بهتر است نام برخی از سینماهای متروکه را به یاد آوریم تا کمی سرنوشت شوم‌شان برایتان تداعی ‌شود. سینماهای «گلریز» در یوسف‌آباد، «تیسفون» در خیابان قزوین نرسیده به پل امامزاده معصوم، «نپتون» در خیابان دماوند، نرسیده به بیمارستان بوعلی، «جمهوری» در خیابان جمهوری، «شهر قشنگ» در خیابان ولی‌عصر (عج)، نرسیده به سه ‌راه جمهوری، «ایفل» در خیابان نادری، بعد از خیابان سی‌تیر، «توسکا» و «شیرین» در خیابان دشت آزادگان، ابتدای پل جوادیه، «رادیو سیتی» در خیابان ولی‌عصر (عج)، نرسیده به میدان ولی‌عصر(عج) و «کسری» در خیابان انقلاب، ابتدای خیابان بهار تنها مشتی نمونه خروار هستند، چرا که مناطق 6، 7، 10، 11، 12 و 16 تهران پر هستند از سینماهای سرگردان تعطیل شده. از سوی دیگر، باید به‌طور اخص به خیابان خاطره‌انگیز لاله‌زار نیز بپردازیم. خیابانی که اکنون لقب گورستان سالن‌های تئاتر و سینما را به دوش می‌کشد، چرا که بیشتر سینماهای آن تغییر کاربری داده و به انبار کالا تبدیل شده‌‌اند. با این حال باید گفت که اگر اکنون بی‌تفاوت از کنار سینماهای متروکه تهران می‌گذریم، روزگاری پاتوق بودند و هنر هفتم را به نمایش می‌گذاشتند. خلاصه کلام اینکه نه‌تنها برخی سینماهای پایتخت غیرفعال هستند، بلکه خاطراتی را نیز بر سر بزرگ‌ترها آوار کرده‌اند. خاطراتی که می‌توانند دوباره جان بگیرند. آن هم با دلسوزانی که چراغ خاموش‌ شده سالن‌های سینمایی را روشن کنند، اما ماجرا فقط به اینجا ختم نمی‌شود. اکنون شاهد ساخت سینماهای نوسازی هستیم که معمولا از دل شهر فرسنگ‌ها فاصله دارند. بر اساس اعلام روابط عمومی سازمان سینمایی در سال 96، مجموعا 102 سالن جدید ساخته شد. آماری که حکایت از رکورد ساخت سینما در کشور دارد. حال این سوال پیش می‌آید که چرا دلواپسان با وجود آنکه دائما دم از کمبود اعتبار در حوزه ساخت سینما می‌زنند، آستین‌های خود را بالا نزده تا دوباره رونقی به سینماهای متروکه بدهند؟ سینماهایی که راه‌اندازی‌شان نیاز به رضایت مالکان دارد، چرا که برخی سینماها مالکان خصوصی دارند که تنها به خرید زمین سینماهای خود رضایت می‌دهند. بنابراین باید چاره‌اندیشی کنیم و به داد سرمایه‌های فرهنگی‌مان برسیم، چرا که آنها یکی پس از دیگری به مرز نابودی نزدیک‌تر می‌شوند. وگرنه با فقر فرهنگی روبه‌رو خواهیم شد که تبعاتی را با خود به همراه دارد.

