عموما این طور تصور می شود که خودآگاهی (consciousness) از دو جزء حیاتی انگیختگی (arousal) و آگاهی (awareness) تشکیل می شود. محققان در مطالعه خود نشان دادند که انگیختگی احتمالا توسط ساقه مغز (brainstem) - بخشی از مغز که با نخاع در ارتباط است - تنظیم می شود.

آگاهی نیز احتمالا در قسمتی از کورتکس - لایه خارجی مغز - قرار دارد؛ اما هنوز به طور دقیق این مسأله مشخص نشده است.

محققان دانشگاه هاروارد موفق به شناسایی شبکه ای از 3 منطقه خاص در مغز شده اند که به نظر می رسد نقش حیاتی در خودآگاهی انسان ایفا می کنند. علاوه بر شناسایی منطقه خاص ساقه مغز مرتبط با انگیختگی، دو منطقه کورتکس نیز شناسایی شد که احتمالا در تعامل با یکدیگر، به شکل دهی خودآگاهی منجر می شود.

در این مطالعه، 36 بیمار دچار ضایعه ساقه مغز (brainstem lesions) از جمله 12 بیمار در وضعیت کما مورد بررسی قرار گرفتند تا مشخص شود چرا برخی از بیماران باوجود آسیب ساقه مغز، همچنان آگاهی خود را حفظ کرده اند، اما سایر بیماران در وضعیت اغما (کاهش هوشیاری) قرار داشتند.

پژوهشگران دریافتند که یک ناحیه کوچک از ساقه مغز موسوم به rostral dorsolateral pontine tegmentum با وضعیت کما در ارتباط بود. از 12 بیمار در وضعیت کما، 10 بیمار دچار آسیب در این ناحیه بودند. این مسأله نشان می دهد که این ناحیه کوچک از ساقه مغز احتمالا نقش مهمی در خودآگاهی ایفا می کند.

برای مشخص کردن اینکه کدام یک از بخش های دیگر مغز با این منطقه در ارتباط هستند، نقشه جامع از اتصالات عصبی یا کانکتوم (connectome) در مغز انسان سالم مورد بررسی قرار گرفت. دو ناحیه در کورتکس شناسایی شد که با ناحیه rostral dorsolateral pontine tegmentum در ارتباط بوده و نقش مهمی در تنظیم خودآگاهی ایفا می کنند.

این دو ناحیه anterior insula و pregenual anterior cingulate cortex بودند که در تحقیقات قبلی نیز، ارتباط آنها با انگیختگی و آگاهی مشخص شده بود و برای نخستین بار، ارتباط آنها با ساقه مغز نیز نشان داده شد.  

مایکل فاکس (Michael Fox) پژوهشگر ارشد و از محققان مرکز پزشکی مدرسه پزشکی هاروارد تأکید کرد: برای نخستین بار موفق به یافتن ارتباطی بین منطقه ساقه مغز و مناطق درگیر در آگاهی شدیم که هر دو پیش نیاز خودآگاهی  هستند. این شبکه نقش مهمی در خودآگاهی انسان ایفا می کند.

نتایج این مطالعه که در مجله Neurology منتشر شد، می تواند به دانشمندان برای یافتن روش های درمانی جدید برای بیماران در وضعیت زندگی نباتی کمک کند.

مترجم: معصومه سوهانی

منبع: sciencealert