادلات و نجوم، گفت: در این که خیام یکی از بزرگترین ریاضیدانان، فیلسوفان و حکمای ایرانی است، شکی وجود ندارد و نشان می‌دهد که چه انسان برجسته و وارسته‌ای است. خیام در زمینه موسیقی هم نظریاتی دارد و به موسیقی هم پرداخته است که یک بحث کاملا فنی است. خیام از جمله افرادی است که به نظر فارابی در مباحث نظری موسیقی تاثیرگذار نبوده است بلکه او با محاسبات ریاضی وارد این عرصه شده است. موسیقی از جمله زیرمجموعه‌های علم ریاضی است که خیام در رساله‌ای به این بخش از موسیقی توجه نشان داده است.
انوار به نام به پیشینه فرهنگی کشور و جامعه ایران اشاره کرد و اظهار کرد: مطمئنا خیام، ابوعلی سینا و … قطعا در خلأ به وجود نیامدند. این افراد پرورده فرهنگی بودند که ۱۴۰۰ سال درخشان‌ترین ذهن‌ها بر روی آن کار کردند. فرهنگ ایرانی و اسلامی بوده که چنین بزرگان و عالمانی راپرورده و به جامعه بشری عرضه کرده است.
غلامرضا اعوانی فیلسوف و متفکر معاصر ایرانی از دیگر سخنرانان این نشست بود که پشت تریبون، اظهار کرد: خیام از معدود کسانی است که در غرب، بسیار شناخته شده است و چهره ای که اخیرا از خیام ترسیم شده به واسطه شهرت وی در غرب است، اما متاسفانه برداشتی که از او شده چندان مطلوب نیست. تصویر ارائه شده از خیام در غرب فردی خوشگذران، شکاک، لاابالی و منکر مبدأ و معاد و کسی است که به خدا قائل نیست و این تصویر متاسفانه به کشورهای اسلامی هم راه یافته است و بسیاری از روشنفکران هم این تصویر را پذیرفته‌اند.
الک اکولیمی‌تیو، رئیس انجمن خیام‌شناسی روسیه، دومین سخنران خارجی نشست بود که صحبت‌های خود را با اشاره به لزوم اشتراکات همه‌جانبه بین دو کشور ایران و روسیه شروع کرد وگفت: در دهه‌های اخیر و دوران حاضر نقش و فرهنگ ایران در پیشرفت بشریت برجسته شده است و این نقش عظیم و انکارناپذیراست و باید درباره آن با صدای بلند صحبت شود. رئیس انجمن خیام‌شناسی روسیه در ادامه بیان کرد: خوشبختانه در سا‌ل‌های اخیر شاهد وسعت روابط میان ایران و روسیه هستیم. از زمانی‌که بر آن شدیم تا انجمن خیام‌شناسی را در روسیه تاسیس کنیم به نام آن فکر کردیم تا در نهایت حکیم عمر خیام را برگزیدیم چراکه این شخصیت نابغه‌ای همه جانبه بوده است. عمر خیام ریاضیدان، فیلسوف و شاعر است که طرز تفکرش حتی در اذهان عامه مردم ما نیز تاثیر بسیاری داشته و اشعارش بخشی از ادبیات روسی شده است به طوری که بعضی او را خیام روسی می‌خوانند.
در ادامه احمد تمیم‌داری ادیب و نویسنده نام‌آشنای ایران در جایگاه قرار گرفت و گفت: فقط تعداد خاصی از شاعران و ادیبان ما این شانس را داشتند که در جهان شناخته شوند و مورد استقبال قرار گیرند. خیام از آن دسته شاعرانی است ک با رباعیاتش در جهان شناخته شده، مذهب و مکتب رباعیات خیام در آمریکا، اروپا و انگلستان بسیار تاثیرگذار بوده است و جلسات ادبی و باشگاه‌های متعددی به نام خیام در این نقاط از جهان تشکیل شده است.
نادیه المضاحکه، خیام پژوه قطری و از دیگر سخنرانان خارجی نشست هزاره حکیم عمر خیام، سخنرانی خود را به زبان عربی ارائه کرد و در بخشی از سخنان خود گفت: عرب زبانان به واسطه قطعات رباعیات عمر خیام با ادبیات فارسی آشنا شدند. خیام در دوره‌ای از تاریخ اسلامی زیسته است که مملو از تغییرات بوده است. ما اکنون اینجا جمع شده‌ایم تا هزاره شخصیتی چون عمر خیام را جشن بگیریم و در جهت تقویت ارزش‌های انسانی در جهان گام برداریم.
این مراسم با اجرای گروه‌های موسیقی کریستوف رضاعی،هادی منتظری، خیام خوانی بوشهری و رونمایی از ویژه‌نامه «آنگاه» با حضور دکتر انوار، دکتر حلیمی، فریدون شهبازیان و دکتر بلخاری و تجلیل از آندراش ساندرو کوکسیس، هنرمند مجارستانی که مجسمه خیام را ساخته و در میدان یکی از شهرهای این کشور نصب کرده است، همراه بود.
نظر شما