سینماهای لاله زار ثبت ملی می‌شود

شهریور سال 96، مدیرکل ثبت آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی کشور بیان کرد که سینماها و خیابان لاله‌زار را ثبت ملی می‌کنیم، اما اگر سینماگران نسبت به میراث معماری حوزه خود حساس باشند، روند کارها تسریع خواهد شد. فرهاد نظری اظهار کرد: لاله‌زار این قابلیت را دارد که به شکل اصیلش بازسازی و ساماندهی شده و به یک محور و پاتوق فرهنگی برای هنرمندان و مردم تبدیل شود. او ادامه داد: با ظرفیت فرهنگی و تاریخی که لاله‌زار دارد، در صورت بازسازی می‌تواند محیط اطرافش را هم تحت تاثیر قرار داده و از یک منطقه فروش ابزار صنعتی و الکتریکی به یک خیابان ممتاز فرهنگی رخ عوض کند. نظری عنوان کرد: این شان و منزلت لاله‌زار است که سینماها، تئاترها، پاتوق‌های فرهنگی و کافه‌های آن باز شود تا سیما و منظر آنجا احیا شود و حتی می‌تواند فقط «پیاده‌راه» شود که خوشبختانه اسناد تصویری زیادی هم برای احیای آن از لاله‌زار قدیم باقی‌مانده که برای تحقق این امر به ما کمک می‌کند. او در پاسخ به این پرسش که اگر قرار باشد لاله‌زار با احیا تبدیل به یک محور فرهنگی شود، چه کسانی باید پیش‌قدم شوند؟ تصریح کرد: چون مدیریت این مکان یک مدیریت چندوجهی است. قطعا شهرداری تهران باید پیشگام باشد، میراث فرهنگی کمک می‌کند و خانه سینما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم هر یک در حوزه وظایف شان پا پیش بگذارند. نظری بیان کرد: بهتر است که متولیان اصلی یعنی خانه سینما جلو بیایند و با بهره‌‌گیری از شهرت و جایگاه مردمی‌شان با مالکان خصوصی برای جلب رضایت یا علاقه‌مندی آنها صحبت کنند و این نشان از احساس مسئولیت سینماگران نسبت به میراث حوزه سینما دارد. او اضافه کرد: اما اگر آنها چنین کاری نکنند، ما برای ثبت ملی زنجیره‌ای سینماهای لاله‌زار اقدام می‌کنیم، اما باز هم تاکید می‌کنم که مشارکت و پای کار‌بودن اهالی سینما نسبت به میراث فرهنگی خود و مردم، کار را بسیار تسریع خواهد کرد و ما هم از واکنش و حساسیت آنها استقبال می‌کنیم.

نبض سینماهای متروکه در دست مدیران

براساس استاندارد جهانی باید به ازای هر 10‌هزار نفر یک سالن سینما وجود داشته باشد. این در حالی است که در ایران به ازای هر 303‌هزار نفر یک سالن وجود دارد. با احتساب میانگین هر سالن 100 صندلی، سهم هر 3030 نفر یک صندلی در سینماست. با وجود این، سرانه سالن سینما در کشور طی سال‌های 76 تا 80 رشدی منفی را نشان می‌دهد. با این احتساب در سال 76 به ازای هر یک‌میلیون نفر، 4/87 سالن سینما در کشور وجود داشته و در سال 80 این تعداد به 4/82 سالن کاهش یافته است. گرچه وضعیت سینماها در کشور اسفناک است، اما بی‌توجهی و بلاتکلیفی سینماهای متروکه نیز مزید بر علت شده است. با این حال اگر به بازسازی سینماهای متروکه که هر کدام از هویت تاریخی خاصی برخوردارند، بپردازیم؛ از میراث فرهنگی خود حفاظت کرده‌ایم. از سوی دیگر، همگی می‌دانیم که تغییر کاربری سینماها به راحتی امکانپذیر نیست و باید مالکان سینماها اجازه وزارت فرهنگ و ارشاد را داشته باشند. بنابراین نقش مدیران شهری در این میان پر رنگ می‌شود تا هر چه زودتر درصدد بهبود وضعیت موجود برآیند. به بیان دیگر تا مدیران کمر همت خود را نبندند، نمی‌توان امید داشت که دوباره نبض سینماهای متروکه در پایتخت به صدا درآید.

