به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، روزنامه های چاپ امروز شنبه دوم تیر ماه 1396 توافق کشورهای عضو اوپک بر سر افزایش تولید نفت را مورد توجه قرار دادند. این روزنامه ها در محورهای بعدی راهبردهای برجامی و اظهارات تازه معاون اول رئیس جمهوری در باره محیط زیست و چالش های آن را مورد توجه قرار دادند.

** صلح نفتی
وزیران نفت اوپک به بیانیه همکاری اوپک و غیر اوپک که بر اساس آن تا پایان سال 2018 روزانه 1.8 میلیون بشکه کم می شد، پایبند ماندند. به این ترتیب میزان پایبندی کشورها به کاهش تولید نفت که در مقاطعی از 100 درصد تجاوز کرده بود، قرار است به یکصد درصد برسد.
روزنامه «ایران» ضمن اشاره به آنچه در این نشست گذشت، در یادداشتی با عنوان «اوپک و قیمت نفت» نوشت: تاریخ اوپک نشانگر آن است که موفقیت‌های این سازمان در مقابل شرکت‌های بزرگ نفتی و کشورهای حمایت‌کننده آنها در سایه همکاری و یکدلی اعضای آن بوده است. این سازمان با فراز و نشیب‌هایی نیز روبه‌رو بوده است ولی توانسته موجودیت خود را با وجود مشکلات زیاد حفظ نماید.
به‌طور کلی اعضای اوپک در گذشته سعی کرده‌اند علی رغم اختلافات سیاسی، منافع اقتصادی خود و دیگر اعضا را یکطرفه به مخاطره نیندازند و با اجماع مسائل خود را حل و فصل کنند. اما در دو سه سال گذشته و بعد از ریاست جمهوری آقای ترامپ وزنه سیاسی تصمیم گیری‌ها بر منطق اقتصادی بیش از پیش افزایش یافته است.
به نوشته این روزنامه، چشم‌انداز اجلاس اوپک و نتیجه مذاکرات کنونی در وین تا حدودی به تحولات در برجام ارتباط دارد. دو سال پیش و پس از مذاکرات موفقیت آمیز برجام و امکان آنکه در‌های جهان برای تعامل با ایران باز شود نقش ایران در اوپک پررنگ تر شد و ایران از موضعی قوی‌تر برای اجماع در اوپک اقدام کرد. در ماه‌های اخیر و پس از خروج امریکا از برجام به دلایل سیاست داخلی آقای ترامپ و اتحاد نزدیک وی با عربستان و اسرائیل برای ضربه زدن به منافع ایران نقش عربستان و همپیمانان این کشور برای فشار بر ایران افزایش یافته است.
فشار امریکا و عربستان به اوپک برای افزایش تولید با عنوان کردن آنکه آنها نمی‌خواهند مصرف‌کنندگان نفت با مشکل روبه‌رو شوند در حالی که امریکا از طریق سیستم بانکی دو کشور بنیانگذار اوپک را برای فروش نفت تحریم می‌کند و عربستان با وجود روح همکاری اوپک چشم طمع به بازارهای آنها را دارد نمی‌توان جدی گرفت.
«ابتکار» در گزارش خود از این نشست به حاشیه ها پرداخت که در بخشی از آن می خوانیم: حاشیه این اجلاس، نارضایتی تیم مذاکره کننده ایران، قبل از شروع جلسه از روند احتمالی آن بود. از جمله این نارضایتی‌ها می توانیم به واکنش‌های بهروز نعمتی، نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو تیم مذاکره کننده اشاره کنیم که از عهد شکنی روسیه در این مقطع شکایت می‌کرد و ونزوئلا را هم پیمان با ایران، عنوان کرده‌بود. اما پس از اتمام جلسه اصلی، عکسی خندان از تیم مذاکره کننده ایران در صفحه توییتر خود منتشر کرد که حاکی از رضایت ایران از توافق بود.
