عدم توسعه متوازن زمانی و مکانی سفر ایرانیان طی ایام سال و در پهنه کشور که همچنان محقق نشده، موجب می‌شود فصل تابستان که فصل اوج سفر نیز در کشور به‌شمار می‌رود با شلوغی و ازدحام در مقاصد سنتی داخلی سفر همراه باشد. این ازدحام و بی‌نظمی در مقاصد سفر که با ترافیک‌های سنگین جاده‌ای همراه است، درحالی به‌زودی یک‌بار دیگر رقم خواهد خورد که به باور کارشناسان یکی از مهم‌ترین عوامل رشد نامتوزان و توسعه‌نیافتگی گردشگری داخلی در ایران، عدم سامان یافتن تعطیلات در تقویم رسمی کشور و یک‌روزه بودن تعطیلات پایان هفته است؛ مساله‌ای که اخیرا وب‌سایت «المانتیور» نیز در گزارشی به آن پرداخته و اظهار کرده است. هرچند بنا بر اشتباهی رایج در اذهان عمومی، این‌طور تصور می‌شود که ایران نسبت به سایر کشورها روزهای تعطیل بیشتری در تقویم خود دارد، اما به‌جای برخورداری از تعطیلات پایان هفته ۲روزه تنها یک روز تعطیل در تقویم هفتگی خود دارد و از قضا همین امر موجب شده ایران در قعر فهرست کشورهای جهان به‌لحاظ تعداد ایام تعطیل در سال قرار گرفته باشد. در گزارش «المانیتور» تصریح شده که طرح «۲روزه شدن تعطیلات پایان هفته» صنعت گردشگری داخلی کشور را به‌شدت منتفع خواهد کرد؛ اما این طرح هم‌اکنون اسیر چرخه بوروکراسی موجود در کشور شده و به‌رغم بررسی‌های که مجلس شورای اسلامی روی آن انجام داده، سرنوشت آن همچنان مشخص نیست. «المانیتور» چنین تحلیل کرده که با وجود احتمال بالای بازگشت تحریم‌ها علیه ایران و تحت‌الشعاع قرار گرفتن بخش‌هایی از اقتصاد ایران بر اثر این موضوع، تحقق طرح «۲روزه شدن تعطیلات پایان هفته» که علاوه‌بر شکوفایی گردشگری داخلی، افزایش بهره‌وری اقتصادی را نیز به‌همراه خواهد داشت باید تبدیل به یکی از اولویت‌های جدی دولت شود؛ امری که در صورت تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ایران به وزارتخانه که کلیات آن نیز در مجلس به تصویب رسیده است، احتمالا با سرعت بیشتری پیگیری خواهد شد.
فصل اوج سفر و شلوغی
اما درحالی طرح «۲روزه شدن تعطیلات پایان هفته» مسکوت مانده و در دولت و مجلس اراده چندانی برای رسیدگی به آن به‌چشم نمی‌خورد که اکنون با آغاز فصل تابستان به عنوان ایام اوج سفر داخلی، اهمیت تحقق‌یافتگی تعطیلات ۲روزه بیش از گذشته احساس می‌شود. صنعت گردشگری داخلی در ایران با وجود آنکه متقاضیان بسیاری دارد و ایرانیان همواره نشان داده‌اند که اهل سفر هستند، به‌شکل غیریکنواختی در سطح کشور و طی ایام سال توزیع شده و عموما به‌شکل ازدحام‌هایی ناخوشایند و همراه با آلودگی‌های محیط‌زیستی خسارت‌بار در معدود مقاصد سنتی سفر کشور همچون سواحل شمال کشور خود را به نمایش می‌گذارد. به‌لحاظ زمانی هم این سفرها عمدتا محدود به معدود تعطیلات مناسبتی هستند یا تعطیلات تابستانی؛ نه به صورت یکنواخت طی ایام سال. مضاف بر این امر، زیرساخت‌های تفریحی و گردشگری در کشور چندان توسعه پیدا نکرده‌اند و همین مساله موجب شده که هم کیفیت عمده سفرهای داخلی فاصله قابل‌توجه و ملموسی با استانداردهای جهانی داشته باشد، هم جذابیت آن برای گردشگر ایرانی کم باشد. همچنین به‌دلیل همین زیرساخت‌های ناکارآمد و برخی