وزارت ارشاد پیشگام بازسازی سینماهای متروکه است

«صنعت سینما در ایران با رکود مواجه است. گرچه فیلم‌های ایرانی جایگاه خوبی را در عرصه بین‌المللی و کشور به خود اختصاص دادند، اما امروزه به دلایل متعدد تاریخی و فرهنگی سالن‌های سینماهای ایران حرفی برای گفتن در کشور ندارند، چرا که بیشتر سینماها دچار ورشکستگی هستند.» اینها را زهرا نژادبهرام، عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران به «آرمان» می‌گوید. به‌گفته او برخی سینماهای قدیمی متعلق به بخش خصوصی بودند که دچار ورشکستگی شدند و نتواستند تامین هزینه کنند. این در حالی است که بخش زیادی از این سینماها نیز متعلق به دستگاه‌ها و سازمان‌های دیگر بودند. برای مثال اوایل انقلاب برخی سینماهای قدیمی در قالب مصادره‌ای درآمدند و تغییر وضعیت دادند. از سوی دیگر، برخی دیگر سینماها هم که متعلق به نهادهای فرهنگی و اجتماعی بودند، با بهره‌گیری از ظرفیت‌هایی که مالکان آن نهادها داشتند، توانستند بازسازی و نوسازی شوند، اما در مجموع به‌نظر می‌رسد باید نهضتی برای بازسازی و بازآفرینی سینماها به جریان بیفتد. نژادبهرام عنوان می‌کند: سینماها بخشی از هویت‌ شهر تهران هستند. هویتی که در لابلای صندلی‌های آن قابل مشاهده است. او ادامه می‌دهد: برخی‌ سینماها می‌توانند به موزه سینما تبدیل شوند. این در حالی است که برخی سینماها اگر نتوانند کاربری سینمایی به دست بیاورند، می‌توانند برای سینما کار کنند. این عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران می‌افزاید: باید یک اقدام جمعی صورت گیرد. همان‌طور که گفتم برخی سینماها متعلق به نهادها و بنیادها هستند که قصد فروش دارند. در واقع آنها تمایلی به ادامه کاربری سینمایی ندارند و می‌گویند که شهرداری، وزارت ارشاد و خانه سینما این سینماها را خریداری کنند. او با بیان اینکه باید وزارت ارشاد به‌عنوان پیشگام در این راستا حرکت کند، خاطرنشان می‌کند: مساله اصلی‌ خریداری زمین است که هزینه‌بر است. به همین دلیل بودجه مساله مهمی است در این قسمت به چشم می‌آید. این عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران اضافه می‌کند: از سوی دیگر، ما باید به این سمت حرکت کنیم که افراد مسئولیت اجتماعی خود را بر عهده بگیرند، یعنی نهادها و بنیادها با مذاکرات بین‌بخشی که صورت می‌گیرد وظایف مسئولیت اجتماعی خود را در جامعه در نظر بگیرند و از این ظرفیت‌ها استفاده کنند. از او در مورد نقش مدیریت شهری در ساماندهی سینماهای متروکه می‌پرسیم که می‌گوید: گرچه شهرداری بودجه محدودی دارد، اما مدیریت شهری در حال تلاش است. به‌گونه‌ای که ما در لاله‌زار سعی کردیم تا با مالکان یکی دو سینما صحبت کنیم یا سازمان زیباسازی به سراغشان برود که به‌نوعی دوباره سینماها احیا شوند. آن‌چنان که بالاخره شهرداری زمین برخی سینماها را خریده و قرار است این سینماها به خانه تئاتر تهران تبدیل شوند. نژادبهرام می‌گوید: مدیریت شهری می‌تواند در ساخت و سازها مساعدت کند. برای مثال اگر سینماها مالک خصوصی یا عمومی دارند، شهرداری تهران می‌تواند در گرفتن مجوزها و ایجاد خط ویژه برای اخذ مجوز مساعدت کند، اما اینکه شهرداری تمام سینماهای متروکه تهران را خریداری کند، امکانپذیر نیست.