به نوشته این روزنامه، در صورت عملی شدن این تصمیم (تصمیم تازه اوپک)، در عمل روزانه یک میلیون بشکه نفت بیشتر وارد بازارهای جهانی خواهد شد که این به معنای افزایش تولید نیست و تنها به منزله پایبندی 100 درصدی به توافق همکاری اوپک و غیراوپک است، در همین حال ممکن است امکان روانه شدن همه این یک میلیون بشکه به بازار وجود نداشته باشد و میزان کمتری وارد بازار شود.
اگر یکی از اعضای حاضر در این توافق کاهش تولید قابل توجهی داشته باشد، برای جبران این کاهش تولید با آن کشور مذاکره و در صورت توافق طرف‌ها، جبران این کاستی انجام می‌شود.
روزنامه «جهان صنعت» در یادداشت «موفقیت به سبک زنگنه» نوشت: توافق دیروز را می‌توان از جهاتی پیروزی ایران دانست چه‌ در حالی که دو قدرت اصلی اوپک (عربستان و ایران) به سمت رویارویی کامل حرکت می‌کردند و هر یک مبادرت به یارگیری در این رویارویی کرده بودند ناگهانی صبح دیروز زنگنه با همتای عربستانی خویش ملاقات و گفت‌و‌گو کرد و از همان زمان امیدها برای رسیدن به یک توافق افزایش یافت.
روزنامه «شرق» زیر عنوان «گریز از تله نفتی» چنین تحلیل کرد: مذاکرات این دوره نشست اوپک، هرچند به‌ واسطه اعمال تحریم‌های آمریکا بر ایران و ونزوئلا، فشرده و پردغدغه بود؛ اما نتیجه داد و قدرت ایران در اوپک را دوباره به نمایش درآورد.
ایران پیش از آغاز نشست صدوهفتادوچهارم این سازمان، پیشنهاد داده بود تا پایبندی صددرصدی اعضا به توافق همکاری اوپک و غیراوپک برای حفظ تعادل در بازار استمرار داشته باشد که در نهایت باز هم دیپلماسی نفتی ایران به بار نشست و اعضا با این پیشنهاد موافقت کردند. این به آن معناست که تولید حدود یک میلیون بشکه در روز بیش از سهمیه‌بندی‌های قبلی ادامه یابد.
پیش‌تر بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، اعلام کرده بود که با هرگونه افزایش تولید نفت اوپک مخالف است؛ زیرا بازار با بی‌تعادلی مواجه نیست. این همه در حالی است که پیش از برگزاری این دوره نشست اوپک، ترامپ در تلاش بود با مذاکراتی پشت پرده با عربستان، توافق‌نکردن برای افزایش تولید و برهم‌خوردن توافق همه‌جانبه بین اوپک و غیراوپک را بر گردن ایران بیندازد و به تعبیری طوری وانمود کند که ایران زیر میز زده است. با ‌این‌حال هوشمندی تیم مذاکره‌کننده سبب شد تا هم منافع ایران حفظ شود و هم در کنار آن، توطئه آمریکا خنثی شود.

** راهبردهای برجامی
روزنامه «دنیای اقتصاد» زیر عنوان «برجام و راهبرد قدرت نرم» به قلم وزیر راه و شهرسازی نوشت: برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به توافق برجام موجب فزونی آشکار در قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران شد. این قدرت در درون موجب آرامش و امید اجتماعی شد و در برون، توان اثرگذاری ایران در معادله‌های منطقه‌ای و جهانی را بالا برد. بسیاری از انتقادات از برجام، از زاویه دید قدرت سخت است، این موفقیت را نمی‌بینند و به‌حساب نمی‌آورند.
بر اساس این یادداشت، مساله‌ اصلی ایران با خروج آمریکا از برجام مساله‌ رژیم تنبیه و مجازات و تحریم‌ها است و رفع چنین مساله‌ای نیاز به راهکار فوری و کوتاه‌مدت دارد. حال چگونه می‌توان از نهاد برجام به‌رغم تمایل اروپا به حفظ آن این دغدغه ملی را برای جمهوری اسلامی ایران تامین کرد.