سیاست‌گذاری‌های کلان دیگر همچون عدم آزادسازی قیمت‌گذاری برای اجاره هتل‌ها و اقامتگاه‌های کشور، سفر به بسیاری از نقاط جذاب گردشگری کشور پرهزینه بوده و بعضا هزینه یک بسته سفر به چنین مناطقی از سفر به کشورهای همسایه گران‌تر تمام می‌شود. این نقاط که از قضا کمترشناخته و از شلوغی‌ها و آلودگی‌های محیط‌زیستی به‌دور هستند، به‌دلیل همین رشد نامتوزان گردشگری داخلی در سطح کشور و با وجود برخورداری از ظرفیت‌های گردشگری بسیار، از عواید اقتصادی موجود در این حوزه کم‌بهره یا بی‌بهره مانده‌اند که نقاط گردشگری استان سیستان و بلوچستان از جمله این مناطق محسوب می‌شود. به‌دلیل عدم به‌روزرسانی و توسعه زیرساخت‌ها، سفر به استان پهناور جنوب‌شرقی کشور برای بسیاری از گردشگران ایرانی ممکن است حتی گران‌تر از سفر به کشوری همچون ترکیه تمام شود. بر همین مبنا بود که در آخرین تعطیلات کشور که نیمه خردادماه رقم خورد، سواحل شمالی کشور درحالی از شلوغی و ترافیک‌های جاده‌ای و حجم انبوه گردشگران در آستانه انفجار بود که در سواحل جنوب کشور و خصوصا استان سیستان و بلوچستان به‌ندرت گردشگری به‌چشم می‌خورد که از استانی دیگر به این خطه سفر کرده باشد. صاحب‌نظران مهم‌ترین علت این رشد نامتوزان و عدم شکوفایی نقاط کمترشناخته شده گردشگری کشور را در کنار توزیع نامتوازن تعطیلات در تمام ایام سال، عدم توسعه متناسب زیرساخت‌های سفر در کشور می‌دانند.
هرچند توسعه برخی زیرساخت‌های سخت‌افزاری همچون ارتقای شبکه حمل‌ونقل برای ارزان‌تر شدن سفرها و دسترسی راحت‌تر گردشگران به نقاط توریستی کشور ضروری است، اما کارشناسان اهمیت مهیا بودن زیرساخت‌های نرم‌افزاری گردشگری برای بهبود کیفیت سفرها را نه‌تنها کمتر نمی‌دانند، بلکه آن را مسیری زودبازده برای شکوفایی گردشگری داخلی می‌دانند که ۲ روزه شدن تعطیلات پایان هفته و دسترسی متوازن گردشگران به تعطیلات طی ایام سال از جمله مهم‌ترین این زیرساخت‌ها است.
اصلاح تقویم، لازمه بهبود اقتصادی
اما مساله سامان نیافتن تقویم تعطیلات در کشور و یک روزه بودن تعطیلات هفتگی، موضوعی بوده که به‌عنوان یکی از موانع رشد گردشگری داخلی ایران اخیرا مورد توجه «المانیتور» نیز قرار گرفته است. این رسانه در وب‌سایت خود اظهار می‌کند که پس از خروج رئیس‌جمهور ایالات‌متحده از توافق جامع هسته‌ای با ایران و بازگشت مجدد تحریم‌های این کشور، ایران بیشتر از هر زمانی نیاز دارد که بهره‌وری اقتصادی خود را در تمامی زمینه‌ها افزایش دهد و یکی از اقدامات مهمی که مسوولان برای تحقق این موضوع می‌توانند انجام دهند، اصلاح تقویم رسمی کشور است. «المانیتور» ادامه می‌دهد که اخیرا وزیر آموزش و پرورش ایران اظهار کرده قصد دارد با برقراری تعطیلات دو هفته‌ای زمستانی برای دانش‌آموزان، مدارس دو هفته زودتر در تابستان آغاز به‌کار کنند و به این ترتیب یک دوره تعطیلاتی جدید برای گردشگران ایرانی به‌وجود بیاید؛ سیاستی که هرچند ظرفیت آن را دارد که برای مشاغل محلی فعال در گردشگری برخی از نقاط ایران از جمله جنوب کشور درآمد و اشتغال بیشتر را به ارمغان بیاورد، اما این مساله تنها بخش کوچکی از اصلاحاتی است که تقویم رسمی ایران به آن احتیاج دارد و تعطیلات در ایران نیازمند بازنگری‌های اساسی‌تری است. «المانیتور» تصریح می‌کند که بسیاری در ایران طی اشتباه بزرگی تصور می‌کنند که این کشور در مقیاس جهانی بیشتر از دیگر کشورها در تقویم خود روزهای تعطیل دارد؛ درحالی که این‌گونه نیست. هرچند در ایران تعداد تعطیلات رسمی در مقایسه با دیگر کشورهای جهان بیشتر است، اما برخلاف رویه معمول جهانی تنها یک روز تعطیل در تقویم هفتگی خود دارد که همین مساله باعث شده درحالی که اکثر کشورهای جهان بیش از ۱۰۰ روز تعطیل در سال دارند، ایران سالانه تنها ۷۶ روز تعطیل در تقویم خود داشته باشد. این رسانه در تحلیل خود خاطرنشان کرده که در صورت سامان یافتن تعطیلات در ایران و خصوصا ۲روزه شدن تعطیلات پایان هفته، هم بهره‌وری کارکنان و شاغلان در سطوح مختلف اقتصاد ایران افزایش خواهد یافت و هم بیش از آن صنعت گردشگری داخلی با رشدی قابل توجه همراه خواهد شد؛ ۲ اتفاق مهمی که با توجه به قرار گرفتن اقتصاد ایران در شرایط ویژه کنونی که از تحولات دیپلماتیک اخیر ناشی شده، می‌تواند اهمیت این سیاست‌گذاری را بیشتر از گذشته نشان دهد. «المانیتور» در تحلیل خود همچنین به پیچیدگی‌های سیاسی و مذهبی موجود برای پیاده‌سازی این طرح نیز اشاره و تصریح کرده است که هم‌اکنون در ایران روز پنج‌شنبه به‌طور رسمی تعطیل نیست اما ادارات و بنگاه‌ها به‌صورت نیمه‌تعطیل به فعالیت مشغول هستند و با توجه به اینکه روزهای تعطیل در عموم کشورهای جهان روزهای شنبه و یکشنبه است، هم‌اکنون ایران برای ارتباط با سایر کشورها با چالش ۴ روز تعطیل در هفته مواجه است و این موضوع بهره‌وری را با افت قابل توجهی مواجه کرده. «المانتیور» برای انتخاب روزِ تعطیل دوم در تقویم هفتگی ایران به تجربه سایر کشورهای مسلمان در این امر اشاره می‌کند که روزهای جمعه و شنبه را به‌عنوان روزهای تعطیل هفته انتخاب کرده‌اند. طرح ساماندهی تعطیلات کشور و ۲ روزه شدن تعطیلات پایان هفته در سال‌های اخیر با نوسانات بسیاری همراه بوده و به‌شکل پینگ‌پونگی میان دولت و مجلس در رفت‌وآمد بوده است.
سال گذشته رئیس پیشین سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از عزم جزم نهاد متبوع خود برای تحقق این طرح در سال ۹۶ سخن گفت؛ اما با این وجود این طرح همچنان به سرانجام نرسیده است. حال و باتوجه به شرایط ویژه اقتصادی کشور و این واقعیت که سفر خارجی امری غیرضروری تلقی می‌شود، اهمیت توسعه گردشگری داخلی بیش از گذشته پررنگ می‌شود و لازمه آن اتخاذ سیاست‌هایی تشویقی همچون افزایش تعطیلات هفتگی و مهیا کردن امکانات سفر برای گردشگران است؛ عدم توفیق سیاست‌های سلبی مدت‌ها است که خود را نشان داده و آخرین مورد آن نیز سیاست افزایش نرخ عوارض خروج از کشور بوده که با نگاه به آمارهای سفر گردشگران ایرانی به کشورهای همسایه می‌توان دریافت برای کنترل و کاهش دادن سفرهای خارجی گردشگران ایرانی چندان موفق نبوده است. به‌نظر می‌رسد مسوولان باید در زاویه دید خود چرخشی ایجاد کنند و به‌جای ایجاد محدودیت در سفرهای خارجی، به توسعه دادن و جذابیت بخشیدن به سفرهای داخلی و ارائه تسهیلات اولیه آن همچون تعطیلات متناسب بیندیشند.
نظر شما