به نظر می‌رسد نهادگرایی و چندجانبه‌گرایی برآمده از برجام شاید در میان‌مدت و بلندمدت قادر به هم‌افزایی منافع ایران در سطح نظام بین‌الملل باشد؛ اما دغدغه در این میان فوری و کوتاه‌مدت است. چگونه می‌توان به چنین تعارضی پاسخ داد؟
روزنامه «رسالت» زیر عنوان «برجام درآی سی ‌یو» به اظهارات عراقچی در باره برجام پرداخت و نوشت: معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران گفته است که برجام در «آی‌ سی‌ یو» است. سید عباس عراقچی، درباره چگونگی حفظ برجام پس از خروج آمریکا از این توافق هسته‌ای در کنفرانس مربوط به ایران گفتم برجام در «آی ‌سی ‌یو» است چرا که مهم ‌ترین نقطه تعادل خود را از دست داده است. نقطه تعادل آن خروج آمریکا از برجام است.
حال اگر اروپا و دیگر امضاکنندگان برجام می ‌خواهند این توافق هسته‌ای را حفظ کنند باید فداکاری بیشتری کنند و خصوصاً عدم حضور آمریکا و تحریم‌های دوباره این کشور علیه ایران را جبران کنند.
این بخش از اظهارات عراقچی نیز در عنوان نخست روزنامه «جوان» جای گرفت. این روزنامه زیر عنوان «عراقچی بر بالین برجام» نگاشت: شش هفته پس از خروج امریکا از برجام، ایران از روند مذاکرات با اروپا راضی نیست. عباس عراقچی برجام را به بیماری تشبیه کرده که در بخش مراقبت‌های ویژه بستری است؛ تعبیری که چند هفته قبل محمدجواد ظریف در جلسه غیرعلنی مجلس آن را با کلماتی متفاوت به کار گرفت؛ «برجام بیماری در حال مرگ است که در آی. سی. یو و شرایط بسیار سختی قرار دارد.

** سه چالش اصلی از نگاه معاون اول
«اسحاق جهانگیری» معاون اول رئیس جمهوری در سیزدهمین کنگره جغرافیایی ایران از چالش های عمده جامعه سخن گفت و آب، محیط زیست و شادی و نشاط را سه حوزه قابل توجه و نیاز دانست.
روزنامه «تجارت» از ضرورت پمپاژ امید در جامعه سخن گفت و به نقل از جهانگیری اعلام کرد: آن‌ چه کشور را تهدید می‌کند، کسانی یا گروه‌هایی هستند که اعتماد و امید مردم را به عنوان بزرگترین سرمایه‌های اجتماعی کشور نشانه گرفته‌اند»، مردمی‌که نسبت به آینده مایوس باشند، به هیچ کاری دست نمی‌زنند و ممکن است به اقدامات پرخاشگرانه روی آورند پس وظیفه نخبگان این است که از سرمایه اجتماعی حفاظت کنند و امید به آینده را افزایش دهند چرا که قطعا با این روش، می‌توانیم مشکلات را پشت سر گذاریم و موفق شویم.
روزنامه «اطلاعات» نیز سخنان زیست محیطی جهانگیری را مورد توجه قرار داد. به گزارش این روزنامه، جهانگیری با بیان این که زمانی عنوان می شد که محیط زیست موضوعی لوکس به حساب می آید، اما امروز همه به اهمیت رعایت این مساله در توسعه کشور پی برده اند، ‌خاطر نشان کرد: از برنامه اول توسعه موضوع آمایش سرزمین مطرح بوده است و اکنون که در برنامه ششم توسعه هستیم، باز هم گفته می شود که اسناد آمایش سرزمین یا تدوین نشده یا اگر هم شده است آن طور که باید در سیاستگذاری و تصمیم گیری‌ها جای خود را پیدا نکرده است.

پژوهش** 9283**3050**